آیا آمریکا می تواند تحریم ها را بازگرداند ؟

به گزارش بولتن نیوز به نقل از خراسان،  مایک پمپئو وزیرخارجه آمریکا پس از آن که کشورش در جلب رای اعضای شورای امنیت برای اجرای سازوکار موسوم به «مکانیسم ماشه»  ناکام ماند درحساب توئیترش اعلام کرد که آمریکا به طور یکجانبه این مکانیسم را  برای بازگرداندن تمامی تحریم‌های سازمان ملل فعال کرده و این تحریم‌ها به صورت خودکار از نیمه شب ۲۰سپتامبر به وقت گرینویچ بازخواهند گشت! ادعایی که اگر چه در نگاه اول نشان دهنده تداوم همان روند یکجانبه گرایانه کاخ سفید در قلدری و زیر پاگذاشتن اصول و قواعد نظام بین الملل است اما در بطن خود پیام و مسئولیت هایی را برای بازیگران این عرصه  در پی دارد .در واقع آمریکا در نظر دارد شش قطعنامه شورای امنیت را باز گرداند که بر اساس برجام و قطعنامه 2231 که همه 15کشور عضو شورای امنیت از جمله آمریکا و چهار کشور دیگر عضو دایم شورا به آن رای مثبت دادند، لغو شده اند در حالی که تنها راه بازگشت این قطعنامه ها بر اساس بند 36 و  37برجام و بند 11 و 12قطعنامه 2231 ، نقض فاحش برجام از سوی ایران اعلام شده است. این موضوع را هم باید رئیس شورای امنیت با مشورت سایر اعضای شورای امنیت تشخیص دهد اما در این میان سه اشکال بزرگ  پیش روی  آمریکا قرار دارد. اول این که ایران تا زمان خروج آمریکا از برجام نقض فاحش برجام نداشته و اعلامیه خروج آمریکا نیز به چنین موضوعی اشاره نکرده، دوم این که 13عضو دایم و غیردایم شورای امنیت با درخواست آمریکا برای فعال کردن سازوکار بند 11 و 12شورای امنیت نه تنها مخالفت کرده‌اند بلکه می گویند آمریکا به دلیل خروج از توافق هسته ای اصولا صلاحیت استفاده از این بندها را ندارد و سوم این که رئیس شورای امنیت بر اساس مشورت با سایر اعضا تشخیص داده چنین درخواستی قابلیت طرح در صحن شورا را ندارد.

اما حالا که آمریکا یک تنه و در جهت جریان مخالف سایر کشورها و بر خلاف همه قواعد روشن بین المللی از جمله اصل عمل به معاهدات و ارجح بودن قطعنامه های شورای امنیت سعی دارد تفسیر غیرقانونی خود را در 20سپتامبر (30شهریور ) حاکم کند، چه اتفاقی خواهد افتاد؟

اولین بعد این موضوع بعد حقوقی ماجراست. همان طور که عرض شد با اقدام صریح شورای امنیت هیچ محمل حقوقی حتی بر اساس قرائت آمریکا وجود ندارد چون رئیس شورای امنیت با تایید اعضا ابلاغیه آمریکا را بی اثر دانسته است. دومین بعد ماجرا به سازمان ملل و دبیرکل برمی‌گردد که احتمالا دبیرخانه سازمان ملل متحد به دلیل مخالفت صریح اعضا اقدامی برای تاسیس سازوکارهای تحریمی قطعنامه های گذشته نخواهد کرد، مثلا در بند هجدهم از قطعنامه 1737 که سال 2006 علیه ایران و با رای مثبت همه اعضا به تصویب رسید آمده که کمیته ای متشکل از همه اعضای شورای امنیت بر کار تحریم ها علیه ایران نظارت خواهد داشت. در صورت ادامه داشتن مخالفت ها با اقدام اخیر آمریکا عملا چنین کمیته ای نیز تشکیل نخواهد شد. سومین موضوع وجه اجرایی است که آمریکا سعی خواهد کرد تحریم ها را در عمل اجرا کند. شاید مهم ترین کاری که از دست این کشور برآید به  قطعنامه 1929ارتباط داشته باشد که آخرین و سخت ترین قطعنامه ضد ایرانی است و در سال 2010 به تصویب رسید .این قطعنامه  در بندهای متعدد از کشورها خواسته تا در یک اقدام دسته جمعی از ورود هر نوع کالای غیرمجاز همچون موشکی ، هسته ای و ... به ایران از راه هوا، دریا یا زمین جلوگیری کنند و مجوز توقیف و حتی اسقاط داده است. اگر چه ممکن است برخی شرکت های کوچک  از روی ترس  با این روند  همراهی کنند اما با توجه به مخالفت عمده کشورهای جهان با احیای این قطعنامه  آمریکا عملا نخواهد توانست آن را به صورت حداکثری اعمال کند  لذا عملا کار جدیدی نمی تواند بکند چراکه هم اکنون هم در جاهایی که زورش‌برسد و بتواند از این اقدامات ایذایی انجام می دهد و منتظر مجوز شورای امنیت نبوده است که نمونه‌های آن را در جبل الطارق یا ونزوئلا دیده ایم.در مجموع به نظر می رسد ایالات متحده به رغم اطلاع از انتهای این مسیر پر چالش که روز به روز بر انزوا و تنهایی آمریکا خواهد افزود، در حال طی کردن مسیر است و در نهایت به جایی خواهد رسید که دنیا باید بین حفظ سازوکارهای حقوق بین الملل که دستاورد دو جنگ جهانی خانمان سوز و دهه ها کار حقوقی است  و سیاست و قلدری و زورگویی واشنگتن یکی را  انتخاب کند. تا امروز که انتخاب اکثریت کشورها حتی دوستان و متحدان کاخ سفید مشخص و در جهت مقابل خواست آمریکا بوده تا جایی که حتی انتقاد تندروهایی همچون جان بولتون را نیز در پی داشته است.می توان پیش بینی کرد که به احتمال زیاد همزمان با نیمه شب 20سپتامبر و اعلام آمریکا مبنی بر بازگشت شش قطعنامه لغو شده قبلی، دولت‌های عضو برجام و شورای امنیت نیز ضمن رد موضوع آمریکا اعلام خواهند کرد تحریم‌ها برنگشته است و عملا یک بن بست حقوقی شکل می گیرد که باید دید در پایان منطق و قانون پیروز می شود یا قلدری یک کشور منزوی و تنها.

نویسنده : دکترهادی محمدی