ارتقاء سطح پیچیدگی اقتصاد، موضوعی مهم در سیاست‌گذاری های اقتصادی

گروه اقتصادی: دکتر مجید قاسمی مدیرعامل این بانک در نخستین کنفرانس ملی علم، فناوری و پیچیدگی اقتصادی که در دانشگاه الزهرا (س) به‌صورت مجازی برگزار شد، با بیان این مطلب، بر اهمیت موضوع پیچیدگی اقتصادی و توسعه‌ی ملی و نوپا بودن این موضوع در سطح جهان تأکید کرد.

به گزارش بولتن نیوز، وی سخنان خود را با بیان چند پرسش­ اساسی در خصوص توانمندی‌های کشور، میزان مدیریت توسعه درون­ زایی اقتصاد ملی، درصد قرارگیری محصولات کشور در شمار ده درصد محصولات برتر فنی جهان، تعداد کشورهایی که به محصولات ما نیاز اساسی دارند، منشأ مزیت­ های رقابتی موجود در کشور، وضعیت محصولات کشور در دسته‌بندی چهار رقمی آی سیک (ISIC) و هم چنین تعداد رقبا در این حوزه آغاز کرد.

دکتر قاسمی با بیان اهمیت ارایه‌ی پاسخ‌های شفاف به این پرسش‌های ساده و در عین حال مهم ادامه داد: اقتصادی که در پاسخ به این پرسش ­های کلیدی امتیازی به دست نیاورد، اقتصادی پویا و دارای پیچیدگی برازنده نیست. هر چقدر امتیاز کشور در پاسخ به این سؤالات بیشتر باشد، جایگاه اقتصاد آن کشور در جهان، از نظر وضعیت پیچیدگی اقتصادی بالاتر خواهد بود. در همین راستا، اگر کشوری امتیازی کسب نکند و به‌صورت حیاتی به دیگران وابسته باشد، آن‌گاه مدیریت اقتصادی کشور با بحران مواجه شده و دیر یا زود، به دلیل فقدان مقاومت محوری، همانند کشور ما، با وضعیت دشواری مواجه خواهد شد.

رییس دانشگاه خاتم در تشریح موضوع پیچیدگی اقتصادی تصریح کرد: «اقتصاد پیچیدگی» نشان‌دهنده­ ی وضعیتی است که در آن از «علم پیچیدگی» برای حل مسائل اقتصادی استفاده می‌شود. منطق این پیوند این است که اقتصاد یک هویت ایستای پیوسته در حال تعادل نیست؛ بلکه هویتی پویا دارد که پیوسته خود را برای رسیدن به وضعیت جدید تعادلی، تعدیل می‌کند.

مدیرعامل بانک‌پاسارگاد افزود: بررسی‌ها نشان می‌دهد که اقتصادهایی که به لحاظ تولید و صادرات از پیچیدگی بیشتری برخوردار هستند، از نظر شاخص «نابرابری زندگی» در وضعیت بهتری قرار می‌گیرند و عدالت اقتصادی در آن‌ها بیشتر برقرار است. از این‌روی پرداختن به ارتقاء سطح پیچیدگی، یکی از موضوع‌های با اهمیت در بحث سیاست‌گذاری­ های اقتصادی است.

دکتر قاسمی در ادامه به بررسی رتبه‌ی شاخص پیچیدگی اقتصادی ایران و مقایسه‌ی آن با چند کشور دیگر پرداخت و خاطرنشان کرد: برای رسیدن به سطح برازنده‌ای از پیچیدگی، در بحث مدیریت اقتصادی کشور پیگیری هدفمند چند محور مهم، الزامی است. دانش­بنیانی و پیشتازی بخش دانش­بنیان اقتصاد، درون‌زا­سازی فعالیت­های کلیدی اقتصادی و عدم وابستگی به اقتصادهای بیرونی در برخی از حوزه­ها، ارتقاء توانمندی سرمایه­انسانی و معیار­سازی برای شناسایی و پایش دقیق عملکرد­ها در زمان برازنده، از جمله‌ی این محورها هستند.

