گروه بین الملل: روز موعود مقامات آمریکا برای آنچه آنان زمان بازگشت تحریمهای شورای امنیت علیه ایران میخوانند، 20 سپتامبر (یکشنبه هفته آتی) فرامیرسد؛ موضوعی که البته واکنشهای گسترده و متفاوت مقامات ایرانی و مقامات سایر کشورها بویژه کشورهای عضو شورای امنیت سازمان ملل را به دنبال داشته است.
به گزارش بولتن نیوز به نقل از رجا نیوز، ماجرا از این قرار است که ایالات متحده آمریکا طی نامه مورخ 30 مرداد 1399 (20 آگوست 2020) به رئیس شورای امنیت اعلام کرد مطابق با ماده 11 قطعنامه 2231 شورای امنیت، ایران نسبت به اجرای تعهدات برجامی خود عدم پایبندی عمده (Significant non performance) داشته و از همین رو مکانیزم حل و فصل اختلافات موجود در برجام را فعال میکند. طبق ادعای آمریکا، پس از اعلام شکایت این کشور به رئیس شورای امنیت، قطعنامههای گذشته علیه ایران ظرف مدت زمانی 30 روز در مورخ 30 شهریور 1399 (20 سپتامبر 2020) به طور خودکار باز خواهد گشت و تحریمهای پیشین علیه ایران مجددا اعمال خواهد شد.
اما ادعای یادشده مطابق با شرایط حقوقی، عملیاتی و رویههای شورای امنیت صحیح نیست؛ چنانکه از لحاظ حقوقی:
1) مطابق با روال حقوقی طبق ماده 11 قطعنامه 2231 پس از وصول اخطاریه یا به اصطلاح اعلام شکایت(Notification) آمریکا درباره عدم پایبندی عمده یکی از اعضا توسط رئیس شورای امنیت، ظرف مدت 10 روز یکی از اعضای شورای امنیت میتواند پیشنویس قطعنامهای جهت تداوم تعلیق تحریمهای موجود در قطعنامههای گذشته علیه ایران ارائه دهد تا در صورت مخالفت یکی از اعضای دائمی شورا با آن، قطعنامههای گذشته علیه ایران بازگردد اما با وجود گذشت 10 روز هیچکدام از اعضای شورای امنیت به علت مخالفت با اقدام آمریکا حاضر به ارائه پیشنویس قطعنامهای در این موضوع نشدهاند.
2) مطابق با روال حقوقی طبق ماده 11 قطعنامه 2231 پس از وصول اعلام شکایت آمریکا توسط رئیس شورای امنیت، اگر اعضای شورای امنیت پیشنویس قطعنامهای جهت تداوم تعلیق تحریمهای موجود در قطعنامههای گذشته علیه ایران ارائه ندهند، رئیس شورای امنیت میتواند پیشنویس قطعنامهای در این باره ارائه دهد تا در صورت مخالفت یکی از اعضای دائمی شورا با آن، قطعنامههای گذشته علیه ایران بازگردد. اما رئیس شورای امنیت نیز تاکنون حاضر به ارائه پیشنویس قطعنامهای در این موضوع نشده و اعلام کرده به علت مخالفت 13 عضو شورای امنیت با اقدام آمریکا، هیچ اقدامی درباره اعلام شکایت آمریکا انجام نمیدهد و نهتنها آن را رسما وصول نمیکند (به اصطلاح برگشت میدهد)، بلکه از ارائه پیشنویس قطعنامه نیز خودداری خواهد کرد.
3) استناد رئیس شورای امنیت برای عدم وصول اعلام شکایت آمریکا و ارائه نکردن پیشنویس قطعنامهای در این باره، ماده 11 قطعنامه 2231 است که مطابق آن رئیس شورا «قصد خود را برای در نظر گرفتن دیدگاههای کشورهای دخیل در موضوع و هر نظری درباره موضوع از سوی هیأت مشاور شکلگرفته در برجام، ابراز میدارد».
