پناه آمریکا به مکانیسم ظریف

گروه بین الملل: شکست تحقیرآمیز آمریکا در شورای امنیت سازمان ملل با واکنش‌های متعددی مواجه شد. در ایران اما رئیس‌جمهور و برخی دیگر مقامات دولتی نتیجه جلسه اخیر شورای امنیت سازمان ملل را یکی از دستاوردهای برجام عنوان کردند(!) 

 

 

به گزارش بولتن نیوز به نقل از وطن امروز، حسن روحانی روز گذشته در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا با بیان اینکه عدم موفقیت آمریکا نشان از قدرت برجام نیمه‌جان دارد که روبه‌روی آمریکا ایستاد و آن را شکست داد، افزود: علت اینکه این قطعنامه 11 رأی ممتنع و 2 رأی مخالف داشت به خاطر این بود که همه معتقدند حفظ برجام برای امنیت جهان ضرورت دارد و آمریکا در این عرصه با خفت شکست خورد و امسال روز مباهله، در تاریخ ایران در مبارزه با استکبار جهانی یک روز تاریخی ثبت شد. 

 

روحانی در حالی عدم استقبال کشورها از پیش‌نویس قطعنامه آمریکا را به برجام ربط می‌دهد که رای منفی و ممتنع کشورها به این قطعنامه، بیش از آنکه به برجام ربط داشته باشد به دلایل دیگر ربط دارد. به عنوان مثال روسیه و چین به عنوان 2 کشوری که به این پیش‌نویس رای منفی دادند از متحدان راهبردی ایران به حساب می‌آیند. قرارداد تسلیحاتی ایران با روسیه و توافق 25 ساله ایران و چین بیانگر آن است که روابط ایران و این 2 کشور تابعی از مسائل و گزاره‌های متنوع و متفاوت است که قطعنامه تمدید تحریم‌های تسلیحاتی آمریکا با توجه به ذی‌نفع بودن روسیه و چین در برداشته شدن تحریم‌های آمریکا علیه ایران با استقبال این 2 کشور مواجه نشد. علاوه بر این چین و روسیه همواره در سال‌های گذشته به دنبال کشیدن ترمز آمریکا در یکه‌تازی در عرصه روابط بین‌الملل بوده و هستند، بویژه با توجه به درگیری‌های اخیر میان چین و آمریکا این کشور انگیزه‌ای مضاعف برای مقابله با آمریکا در عرصه شورای امنیت داشته است. تخاصم میان این کشورها در کنار شکل‌گیری روابط راهبردی میان ایران، چین و روسیه، مقامات این 2 کشور را به این نتیجه رساند که وتوی قطعنامه آمریکا نفع بیشتری برای‌شان دارد. 

 

کشورهای تروئیکای اروپایی نیز با پیش‌نویس قطعنامه آمریکا مخالفت کردند. تجربه اروپا بویژه در سال‌های گذشته نشان داده میان ایران و آمریکا، آنها طبیعتا حافظ منافع آمریکا هستند اما چه شد که در جریان رای‌گیری جلسه اخیر شورای امنیت این کشورها رای ممتنع دادند؟ در ریشه‌یابی این رفتار اروپا می‌توان به 3 نکته اشاره کرد: اول آنکه مقامات اروپایی به طور قطع دریافته بودند که روسیه و چین این قطعنامه را وتو می‌کنند و برای همین در صورت رای مثبت دادن، رای این کشورها می‌سوخت و به حساب نمی‌آمد. نماینده انگلیس در سازمان ملل در بیانیه‌ای به این موضوع اینگونه اشاره کرد: انگلیس به پیش‌نویس این قطعنامه رأی ممتنع داد، زیرا مشخص بود حمایت شورا را به خود جلب نخواهد کرد و مبنایی برای دستیابی به اجماع نخواهد بود، بنابراین نمی‌تواند به بهبود امنیت و ثبات در منطقه کمک کند. 