دکتر قاسمی با تأکید بر این نکته که تکنولوژی و فن‌آوری به تنهایی کافی نیست بلکه باید مبتنی بر دانش‌ بنیانی همراه با پیشتازی باشد، تصریح کرد: در بحث دانش‌بنیانی، تصور این است که اگر اقتصاد از فناوری‌های برتر بهره ­مند شده‌ باشد، می‌تواند اقتصادی دانش‌بنیان باشد. در حالی‌که برخورداری از فناوری­ های برتر برای نیل به اقتصاد دانش ‌بنیان، لازم است اما کافی نیست. چرا که اقتصاد دانش­ بنیان باید مالک بخش معناداری از دانشی باشد که از آن برخوردار است. اگر فن‌آوری وجود داشته‌باشد اما دانش بنیانی که منجر به آن فن‌آوری شده‌است را نداشته ‌باشیم، درجه کشور به لحاظ پیچیدگی اقتصاد کاهش پیدا می‌کند. این بدان معناست که دانش باید در شمار بخش‌های درون‌زای اقتصاد کشور باشد.

وی با ذکر تجربه‌ای موفق در گروه مالی پاسارگاد در این حوزه، افزود: شرکت میدکو از شرکت‌های گروه مالی پاسارگاد برای اولین بار در کشور توانست مس کاتد را با روش «تانک بایولیچینگ» (کشت باکتری)، در مجتمع بابک مس ایرانیان تولید کند. این امر باعث حذف دو کارخانه بزرگ از فرآیند تولید مس کاتد و کاهش ۳۵ الی ۴۰ درصدی قیمت تمام شده این محصول شده‌است. ما به لحاظ بهره‌برداری از این تکنولوژی در کشور نمره‌ی قبولی گرفته‌ایم، اما باید ذکر کرد که حق امتیاز این تکنولوژی به‌صورت انحصاری متعلق به کشور دیگری بود و شرکت میدکو در بدترین شرایط تحریم، با قبول ریسکی بزرگ توانست این اقدام ارزشمند را انجام دهد. جالب است بدانید که در پی این اقدام، مهندسان جوان در شرکت میدکو، یک باکتری ترکیبی جدید با بهره‌وری بیشتر نسبت به باکتری پیشین ابداع کرده‌اند که حق امتیاز آن متعلق به خود شرکت میدکو است.

وی افزود: بحث مدیریتی، مورد دیگری است که منجر به تکمیل پیچیدگی اقتصاد در این تکنولوژی گردیده، به این مفهوم که با توجه به هزینه و ریسک بسیار بالا، این اقدام با شرط اخذ انحصار این تکنولوژی در منطقه غرب آسیا انجام شده است. در واقع همت، جسارت و ریسک‌پذیری مدیریتی به همراه یک الگوی نهادینه (ساختار مالی حامی ساختار تخصصی و تجربه ی صنعتی کشور) منجر به کسب این موفقیت شده‌است.

رییس دانشگاه خاتم ادامه داد: این موفقیت آنقدر ارزشمند است که کشور شیلی طی بیانیه‌ای اعلام کرد نوآوری تکنولوژی استفاده شده در کشور ایران، برداشت از معادن غنی مس شیلی در اعماق زمین را که تاکنون توجیه اقتصادی نداشته، توجیه‌پذیر کرده‌است. این در حالی است که نظام مدیریت اقتصاد کلان کشورمان هنوز در خصوص این موفقیت بزرگ واکنشی نشان نداده‌است.

وی در ادامه تصریح کرد: بانک‌پاسارگاد با ایجاد ارزش‌افزوده در کشور، به افزایش تولید و اشتغال‌زایی همت گمارده‌است. به عنوان مثال در حال حاضر در شرکت میدکو ۳۸۰ هزار نفر به‌طور مستقیم و غیرمستقیم مشغول به کار هستند. شهرهایی مانند شهر بابک و زرند کرمان با اجرای پروژه‌های میدکو، به یک شهر صنعتی پیشرفته تبدیل شده اند.

