نگاهی به چالش های فنی ومدیریتی بندر کاسپین با رویکرد حکمرانی خوب در بنادر

گروه اقتصادی- عظیم صیاد قبادی – کارشناس عالی دریایی سازمان بنادرودریانوردی و نویسنده کتاب حکمرانی خوب در بنادر  طی یادداشتی نوشت: بنادر در سراسر جهان از اجزای مهم زنجیره تامین ، ارزش آفرین و از دروازه های استراتژیک به سوی بازارهای بین المللی است. وزارت حمل و نقل انگلستان در سپتامبر 2017 در سندی مشورتی "حکمرانی خوب در بنادر" را مطرح نمود .این سند در سال 2018 مورد بازنگری قرار گرفت و برای اجرا در همه بنادر انگلستان و ولز ابلاغ شد.

به گزارش بولتن نیوز، در همین راستا، برخی از اصول سیاستگذاری وزارت حمل و نقل انگلستان جهت حکمرانی خوب در بنادر به شرح زیر مطرح و اجرایی گردیده است :
1- مدیر و معاونین بندر نیاز به مهارت، تجربه، استقلال و دانش دارند تا بتوانند به طور اثربخش وظایف و مسئولیت های خود را به طور احسن انجام دهند.
2- همه بنادر باید توسط مدیر و معاونین اثربخش هدایت شود به طوریکه منجر به موفقیت بندر در بلندمدت گردد.
3- کار مدیر و معاونین بندر، تعیین اهداف استراتژیک بندر است، اطمینان حاصل شود که منابع مالی و منابع انسانی لازم برای برآورده ساختن اهداف پیش بینی شده است.
4- مدیر بندر مسئول رهبری بر معاونین و حصول اطمینان از کارآیی آنهاست.
5- مدیر و معاونین باید با روش قانونی (بر اساس شرایط احراز مشاغل) با شرح وظائف روشن منصوب شوند. شناسایی و تعیین نامزدهای تصدی مسئولیت بندر باید براساس شایستگی و بر اساس معیارهای عینی صورت گیرد.
6- مهم است که مدیر و معاونین بندر بتواند وظایف خود را با اطلاعات کامل و باکیفیت انجام دهند.
7- مدیر و معاونین بندر باید برای انتخاب مجدد، با توجه به عملکرد صورت گرفته در فواصل زمانی منظم، با توجه به عملکرد رضایت بخش مجددا منصوب گردند.
8- مدیران و معاونین بندر باید ارزیابی منصفانه و قابل درک از موقعیت و چشم انداز خود را ارائه دهند.
با بررسی صورت گرفته از 50 بندر برتر جهان در سال 2020 مشخص گردید که اکثر این بنادر از مدیران متخصص بهره برده اند، بعنوان نمونه 4 بندر که در مناطق آزاد تجاری واقع گردیده اند ؛ مدیرانشان همگی دارای تخصص دریایی و سالها سابقه اجرایی مدیریت در حوزه کشتیرانی بوده اند:
1- مدیر بندر شانگهای چین دارای مدرک کارشناسی ارشد اقتصاد دریایی و 15 سال سابقه کار اجرایی در حوزه دریایی و بندری را داشته است.
2- مدیر بندر بوسان کره جنوبی دارای مدرک کارشناسی ارشد حمل و نقل دریایی و سالها سابقه کار اجرایی در بندر بوسان را داشته است.
3- مدیر بندر هامبورگ آلمان دارای مدرک کارشناسی ارشد لجستیک دریایی و 20 سال سابقه کار اجرایی در حوزه دریایی و بندری را داشته است.
4- مدیر بندر صلاله عمان دارای مدرک کارشناسی ارشد علوم دریایی و 23 سال سابقه کار اجرایی در حوزه دریایی و بندری را داشته است.
درحال حاضر شهر بندر انزلی دارای دو بندر می باشد که یکی بندرانزلی(اداره کل بنادر و دریانوردی استان گیلان ) و دیگری بندر کاسپین(سازمان منطقه آزاد ) می باشد. با نگاهی بر شهرهای بندری مطرح جهان این واقعیت روشن می گردد که هیچ شهر بندری دارای دو بندر مجزا با فعالیت های مشابه نمی باشد.
بندرانزلی-اداره کل بنادر و دریانوردی (ANZALI PORT) :

بندر انزلی دارای قدمت صد ساله می باشدکه ازدیرباز ارتباط تجاری گسترده ای با بنادر حاشیه دریای خزر بخصوص بنادر کشور روسیه داشته است. این بندر پیشرفته ترین و مجهزترین بندر حاشیه دریای خزر می باشد که دارای 10 پست اسکله فعال می باشد که در طرح توسعه بندر به 21 پست اسکله می رسد.باتوجه به کاهش چشم گیر حجم باروکالا در دریایی خزر، نیمی از ظرفیت تخلیه و بارگیری بندرانزلی در تمام سال خالی می باشد. افزایش مساحت بندر از 24 هکتار به 71 هکتار، ساخت اسکله‌ها، موج‌شکن‌های جدید و افزایش عمق اسکله ها برای پذیرش کشتی‌های کالاهای عمومی و کالاهای سوختی ، خرید تجهیزات استراتژیک خشکی، دریایی و مخابراتی، احداث کندوی سیلوی ذخیره غلات، ایجاد ظرفیت مسافری و تفریحی و گردشگری  از طریق احداث ترمینال مسافربری از اهداف استراتژیک مسئولان سازمان بنادر برای توسعه بندرانزلی بوده که بندرانزلی را به یکی از مهمترین بنادر کریدور شمال جنوب تبدیل نموده است.

