حرکت رو به رشد جاده ابریشم چین منوط به ثبات و توسعه ایران

به گزارش بولتن نیوز، دومین پیش نشست از همایش «تجارت منطقه‌ای؛ اولویت راهبردی» ۴ شنبه ۱۷ دی ماه ۱۳۹۹ با موضوع «فرصت‌های جاده ابریشم در توسعه تجارت با کشورهای منطقه» با حضور صاحبنظران برگزار شد. در این نشست ضمن انتقاد از اینکه انفعال و بلاتکلیفی در داخل ایران موجب بهره‌مندی ناچیز از ظرفیت‌های جاده ابریشم چین شده است، ثبات و توسعه ایران به عنوان لازمه پیشرفت جاده ابریشم در منطقه غرب آسیا مطرح شد.

این نشست، دومین پیش نشست تخصصی از هفتمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی بود که در تاریخ ۲۹ بهمن سال جاری با موضوع «تجارت منطقه‌ای؛ اولویت راهبردی» برگزار خواهد شد.

فرصت‌ها و تهدیدهای طرح جاده ابریشم چین، ظرفیت‌های ایران برای استفاده از این طرح و الزامات تعامل تجاری با کشورهای منطقه از جمله مواردی بود که به طور مفصل در این نشست به آن‌ها پرداخته شد.

انفعال داخلی دلیل اصلی سهم ناچیز ایران در جاده ابریشم چین

در ابتدای نشست محمدحسین ملائک سفیر اسبق جمهوری اسلامی ایران در کشور چین با اشاره به مطرح شدن طرح جاده ابریشم از سال ۲۰۱۳ در چین و ورود آن به قانون اساسی این کشور در سال ۲۰۱۸ و اهمیت این مساله به عنوان بدنه روابط خارجی جمهوری خلق چین گفت: باید توجه کرد که وقتی از چین صحبت می‌کنیم در واقع داریم از BRI صحبت می‌کنیم. به تعبیر غربی‌ها، BRI یک نظام جدید سیاسی اقتصادی به محوریت چین است.

وی تصریح کرد: با توجه به تحولات قفقاز احتمال وصل شدن آذربایجان، ارمنستان و ترکیه از طریق دریای خزر وجود دارد. چنین اتفاقی تیر خلاصی برای جمهوری اسلامی ایران است. اما به نظر می‌رسد در مجموعه حاکمیتی ما هیچ اراده‌ای در این جهت وجود ندارد. اگر ما در مورد چین یک نظام منسجم نداریم که به عنوان پدیده‌ای جهانی نگاه کنیم، ناشی از نبود برنامه در اسناد بالادستی ماست. هیچ جا مشخص نیست که ما چگونه می‌خواهیم به این مساله نگاه کنیم. رویکرد کلان ما در این مورد، نمی‌دانم است. نه مسئولین در دولت می‌دانند این مساله چیست و نه در اسناد بالادستی ما چیزی آمده است.

وی افزود: ما در حوزه آئین نامه‌های گمرکی، روابط اینترنتی، سرمایه گذاری، جریان ورود و خروج سرمایه در کشور، هیچ مشارکتی را الان نمی‌توانیم با طرف چینی تعریف کنیم. بنابراین پیوستگی اقتصادی تقریباً صفر است و اگر نتوانیم یک لوکوموتیو در روابطمان با چین تعریف کنیم، در وضعیت تعلیق باقی خواهیم ماند.

تبدیل شدن به لنگر ثبات منطقه؛ مزیت اصلی ایران در تعامل با چین

در ادامه مجیدرضا حریری رئیس هیئت مدیره اتاق بازرگانی ایران و چین با اشاره به این که الان دیگر نه موضوع اصلی ما جاده ابریشم است و نه حتی موضوع اصلی خود چینی‌ها، گفت: ما نمی‌دانیم می‌خواهیم با دنیا چه کنیم. حتی نمی‌دانیم می‌خواهیم با منطقه چه کنیم. مسئولین ما نیز یا نمی‌دانند یا به ما نمی‌گویند. این البته وظیفه وزارت خارجه است که این مساله را تعیین کند و به بقیه ارکان نظام هم اعلام کند. ما اگر می‌خواهیم رابطه‌مان با چین را مشخص کنیم، باید تکلیف رابطه ایران با پاکستان، ایران با هند، چین، پاکستان و … مشخص شود. باید ببینیم از سمت شرق چند مانع داریم بعد ببینیم از سمت غرب چند مدعی و شریک و مانع داریم.