وی ادامه داد: پروژه خط صادرات گاز ایران به عراق، نمونه‌ی دیگری از اقدامات گروه مالی پاسارگاد است. این طرح یک سرمایه‌گذاری ۲.۲ میلیارد دلاری است که بانک‌پاسارگاد، به علت محدودیت در بودجه دولت، مسئولیت ازطریق هلدینگ گسترش انرژی پاسارگاد سرمایه گذاری و اجرای آن را پذیرفت و طرح را ظرف مدت ۱۸ ماه به بهره برداری رساند که رکوردی در اجرای چنین پروژه‌های سنگینی بود. این پروژه به روش BOT انجام شد. یعنی گروه ‌مالی پاسارگاد، پس از بهره‌برداری از این طرح و بازگشت سرمایه‌گذاری، آن را به خود وزارت نفت بازخواهد گرداند.

وی خطاب به کسانی که بانک‌پاسارگاد را به بنگاه‌داری محکوم می‌کنند گفت: آن چه به عنوان بنگاه داری در بانک‌پاسارگاد مطرح می شود به این صورت است که توضیح دادم. اگر این بنگاه داری است من دست آن بنگاه‌دار بانکداری را می‌بوسم که این‌گونه اقدامات را در کشور انجام دهد. اما باید به این نکته توجه شود که فعالیت­ هایی که در گروه مالی پاسارگاد انجام شده‌است در واقع بنگاه‌داری نیست، بلکه سرمایه گذاری های بسیار مهمّی است که توانسته دانش ­پروری، دانش ­بنیانی پیش تازی در دانش بنیانی و ارزش افزوده در اقتصاد ملی را گسترش دهد که در بند دوم اقتصاد مقاومتی نیز به آن تأکید شده‌است. باور ما این است که می‌توانیم این حرکت را فراگیر کنیم و با توسعه ی وابستگی اقتصادهای دیگر به اقتصاد کشورمان پیچیدگی اقتصاد ملی را ارتقاء ببخشیم و به تبع آن، اعتبار جهانی برای میهن اسلامی عزیزمان خلق کنیم.

وی در ادامه سخنان خود به بحث پیشتازی اشاره کرد و افزود: مهم­تر از دانش­ بنیانی بحث پیشتازی اقتصاد دانش­ بنیان و پیشگامی دانش در فعالیت­ های اقتصادی است. پیشتازی اقتصاد دانش­ بنیان به این مفهوم است که کشور با تکیه بر تحولات درون­ زای دانشی خود پیوسته ساز­و­کار اقتصاد را تعدیل می‌کند و چرخه نوآوری خود را در کوتاه ­ترین زمان ممکن به بخش تولید سوق می‌دهد. زمانی‌که بخش دانش بنیان پیشتاز می­ شود تحولات درون ­زای اقتصادی با توجه به نوآوری‌های متکی به دست­ آوردهای دانشی کشور، به شکلی مداوم، رخ می‌دهند. محصولات جدیدی که در این مسیر نو تولید می‌شوند محصولاتی هستند که در ارزیابی‌های پیچیدگی اقتصادی امتیاز کسب می‌کنند.