بندر کاسپین ( سازمان منطقه آزاد تجاری صنعتی بندرانزلی) :

 دارای سه پست اسکله فعال می باشد که در فاز نهایی به 14 پست اسکله می رسد، در این راستا با توجه به اینکه نیمی از ظرفیت تخلیه و بارگیری بندرانزلی در تمام سال خالی می باشد و همچنين پايين بودن ميزان بار و کالا در دریای خزر ؛ هزینه صورت گرفته برای طرح توسعه بندر کاسپین فاقد توجیه اقتصادی می باشد.

معایب فنی در عملیات دریایی بندر کاسپین :
با نگاهی به تصویر بالا و موقعیت دو بندر می توان معایب بندر کاسپین را که ورود و خروج کشتی را در عملیات دریایی همیشه با ریسک همراه می کند،به شرح زیر اعلام نمود:
1- باتوجه به طراحی نامناسب موج شکن، باعث انحراف کشتی به سمت دیواره موج شکن غربی در اثر موج،باد و جریان آب غالب می شود.
2- احتمال ایجاد خسارت به اسکله دلفین و کشتی های مستقر در آن به دلیل ورود امواج به داخل حوضچه
3- پاره شدن طناب های مهار کشتی های مستقر در اسکله دلفین در شرایط نامساعد جوی محتمل می باشد.
4- عدم تعیین محدوده لنگرگاه و مسیر ایمن ورود و خروج کشتی
5- فقدان اسکله مناسب جهت استقرار شناورهای خدماتی
6- نداشتن روشنایی مناسب بر روی اسکله ها
7- نیاز به قایق های طنابگیر جهت پهلودهی کشتی ها در اسکله دلفین
8- نا ایمن بودن مسیر دریایی حد فاصل بندرانزلی تا بندر کاسپین به دلیل وجود مناطق نظامی،اساقرار پره های صیادی و قفس های پرورش ماهی بدون علائم هشداردهنده و پراکندگی قایق های تفریحی و صیادی
9- در دسترس نبودن نقشه های هیدرو گرافی به روز بندر
چالش های مدیریتی بندر کاسپین :
با نگاهی به انتصابات صورت گرفته در بندر کاسپین و معاونت بندری و حوزه دریایی خزر سازمان منطقه آزاد در طی سال های گذشته ؛ افرادی در مشاغل مدیریتی منصوب گردیده اند که هیچ گونه سابقه تحصیلی مرتبط،سوابق اجرایی دریایی و بندری و همچنین آشنایی با صنعت حمل و نقل دریایی نداشته اند که نقطه ضعف سازمان منطقه آزاد بندرانزلی برای رسیدن به رویکرد حکمرانی خوب بوده است.
در حال حاضر کمتر از 10 درصد پست های مدیریتی سازمان منطقه آزاد انزلی در اختیار انزلی چی هاست .عدم بهره گیری از نیروی متخصص بومی شهر بندرانزلی از جمله مسائلی است که در طول سالهای فعالیت سازمان منطقه ازاد انزلی به وضوح دیده شده است که همواره مورد انتقاد انزلی چی ها بوده است.سیاست مدیران ادوار سازمان منطقه آزاد استفاده از نیروهای غیربومی بوده است که واقعا جای تاسف دارد که شهر بندرانزلی با داشتن نیروهای متعهد و متخصص، هیچ جایگاهی در ساختار سازمانی مدیریتی سازمان منطقه آزاد ندارند.
الگوی حکمرانی خوب در بنادر یکی از موفقیت آمیزترین الگوها در زمینه ی اداره امور بنادر با معیارهایی نظیر رهبری استراتژیک،اثربخشی سازمانی،پاسخگویی ، حاکمیت قانون، شفافیت و مشارکت، به عنوان اثربخش ترین، کم هزینه ترین و پایدارترین شیوه ی اعمال مدیریت نظام پیچیده و چندسطحی بنادر مطرح شده است.از این رو ، حکمرانی خوب در مدیریت ارشد بنادر به اهمیت تبدیل شده است و برای رفع موانع تحقق حکمرانی خوب نیازمند اعمال شاخص های آن هستیم و به مدیران سازمان منطقه آزاد بندرانزلی نیز بهره مندی از این سیاست ها توصیه می گردد.