شورش علیه سازندگی
گروه اجتماعی - مصطفی شوقی در یادداشتی نوشت: یکباره تیری در شد و به یک نفر خورد و فضای ملتهب را منفجر کرد بهصورتی که همهچیز در آنی به هم ریخت و ماشینهای شهرداری و پلیس به آتش کشیده شدند و جمعیت در حالی که جنازه را به دست گرفته بود وارد شهر شد.
به گزارش بولتن نیوز به نقل از روزنامه همشهری، غارت آغاز شد و جمعیت شورشی تا عمق شهر مشهد رفتند...»؛ این را یکی از فرماندهان ارشد نیروی انتظامی مشهد از روز 9خرداد1371 میگوید؛ جایی که مردم محله کوی طلاب مشهد که آن موقع در حاشیه شهر بود، بهدلیل تخریب منزل مسکونی یکی از اهالی محله به بهانه ساختوساز غیرمجاز، شورشی را آغاز کردند که تا آن موقع در تاریخ جمهوری اسلامی ایران بیسابقه بود.
شورش اجتماعی 9خرداد مشهد در واقع پیشینهای مبهم نداشت و بهعنوان یک پیوست در سیاست‌های اقتصادی دولت اول آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی مورد‌توجه حتی برخی از دولتمردان همانند مرحوم نوربخش قرار گرفته‌بود. بهصورتی که او در تدوین برنامههای اقتصادی و بودجه، بر ضرورت مجهز‌کردن پلیس ضدشورش - به قول احمد توکلی منتقد دولت هاشمی در آن دوران - تأکید کرده‌بود. برنامههای اقتصادی دولت اول هاشمی‌رفسنجانی با عنوان تعدیل اقتصادی در دستور کار قرار‌گرفت. خود دولت نامش را گذاشته بود تعادلسازی اقتصادی ایران، منتقدان آن را تجویز داروی شفابخش نهادهای بینالمللی اقتصادی، مثل صندوق بینالمللی پول و بانک جهانی به کشورهای در حال توسعه میدانستند؛ بر اساس این نسخه سیاست‌های کاهش عرضه پول، کاهش کسری بودجه، اصلاح سیاست‌های تجارت بینالمللی، اصلاح نظام مالیاتی، خصوصیسازی، کاهش دخالت دولت در نظام مالی، محقق شود تا دولت و مردم شاهد بهبود وضعیت اقتصادی در کشور شوند.
دولت در 2سال اول هیچ مخالفی پیش‌روی نداشت. همه گروههای سیاسی در اردوگاه چپ و راست، همراه سیاست‌های دولت بودند. همهچیز خوب پیش میرفت. سیاست‌های آزادسازی و رهاسازی اقتصاد محصور باعث شد تورم که پیش از آغاز دهه70 به 9درصد کاهش یافته‌بود رو به افزایش رود، این درحالی بود که رشد تولید ناخالص داخلی به حدود 14درصد می‌رسید، ولی با کاهش قیمت نفت بهدلیل پایان حمله عراق به کویت و بروز عدمتعادلهای جدی در اقتصاد ایران که نتیجه اجرای شتابان سیاست‌های تعدیل اقتصادی محسوب می‌شد، نرخ تورم، افزایش یافت؛ طوری که در قالب یک سیر صعودی به 49.5درصد در سال1374رسید تا دولت سازندگی بیشترین نرخ تورم اقتصاد ایران را تا آن دوران و حتی پس از آن به نام خود سند بزند.
بسیاری سیاست‌های اقتصادی دولت را یکی از عوامل مهم شورشهای شهری عنوان میکنند که از سال70 در شهرهای اراک، مشهد و شیراز شکل‌گرفت و بعدها در سال1374در اسلامشهر خود را نشان داد. بالا رفتن قیمتها و مشکلات اقتصادی بسیار زیاد پس از جنگ که برخی از آن ناشی از جراحی بزرگ اقتصاد ایران از رهاسازی قیود دولتی شدن بود، در کنار تغییر مسلک دولتمردان انقلابی و حامی محرومان به کارگزارانی تکنوکرات که در ماشینهای مدرن مینشستند و از ساده‌زیستی دهه60 فاصله می‌گرفتند، باعث شد که لایههای زیرین جامعه که بیشتر از هر قشری تحت‌فشارهای اقتصادی بودند نسبت به وضع موجود فریاد بزنند؛ گرچه بسیاری از آنها همچنان دل در گرو انقلاب داشتند. از همان کوی طلاب مشهد که بهعنوان بزرگترین شورش شهری در سال71معروف شد، بسیاری از جوانان به جبهه رفتند و آن محله شهدای زیادی در جنگ داده‌بود؛ مردمش بسیار متدین بودند و بهعنوان محلهای مذهبی با شاخصههای انقلابی شناخته می‌شد. مشکلات اقتصادی اما باعث شده‌بود آنها برای ساخت سرپناه از پس قوانین شهرداری برنیایند و شبانه دیوارهای خانه‌هایشان را بالا ببرند و این موجب حضور مداوم نیروهای شهرداری برای مقابله با ساخت‌وسازهای غیرقانونی در این محله شده بود. اما یک‌بار این حضور به درگیری رسید و در این بین ناخواسته قربانی گرفت.