رییس دانشگاه خاتم در ادامه به اهمیت بحث درون­ زاسازی تأکید کرد و گفت: بحث درون­ زا­سازی یکی از مباحث اقتصادی است که کشور ما باید به آن عنایت ویژه داشته باشد. رشد­های اقتصادی برون ­زا که برخاسته از افزایش فروش ثروت­ های نفتی است، به دلیل فقدان مکانیزم­ های درون ­زا­سازی و حرکت درون ­زا در چرخه ­ی اقتصادی کشور، فقط تأثیر عبوری دارند و بر ارتقاء رشد درازمدت کشور اثر محدودی باقی می‌گذارند. همه­ ی ما شادی مدیریت اقتصادی کشور را در جریان رسیدن به رشد ۱۲ درصدی ناشی از تحولات نفتی به یاد داریم. این خوشحالی تنها یک سال طول کشید و این رشد به یک افت شدید تبدیل شد. از جمله سؤالاتی که در این خصوص باید به آن پاسخ دهیم این است که چه مقدار از این رشد به ارتقای نرخ رشد بلندمدت این کشور منجر شده‌است؟ چرا امروز دلیل همه‌ی آسیب‌ها، تحریم­ های آمریکا عنوان می‌شود؟ خود ما چگونه عمل کرده‌ایم؟ توجه داشته‌باشید شرکت میدکو در همین شرایط تحریم، با جستجو و مطالعه در دنیا، این اقدامات ارزشمند را انجام داده‌است. آیا مدیریت اقتصادی کشور نمی‌توانست حدس بزند که رشد برون‌زا پایدار نیست؟ اقتصادی که مقاومت-محور طراحی نشود، از درون­ زایی و سلامت لازم برخوردار نخواهد شد.

دکتر قاسمی سرمایه­ انسانی را عامل خلاق سرمایه دانشی دانست و تأکید کرد: ارتقای سرمایه ­انسانی به معنای ارتقای چرخه‌ی خلق دانش و ایجاد ساز­و­کارهای دانش‌بنیانی است. به‌عنوان مثال اولین استارت­اپ ایران در گروه مالی پاسارگاد با نام فناپ ایجاد شد. در حال حاضر ۴۵۰۰ نفر از سرمایه‌انسانی باهوش و با ­استعداد کشور در هلدینگ فناپ فعالیت و به ۵ بانک دیگر هم در بخش نرم افزار بانکی(Core-Banking) و اجرای آن خدمات ارایه می‌دهند. این هلدینگ، در بحث ادغام ۵ بانک در بانک سپه در رقابتی نفس‌گیر با شرکت‌های مختلف پیروز میدان شد و در حال حاضرکار بسیار مهمّ مهاجرت نرم‌افزار این بانک را با موفقیت انجام داده و در فرآیند ادغام این بانک‌ها مشارکت دارد. فناپ اکنون می‌تواند به‌عنوان عرضه‌کننده‌ی Core-Banking در سطح دنیا مطرح باشد. لازم به ذکر است در حال حاضر ۹۶.۵ درصد از تراکنش­ های بانک‌پاسارگاد از طریق بانکداری مجازی و الکترونیک انجام می‌شود. این امر باعث شده بانک ­پاسارگاد به لحاظ توانایی خدمات‌دهی همانند بانکی که در بیش از ۶ هزار شعبه فعالیت دارد، عمل کند. علاوه بر این فناپ برای اولین بار در کشور، سیستم ERP را پیاده‌سازی کرده‌است.

مدیر­عامل بانک پاسارگاد افزود: بحث الگوسازی برای ایجاد ساز­و­کار ارتقاء پیچیدگی اقتصادی کشور موضوع مهمی است که باید در بخش خصوصی به آن توجه کرد. نباید برای این کار به انتظار اقدامات دولت نشست. دولت باید با مقررات‌زدایی به این امر کمک کند و سد راه قرار نگیرد.

وی در ادامه به تشریح اقدامات مجموعه دانشی پاسارگاد پرداخت: مجموعه دانشی پاسارگاد در چند محور برای شدت بخشیدن به دانش بنیانی و افزایش و رشد سطح پیشگامی بخش دانش ­بنیان فعال شده‌است. تلاش ما بر این است که بتوانیم دانشی از جنس دانش مورد نیاز دنیای فردا را ایجاد کنیم. این نقطه‌ی شروع حرکت به سمت آینده است. راه ما در دست یابی به این خواسته، این است که، بتوانیم فرهیختگان ایرانی را در نقاط مختلف جهان جذب کنیم و امکانات مورد نیاز آنان را برای خلق دانش فراهم سازیم. در صورت دست یابی به دانش جدید، این یافته در کوتاه‌ترین زمان به نوآوری تبدیل می‌شود و در این مسیر همه‌ی فعالان از سهم ‌بری عادلانه‌ای به صورت قانونی برخوردار خواهند شد. فرهیختگان نقشی دوگانه در این فرآیند بر عهده دارند. از یک سو عامل خلق دانش ‌بنیانی هستند و از سوی دیگر باید به جوانان این کشور بیاموزند که خلاق شوند و با تعمق به فرآیند دانش بنیانی بیاندیشند.