باید ببینید شما می‌خواهید داخل یک زنجیر، و یکی از حلقه‌های زنجیر باشید یا نه. سال ۲۰۲۰ که تمام شد، ۱۲۴۰۰ قطار از چین به اروپا رفته است. یک میلیون و ۱۳۰ کانتینر را از چین برده اند تا بارسلون و لندن. چرا طرف اروپایی قبول می‌کند که محصولاتش را به جای کشتی با ریل بفرستد؟ چون منافع بلندمدت خود را می بیند. ارتباط ما با چین و سایر همسایگان فرصت‌های زیادی می‌تواند برای ما داشته باشد و تهدیدهایی هم می‌تواند داشته باشد اما مهم این است که ما با فرصت‌ها و تهدیدها چه می‌کنیم. چین فقط از منابع انرژی جهان می‌تواند به ایران و روسیه از طریق زمین انرژی خود را تأمین کند به همین دلیل منافع زیادی در ارتباط با ما در این حوزه دارد.

حرکت رو به رشد جاده ابریشم چین منوط به ثبات و توسعه ایران در منطقه است

در بخش دیگری از نشست علی فکری رئیس اداره سیاست‌ها و برنامه‌های اقتصادی وزارت امور خارجه ایده کمربند راه همان ایده‌ای است که توسعه چین را از شرق شروع کرده و مسیرش را به سمت غرب ادامه می‌دهد، گفت: با همین ایده چینی‌ها توانسته‌اند به جای این که ضربه بپذیرند، رشد کنند. در اجلاس بائو در سال ۲۰۰۷ مطرح شد که اگر بخواهیم چین را مهار کنیم، باید این اتفاق به صورت همه جانبه بیفتد و تنها با ابزارهای پولی و مالی نمی‌توان این اتفاق را رقم زد. بعدها این رویکرد در پیش گرفته شد. پاسخ چین به این رویه، و رویه رشد و توسعه‌ای که داشت، همین بحث کمربند راه بوده است. من معتقد نیستم که الان کنار گذاشته شده است، این سیاستی است که از ابتدای سیاست درهای باز در چین در پیش گرفته شده است اما ممکن است گاهی شکل آن عوض شود.

وی ادامه داد: چین به دنبال این است که مناطق آرامی را در اطراف خودش ایجاد کند که خودش را به عنوان مرکز توسعه قرار دهد و پیرامونی که در اطراف این مرکز ایجاد می‌شود. فرصت مهمی که برای ما ایجاد می‌کند این است که یک قدرت بزرگ بین‌المللی رشد و توسعه‌اش همراه و همسو شده است با رشد و توسعه و امنیت قدرت منطقه‌ای مانند جمهوری اسلامی ایران. مهم‌ترین تهدیدی هم که ما را تهدید می‌کند این است که ما ندانیم می‌خواهیم چکار کنیم.

وی تاکید کرد: مهم‌ترین فرصت ما این است که آن چه ما امروز در منطقه خودمان به نام محور مقاومت می‌شناسیم، این محور هم از بعد جغرافیایی، هم از بعد انتقال منابع و هم ایجاد پیوستگی اقتصادی، مرتبط شده است با یک برنامه توسعه‌ای مهمی که در چین دارد اتفاق می‌افتد. درست است ما در محور مقاومت با دشمنی‌ها و تنش‌زایی های زائد الوصف آمریکایی‌ها مواجهیم. چین قدرتی است که حداقل به خاطر رشد و توسعه خودش هم که شده، با آمریکا مقابله می‌کند. بحث هم پوشانی منافع است، ما به عنوان محور مقاومت و چین به عنوان محور صعود در اقتصاد بین‌الملل منفعت مشترکی پیدا کرده‌ایم تحت عنوان جاده ابریشم که رشد و توسعه و قرار گرفتن آن در حلقه ارزش چین به عنوان یک هدف در چین تعریف شده و موضوع فقط بحث راه و جاده و اینها نیست بلکه الگوی توسعه و رشد است و تمام اقتصاد را در بر می‌گیرد.