شورش از کوی طلاب شروع شد، از پل اول طبرسی گذشت و شورشیان وارد شهر شدند، کلانتری 3و 4مشهد را آتش زدند و سلاحهای موجود در کلانتری را ربودند. شورشیان هر اداره یا بانکی را میدیدند مورد تعرض و تخریب گسترده قرار‌می‌دادند. ساختمان شهرداری مشهد بهعنوان محرک اصلی و مقصر بهشدت تخریب شد. سازمان تبلیغات اسلامی، کتابفروشی امور‌تربیتی، چندین شرکت تعاونی مصرف دولتی و تقریباً همه بانکهای اطراف غارت و به آتش کشیده شدند. شهر در دست شورشیان افتاد و بهگفته شاهدان تا 3روز اثراتی از حضور تخریبکنندگان در شهر دیدهمیشد. روز‌های نهم و دهم خرداد71 این ماجرا بیشتر نمایان بود. شبها برخی از شورشیان که از افراد مجرم و سابقه‌دار بودند، شهر را در دست می‌گرفتند و با موتور و اسلحه در دست، در شهر جولان میدادند. آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی در خاطراتش خیلی زود از این ماجرا عبور کرده و به کلیات بسنده کرده است؛ او در خاطرات شنبه نهم خرداد71 نوشته‌است؛ «عصر، شورایعالی امنیت ملی جلسه داشت. طرح مبارزه با تهاجم فرهنگی در دستور بود. درخصوص برخورد با عوامل آشوب و شرارت که در شیراز و اراک و دیروز در مشهد اتفاق افتاده، تأکید شد.
با استاندار خراسان، تلفنی مذاکره کردم.» بعد از آن در روز یکشنبه 10خرداد 1371چنین آمده؛«... به دفترم آمدم. اوضاع مشهد را پرسیدم. گفتند دیشب شرارت تا ساعت یک‌ونیم بعد از نیمه‌شب ادامه داشته و با دخالت سپاه تمامشده و جمعی را بازداشت کردهاند. خرابیهای زیادی بار آوردهاند. در جلسه هیأت‌دولت، وقت زیادی صرف مسئله مشهد و کیفیت برخورد با آن بهمنظور جلوگیری از تکرار اینگونه حوادث، مذاکره شد. رهبری هم امروز با احضار وزرای مربوط، دستور سختگیری دادهاند.» شورش مشهد پایان یافت؛ 4نفر اعدام شدند، علی جنتی استاندار وقت خراسان معزول شد و به معاونت بینالملل وزارت ارشاد رفت. صابری‌فر، شهردار وقت مشهد عزل شد که البته امروز در راس یک شرکت اقتصادی در مشهد فعالیت میکند. فرمانده وقت نیروی انتظامی مشهد با خطبه تند و تیز حسن روحانی- دبیروقت شورای امنیت ملی- که بعد از شورش به مشهد رفت و حتی خواستار اعدامش شده بود، به زندان افتاد اما در گزارشهای نهایی و کارشناسی بیتقصیر اعلام شد و درجهاش را به او برگرداندند. دولت هاشمی‌رفسنجانی رفته‌رفته در سالهای بعد سرعت سیاست‌های تعدیل اقتصادیاش را کند کرد و در سال73 که مشکلات بسیار و تورم بالا رخ نشان داد یکباره فرمان را برگرداند و برخلاف جهت آن حرکت کرد.
مشکلات حاشیه شهر مشهد پایان نیافته و به گفته بسیاری از کارشناسان با حضور مهاجران بسیاری از شهرهای مختلف و حتی افغانستان، همانند یک بمب ساعتی است، کما اینکه در شورش دی‌ماه 96مشهد دوباره تکرار شد. فیلم مستند «شورش علیه سازندگی» به سیاست‌های تعدیل اقتصادی و وقایع شورش سال71مشهد و سال1374اسلامشهر پرداخته است.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
متاسفانه این خاندان باعث لطماتسنگینی به نظام و کشور شدند و اکنون هم وقیحانه طلبکار هستند. 