 

نکته بعدی آنکه اروپایی‌ها، با رای ممتنع مخالفت ضمنی خود را به صورت غیرمستقیم با نادیده گرفته شدن از سوی ترامپ نشان دادند. رای ممتنع کشورهای اروپایی با توجه به رای منفی 2 عضو شورای امنیت سازمان ملل برای آمریکا زیاد حساسیت‌برانگیز نبود چه آنکه رای مثبت این کشورها نیز تغییری در نتیجه به بار نمی‌آورد اما کشورهای اروپایی با به چالش کشیدن حیثیت آمریکا، به صورت تلویحی به آمریکا پیام فرستادند که نقش پررنگی برای اروپا در معادلات بین‌المللی در نظر بگیرد و علاوه بر این چه‌بسا این کشورها سیگنالی به آمریکا در حمایت از جو بایدن فرستادند تا در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری یک اقدام سیاسی در تقویت کاندیدای دموکرات‌ها که روابط بهتری با کشورهای اروپایی دارد انجام داده باشند. 

 

و نکته سوم آنکه اروپایی‌ها با این اقدام خود، دست خود را در مواجهه با ایران نیز پر کردند. اروپایی‌ها با رای ممتنع، به دنبال تصویرسازی از خود به عنوان کشورهای مصالحه‌گر میان چالش برنامه هسته‌ای ایران بودند و به خاطر همین رای از ایران انتظار دارند با سیاست‌های به ظاهر بی‌طرفانه آنان درباره موضوع هسته‌ای همراهی کند. در بیانیه انگلیس در این باره آمده است: «ما آماده همکاری با اعضای شورا و طرفین برجام هستیم تا بتوانیم مسیری را پیش رو داشته باشیم که بتواند حمایت شورا را تأمین کند. انگلیس همچنان در قبال برجام و نیز جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای قاطعانه متعهد است». وقتی منطق رای دادن کشورهای روسیه، چین و اروپا مشخص شد، رفتار 8 کشور باقی مانده که رای ممتنع دادند نیز مشخص می‌شود. کشورهایی که متاثر از میدان‌داری روسیه و چین و خنثی عمل کردن اروپا، ترجیح دادند به بهانه‌تراشی مبنی بر اینکه رای مثبت آنان تاثیری در نتیجه قطعنامه شورای امنیت نداشته است، خود را پاسوز قلدری‌های ترامپ نکنند. 

 

پس از شکست آمریکا در تصویت قطعنامه تحریمی علیه ایران، مقامات این کشور اعلام کردند از طریق «اسنپ بک» یا همان «مکانیسم ماشه» تمام تحریم‌های پیش از برجام علیه ایران را بازمی‌گردانند. مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا پیش از این گفته بود: اگر قطعنامه آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران رای نیاورد، واشنگتن سراغ ابزارهای دیگر و مکانیسم ماشه (اسنپ بک) خواهد رفت. 

 

