احتمال سناریو خطرناک برای اشغال مرز ایران و ارمنستان در مغری

گروه بین الملل: از ساعات اولیه صبح امروز، رسانه های باکو اخباری مبنی نقص آتش بس از سوی نیروهای ارمنی در هادروت (جنوب شرق) قراباغ کوهستانی منتشر کرده اند. بر اساس این اخبار بر اثر گشوده شده آتش از سوی نیروهای قراباغی به سمت قوای باکو، عده ای سربازان کشته و زخمی شده اند. در واکنش گفته شده است که قوای باکو نیز با گشودن آتش متقابل تعدادی از قوای ارمنی را کشته، زخمی و اسیر کرده اند.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از آذری ها، هاردوت همان منطقه ای است که قوای ارمنی می بایست بر اساس توافق نامه آتش بس نهم نوامبر آن را تخلیه کرده و کنترل آن را به قوای باکو واگذار می‌کردند. رسانه ها و مقامات رسمی باکو پیش ازاین اعلام کرده بودند که این امر محقق شده و منطقه به طور کلی خالی از قوای ارمنی است. جوخه ای از سربازان نیز با انتشار پیامی خطاب به الهام علی اف از تصرف و کنترل مرز شهر هادروت خبر داده بودند. اما اکنون همان مراجع نه تنها خبر از حضور نیروهای ارمنی قراباغ می دهند بلکه گفته می شود که نقض آتش بس از این ناحیه نقض شده است. از سوی دیگر، برخی از رسانه های باکو مانند ینی مساوات اخباری و تحلیل هایی در خصوص لزوم اعمال حاکمیت بر استپاناکرت یا خان کندی منتشر کرده اند که به نظر می رسد ممکن است در راستای آماده سازی افکار عمومی برای درگیری دوباره باشد. وضعیت حقوقی منطقه استپاناکرت در توافق نامه صلح نوامبر مشخص نشده است و منطقه توسط قوای روس کنترل می شود. تناقضات مهمی در گفتار و عمل که واقعیت های آن به درستی مشخص نیست. رسانه های باکو اخباری نیز از مرز زنگیلان با ارمنستان درگیری این نقطه منتشر کرده اند.

ولی پرسش مهم این است که آیا قوای ارمنی قراباغ کوهستانی اصولا در وضعیتی هستند که قادر به نقض گسترده آتش بس و ورود به شرایط جنگی باشند. به نظر می رسد پاسخ منفی است زیرا آنها فعلا به تجدید قوا و مشخص شدن چشم انداز قطعی سیاسی در ایروان نیاز دارند.

از سوی دیگر برخی از کارشناسان و سیاسیّون باکو گفته اند که اکنون بهترین زمان برای کشاندن درگیری به خاک اصلی سرزمین ارمنستان و اشغال مناطق جنوبی آن است. یعنی منطقه مغری یا زنگزور که در تقسیمات کشوری ارمنستان در استان سیونیک تعریف شده است. 15 روز قبل، نیروهای باکو منطقه گاپان را در بیست کیلومتری عمق خاک ارمنستان به تصرف خود درآوردند و با این استناد که بر اساس تقسیمات دوره اتحاد شوروی این منطقه متعلق به جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی بود در نزدیکی جاده ایران- ایروان پست بازرسی دایر کردند.

الهام علی اف در سخنرانی خود در رژه بیستم آذر 99 باکو رسما اعلام کرده بود که نه تنها قراباغ کوهستانی بلکه ایروان (پایتخت ارمنستان) و منطقه زنگزور نیز به لحاظ تاریخی متعلق به کشورش است ترکیه نیز تلویحا از این ادعا حمایت کرده است و اردوغان در همان مراسم صراحتا این پیام را داد که پیروزی های سیاسی و نظامی برای باکو ادامه خواهد داشت. سرزمین هایی که طبق حقوق بین الملل بخشی از خاک ارمنستان است اکنون به هدف اصلی جنگ های آینده تبدیل شده اند.

در واقع کشوری که با استناد به حقوق بین الملل و حرمت مرزهای بین المللی جنگ را در قراباغ کوهستانی -که وضعیت حقوقی آن از سوی سازمان ملل تثبیت و اعلام نشده بود- آغاز کرد، اکنون بر خلاف همان قوانین بین المللی ادعای ارضی دیگری را بر کشور همسایه مطرح می‌کند. تا جایی که به ایران مربوط می شود این منطقه (مغری یا زنگزور) دروازه ای برای ورود به قفقاز جنوبی، شمالی ، روسیه و دریای سیاه است. بخش بزرگی از برنامه های اقتصادی فعلی کشورمان بر اساس عضویت در بازار اوراسیا شکل گرفته است که از مرز مشترک با ارمنستان عبور می کند. بدیهی است که اجرای یک سناریو دیگر برای نابودی صلح شکننده در منطقه، می تواند ژئوپلیتیک ایران را به شدت تحت تاثیر خود قرار دهد.

سناریو محتمل برای اشغال زنگزور، تا اندازه ای مشخص است: شعله ور شدن آتش جنگ به بهانه نقض آتش بس، سرایت درگیری به خاک اصلی یا Main Land ارمنستان، ابهام چند روزه در استقرار دقیق نیروها، تایید و تکذیب های متعدد از هر دو طرف، تاخیر شورای امنیّت سازمان ملل در خصوص تعیین تکلیف مسئله،مداخله بریتانیا در شورای امنیت به نفع باکو و لابی گری شرکت بریتش پترولیوم در این خصوص، اعلام رسمی باکو مبنی بر تصرف به اصطلاح موقت زنگزور و مشروط کردن تخلیه منطقه به غرامت سنگین جنگی از سوی ارمنستان و در نهایت ناتوانی ارمنستان در پرداخت غرامت و مرور زمان، عبور خط لوله نفت میدان گازی قراباغ در خزر از این منطقه به سمت غرب!

سناریوی دیگر که به بهانه نقض آتش بس های پراکنده اعلام می شود، تلاش برای تصرف استپاناکرت است. منطقه ای که سیاست روسیه در خصوص آن شفاف نیست و از سوی دیگر ممکن است حمله ای همه جانبه صورت پذیرد که مجدد خاک اصلی ارمنستان را تحت تاثیر قرار دهد. در حال حاضر حدس و گمان در مورد رفتار و سیاست آینده روسیه در منطقه بسیار دشوار شده است. تناقض های رفتاری روسیه به قدری چشم گیر است که در حقیقت اطمینانی به حفظ ثبات از سوی این دولت و عمل به تعهداش نیست.

تحرکات نظامی ترکیه در جمهوری خودمختار نخجوان و همچنین مرز ترکیه با ارمنستان همچنان ادامه دارد. وضعیت نظامی منطقه به شدت شکننده است و ممکن است با خاتمه زمستان، درگیری های جدیدی آغاز شود که به نظر منافع ملّی ایران تمام شود.

دو کشور در ماههای گذشته جابجایی قلمرو را تجربه کردند وضعیت های دوفاکتو و دوژور تغییر کرده و چندین تناقض در خصوص تعلق حقوقی و واقعی قلمروها وجود دارد. در این فرایند بخشی از مرزهای مبهم گذشته دست به دست شد اما ابهامات جدیدی فراهم شده است که مورد استفاده استراتژیست های سیاسی قرار می‌گیرد. در این بین نیروهای نظامی ایران باید به هوش باشند.