4) با توجه به وضعیت پیشآمده و مخالفت حداقل 13 کشور عضو شورای امنیت با اقدام آمریکا، رئیس شورای امنیت وصول هر گونه اعلام شکایت از جانب آمریکا را به طور کلی رد میکند، چرا که این اقدام از اساس اشتباه است. بنابراین از آنجا که با شرایط پیشآمده از نگاه شورای امنیت اعلام شکایتی به این شورا نشده، از همین رو دیگر بحث پیرامون مدت زمان 30 یا 10 روز برای بازگرداندن تحریمهای موجود در قطعنامههای گذشته علیه ایران از اساس منتفی است، چرا که مکانیزم ماشه بنا بر نظر شورای امنیت فعال نشده که بخواهد به سرمنزل مقصود برسد یا نرسد.
5) اما با این حال فرض را بر این میگذاریم که در 30 شهریور 1399 (20 سپتامبر 2020) آمریکا مطابق با تفسیر غیرقانونی خود به شکل یکجانبه اعلام کند با توجه به گذشت 30 روز، تحریمهای مندرج در قطعنامههای گذشته علیه ایران بازگشته است. در این صورت چه وضعیتی پیش خواهد آمد؟ در این شرایط 13 عضو شورای امنیت سازمان ملل با تاکید بر اینکه آمریکا از برجام خارج شده و عضوی از این توافق به حساب نمیآید این ادعا را رد خواهند کرد و به همین خاطر در سازمان ملل نوعی بنبست ایجاد خواهد شد. اقدام آمریکا برای نخستینبار در تاریخ سازمان ملل رخ میدهد و برخلاف قوانین حقوق بینالملل و معاهدات است، بنابراین از آنجا که بازگشت قطعنامهها موضوعی مربوط به سازمان ملل است از لحاظ حقوقی آمریکا توان و صلاحیت اعمال و اجرای تحریمها را نخواهد داشت و نظر شورای امنیت اجرا میشود و در تاریخ مذکور تفاوتی در وضعیت حقوقی تحریمها علیه ایران حاصل نخواهد شد.
6) اما در صورتی که فرض را بر آن بگذاریم شکایت آمریکا از لحاظ حقوقی مورد تایید قرار بگیرد چه وضعیتی پدید خواهد آمد؟ آیا تحریمها علیه ایران باز خواهد گشت؟ در این صورت باید نگاهی به رویههای شورای امنیت کرد و چگونگی بازگشت قطعنامهها علیه ایران را مورد بررسی قرار داد.
رویههای شورای امنیت نشان میدهد حتی در صورت مورد تایید واقع شدن اقدام آمریکا نیز تحریمها علیه ایران باز نخواهد گشت، چنانکه برای اجرا شدن تحریمها علیه ایران ابتدا باید کمیته تحریمها متشکل از اعضای شورای امنیت علیه ایران مطابق قطعنامه 1737 شورای امنیت فعال شود. رئیس این کمیته نیز توسط شورای امنیت انتخاب میشود. اما اولا 13 عضو شورای امنیت به علت مخالفت با اقدام آمریکا، موافق بازگشت قطعنامهها و تشکیل مجدد کمیته تحریم علیه ایران نیستند؛ از همین رو در گام اول کمیته تحریمی ایجاد نخواهد شد. ثانیا شورای امنیت به علت مخالفت با اقدام آمریکا با فعال شدن مجدد کمیته تحریم مخالف است و به همین خاطر از انتصاب رئیس این کمیته خودداری خواهد کرد. ثالثا تصمیمات کمیته تحریمها در قطعنامه 1737 باید با اجماع صورت پذیرد. از همین رو حتی اگر فرض را بر آن بگذاریم که کمیته تحریمها علیه ایران مجددا تشکیل شود، در صورت رای مخالف حتی یکی از اعضا تحریمها علیه ایران اجرا نخواهد شد و در نطفه عقیم میماند.
بنابراین اقدام آمریکا از لحاظ رویههای شورای امنیت نیز امکان عملیاتی شدن ندارد، البته این مساله دلیل نمیشود که مقامات کشور نسبت به این اقدام آمریکا واکنش متناسب نداشته باشند.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com