مکانیسم ماشه، بخش نهایی سازوکار حل اختلاف ذیل برجام است که می‌تواند قطعنامه‌های پیشین سازمان ملل را که بر اساس قطعنامه 2231 تعلیق شده بودند، بازگرداند. مکانیسم ماشه که یکی از ضعف‌های جدی و عجیب تیم مذاکره‌کننده ایران در برجام به حساب می‌آید، چنان ظرفیتی را در اختیار کشورهای 1+5 علیه ایران قرار داده است که آمریکا را به طمع بازگرداندن دوباره تحریم‌های تسلیحاتی، به این فکر انداخته خود را به عنوان یک عضو برجام به اثبات برساند تا با بهره‌گیری از ظرفیت مکانیسم ماشه تحریم‌های تسلیحاتی را بدون دردسر علیه ایران بازگرداند. در واقع مکانیسم ماشه یک نکته «شگفت‌انگیز» و یک نکته «قابل تامل» دارد؛ شگفت‌انگیز است به این علت که اگر این روند طی شود، ایران چه شاکی باشد چه متشاکی، در هر صورت منجر به بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران می‌شود(!) و قابل تامل از این جهت که تیم مذاکره‌کننده ایران چگونه و بر مبنای چه استدلالی با چنین‌ بندی که کاملا برخلاف مصالح ملی است، در برجام موافقت کرده است؟ برای همین بسیاری از کارشناسان وجود چنین سازوکاری را که در هر دو صورت (شاکی یا متشاکی بودن ایران) منجر به بازگشت تحریم‌های شورای امنیت می‌شود، عجیب‌ترین بند حقوقی‌ای دانسته‌اند که مذاکره‌کنندگان یک کشور چنین مکانیسمی را به عنوان مکانیسم حل‌وفصل اختلافات پذیرفته‌اند؛ مکانیسمی که در هر دو صورت دعوا، آن کشور بازنده خواهد بود! حال آمریکا در تلاش است با بهره‌گیری از همین ظرفیت به‌ رغم شکست سنگین در شورای امنیت، تمام تحریم‌ها از جمله تحریم‌های تسلیحاتی را علیه ایران بازگرداند. 

 

 

حسن روحانی در حالی عدم موفقیت آمریکا در به اجماع رساندن اعضای شورای امنیت به منظور تمدید تحریم‌های تسلیحاتی را به برجام ربط می‌دهد که چین و روسیه در جلسات منتهی به توافق برجام با جدیت به دنبال آن بودند این تحریم‌ها اصلا در قسمت محدودیت‌های برجامی ایران قید نشود اما این تیم مذاکره‌کننده ایران بود که به جای حمایت از موضع روسیه و چین با غربی‌ها همراه شد و تن به این محدودیت 5 ساله علیه ایران داد و این ماجرا به یکی از نقاط سیاه دوران مذاکرات هسته‌ای بدل شد. «وندی شرمن» عضو برجسته تیم مذاکره‌کننده آمریکا در کتاب خاطرات خود درباره این ماجرا گفت: «یکی از نقاط واگرایی و اختلاف ما و روس‌ها که البته اواخر مذاکرات روی میز گذاشته شد، قطعنامه سازمان ملل درباره تحریم موشکی و تسلیحاتی بود. روسیه معتقد بود نباید هیچ محدودیتی روی موشک و تسلیحات باشد. آنها هیچ محدودیتی را روی موشک‌های خودشان نمی‌خواستند و البته فکر می‌کردند چنین محدودیتی نباید بر ایرانیان هم اعمال شود. در نهایت بر سر این موضوع مصالحه کردیم». شرمن ادامه می‌دهد: «روسیه و چین معتقد بودند قطعنامه صرفا باید توافق را تایید کند و نباید هیچ محدودیتی بر برنامه موشکی و تسلیحاتی ایران باقی بماند. آنها نمی‌خواستند برنامه موشکی یا ممنوعیت واردات تسلیحاتی ایران پابرجا بماند اما متوجه شدند بدون وجود محدودیت‌هایی که بود، ما نمی‌توانیم توافق کنیم». سرگئی ریابکوف، عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده روسیه در این ‌باره گفت: «این موضوعی پنهان نیست که روسیه طی مذاکرات هسته‌ای حامی رفع تحریم‌های تسلیحاتی ایران در زودترین موعد ممکن بود. ما حتی در مقاطعی پیشنهادهایی را تدوین کردیم که بر اساس آن تحریم تسلیحاتی یک ماه پس از اجرای برجام رفع شود اما نتیجه متفاوت بود». سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه نیز 2 روز پس از انعقاد برجام در تاریخ 25 تیر 94 اظهار داشت به ‌رغم مقاومت روسیه و چین، طرف ایرانی با طرف غربی درباره تحریم‌های تسلیحاتی مصالحه کرد!