رییس دانشگاه خاتم در مورد ساماندهی فرآیند پیچیدگی اقتصادی خاطر نشان کرد: سرمایه‌گذاری برای این مسیر از ضروریات است. تجهیز برای فناوری­ های هم‌گرا-به‌عنوان کلید آینده‌ی جهان- یکی از خواسته ­های ما است. ترکیب چهار گروه فناوری نانو، بیو، اینفو و کاگنو و همگام­ سازی این مجموعه از الزامات محسوب می ­شود. پژوهشگران در شاخه‌های مختلف باید بتوانند با هم مشارکت داشته باشند و همدیگر را حمایت کنند.

وی ادامه داد: به‌ عنوان مثال در خصوص ترکیب چهار گروه فناوری نانو، بیو، اینفو و کاگنو و همگام‌سازی این مجموعه، در حال حاضر مؤسسه رهیافت‌های نوآور برتر پاسارگاد در دانشگاه خاتم ایجاد شده‌است. در بخش آموزش، دانشگاه خاتم موفق شده‌است سومین سال همکاری خود را با دانشگاه سوربن (پیر و ماری کوری) فرانسه سپری کند و مدرک دو-دانشگاهی به دانشجویان ایرانی ارائه کند. دانشجویانی که رشته کوانتوم، مواد جدید و انرژی‌های نو را گذرانده­اند، موفق شدند تحصیلات عالیه خود را در مقطع دکتری در مراکز برجسته‌ی جهان ادامه دهند. یکی از دانشجویان ما در دانشگاه خاتم توانسته‌است بورس پنج ساله‌ی ماکس پلانک را برای تحصیل دکترا و پژوهش دریافت کند در این مرکز، برندگان نوبل در رفت و آمد وتحقیق و پژوهش هستند. دانشگاه خاتم برای اولین بار توانست با بهره‌مندی از وجود اساتید نخبه­ ای که به کشور بازگردانده شدند، رشته‌ی تحلیل ­داده­ ها را در مقطع کارشناسی ارشد ایجاد و مجوز آن را از وزارت علوم اخذ کند. این دانشگاه از سه نسل اول عبور کرده و در سطح نسل چهارم و پنجم دانشگاهی، کارآفرینان خلاق و رقابت پذیر و مقاوم را تربیت و به کشور عرضه می‌نماید و به این ترتیب درک درستی از اهمیت پیچیدگی اقتصادی داشته و در آینده شاهد اثر گذاری بیشتر آن در ارتقاء پیچیدگی اقتصاد ملی خواهیم بود.

دکتر قاسمی افزود: اعتبار ما سرمایه‌انسانی فرهیخته و متعهدی است که کمر همت بسته است تا نوآوری را در کشور نهادینه و پیشگام سازد. باور ما بر این است که هر بنگاه اقتصادی در کشور باید به دانش و ارتقاء سطح پیچیدگی اقتصادی بیاندیشد و اگر بخواهیم در بحث پیچیدگی اقتصاد کشور قدمی رو به جلو برداریم و قابلیت مقایسه داشته باشیم، باید اقتصاد خود را درون ­زا کنیم تا متقابلاً کم‌تر هم نیازمند دنیا باشیم.

مدیر عامل بانک‌پاسارگاد در پایان سخنرانی خود تاکید کرد: آن چیزی که به نوآوری، دانش‌بنیانی و پیشتازی در دانش‌بنیانی مربوط می‌شود را به عنوان مبنای اثرگذاری همه فعالیت‌های علمی، نوآوری فناوری در بحث پیچیدگی اقتصادی قرار دهید.