فکری گفت: منفعت چین در این است که این طرح رشد کند و اجازه ندهد که قدرت مقابل در این جا ایجاد تنش و ناامنی کند. این بحث امنیت هم فقط امنیت انرژی نیست و حتی به امنیت ملی نیز مربوط می‌شود. مانند منطقه سین کیانگ که از طرف آمریکا هدف تنش‌زایی است و اهمیت بسیار زیادی نیز برای چین دارد. آمریکایی‌ها امنیت ملی چین را هدف قرار داده‌اند تا بتوانند رشد اقتصادی آن را متوقف کنند.
تا کنون در عمل اتفاق خاصی در حوزه جاده ابریشم نیفتاده است

در ادامه وحید قربانی مدیر گروه سیاست خارجی پژوهشکده تحقیقات راهبردی با اشاره به طرح راه ابریشم گفت: هرچند نمی‌شود صرفاً نگرش مثبت به این پدیده داشت اما باید با هشیاری از مسائل و ابعاد امنیت سیاسی آن، از این فرصت استفاده نمود.

وی افزود: اگر آنچه که چین انتظار دارد از جاده ابریشم برآورده شود، مناسبات تجاری سیاسی اقتصادی برخی کشورها دچار تغییر قابل توجهی می‌شود. تا الان به لحاظ نظری و سیاسی تلاش‌های زیادی در این زمینه شده اما در عمل اتفاق خاصی نیفتاده است. سوال اینجاست که رویکرد کلان کشور در تعامل با طرح جاده ابریشم و فرصت‌ها و تهدیدهای ناشی از آن باید چگونه باشد.

مهمترین هدف چین در جاده ابریشم تضمین امنیت انرژی است

در پایان نشست مجید رئوفی پژوهشگر و نویسنده در حوزه اقتصاد چین ایده اصلی طرح کمربند راه را شک دهی یک کمربند دور کره زمین در جهت بکارگیری توان اقتصادی چین در این منطقه دانست و گفت: چینی‌ها عادت دارند که این پروژه‌های خود را تحت عنوان اسم خاصی مطرح کنند. ایده چین این است که ما باعث رشد اقتصادی شما شرکا می‌شویم و یک بازار مصرف جدید نیز برای ما خلق می‌شود.

وی ادامه داد: این پروژه‌های کمربند راه در بسیاری از موارد ژئوپولتیک و سیاسی هستند. مثلاً بازار پاکستان قابلیت لازم برای سرمایه گذاری ۴۶ میلیارد دلاری چینی‌ها را ندارد و آنقدر بازدهی ندارد اما مساله این است که چین در رقابت با هند چند کار مختلف را انجام داده است با سی پی ای سی. و توانسته است این گونه با هند مقابله کند.

فکری افزود: مهم‌ترین مساله در بحث BRI مساله امنیت انرژی چین است. آخرین آماری که بریتیش پترولیوم منتشر کرده است، سهم چین از کل مصرف انرژی اولیه جهان، ۲۴.۳ درصد است. در حالی که کل اروپا ۱۴.۴ درصد است و هند که یک اقتصاد بزرگ نوظهور است، ۵.۸ درصد از کل مصرف انرژی اولیه دنیا را به خود اختصاص داده‌اند. از این ۲۴.۳ درصد، ۱۹.۶ درصد، گاز طبیعی ۷.۸ درصد و سهم ذغال سنگ از ۷۰ درصد، به ۵۰.۶ درصد رسیده است.‌