مصیبت های خودروسازی شبه دولتی؛ از عدم بهره وری تا حضور آقازاده ها

گروه اقتصادی: حتی برخی عنوان می‌کنند تعطیلی این صنعت با توجه به روش فعلی تولید و نبود رقابت، به سود اقتصاد کشور است. به‌هر روی صنعتی که بیش از ۴ دهه عمر دارد هنوز به کارآیی لازم دست نیافته و وابسته به تسهیلات و کمک‌های دولتی فعالیت می‌کند. یکی از مشکلات مطرح شده در این صنعت، نیروی انسانی مازاد و فعالیت افراد سفارش شده است، آن هم در شرایطی که تولید دچار افت شده و اجازه تعدیل نیرو به خودروساز داده نمی‌شود.

چالش‌های پیش‌رو

به گزارش  بولتن نیوز به نقل از خط بازار، چندی پیش برنامه‌ای با محتوای بررسی مشکلات و چالش‌های صنعت خودرو از برنامه «چوب خط» روی آنتن شبکه افق رفت. به گزارش سایت خبری خط بازار، در این برنامه مرتضی مصطفوی، کارشناس حوزه اقتصاد عنوان کرد: صنعت خودرو دچار چالش است، زیرا مدیری که برای هدایت این صنعت تعیین می‌کنیم زائیده یک ساختار سیاسی-دولتی است. این مدیر بیشتر از آنکه در تلاش برای تححقق منافع اقتصادی شرکت باشد، به‌دنبال منافع سیاسی خواهد بود. در این صورت چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ با چند مصداق پاسخ این پرسش را می‌دهم. اتفاقی که رخ می‌دهد این است که فلان استاندار پیشین، بلافاصله پس از بازنشستگی، قائم‌مقام فلان خودروسازی می‌شود. فلان رئیس پیشین صداوسیما پس از بازنشستگی، مدیرعامل فلان شرکت می‌شود، یا سخنگوی فلان نهاد امنیتی، مدیرعامل شرکت دیگری می‌شود.

وی در این برنامه تلویزیونی که فیلم آن روی خروجی سایت جماران هم قرار گرفته است، افزود: آقازاده‌های بسیاری داریم که با یک تماس تلفنی و سفارش نماینده مجلس، به‌عنوان مدیرعامل فلان شرکت جذب یک مجموعه می‌شوند. در تحقیقی به این پاسخ رسیدم که چندهزار آقازاده به‌همین ترتیب استخدام شده‌اند. به‌هرحال سفره‌ای پهن است و استفاده می‌کنند؛ بنابراین چند هزار آقازاده در صنعت خودرو داریم که افزون بر هزار میلیارد تومان مستقیم و غیرمستقیم روی دست خودروسازان هزینه می‌گذارند. به‌طور قطع، این هزینه‌ها خود را در قیمت تمام‌شده محصول نشان می‌دهد. براساس برآوردی که در صنعت خودرو داشتیم از فلان پسر بازنشسته مدیر فلان نهاد نظارتی تا فلان نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی تا پسر باجناق وزیر، در این صنعت حضور دارند. این در حالی است که بسیاری از فارغ‌التحصیلان ما بیکار هستند.

مصطفوی با بیان اینکه رصد موضوع و اثبات این ادعا، کاری دشواری نیست، گفت: از رئیس قوه قضاییه درخواست دارم به این موضوع ورود کرده و بر آن نظارت کند. به‌عنوان مثال، ورود و خروج افراد به اتاق مدیرعاملان خودروساز رصد شود. اینکه چه کسانی هستند. به شما قول می‌دهم، ۷۰درصد آنهصا افراد سیاسی هستند. در صورتی‌که اگر شما به کارخانه بی‌ام‌و مراجعه کنید، افرادی که به اتاق مدیرعامل تردد دارند، کارشناسان فنی‌وحرفه‌ای هستند، چون قرار است کار و تولید انجام شود. اما در کشور ما این اتفاق نمی‌افتد. چرا؟ چون فلان نماینده مجلس با وزیر تماس می‌گیرد و سفارش فلانی را برای خودروسازی می‌کند و اگر وزیر نپذیرد، او را تهدید می‌کنند که فردا استیضاح می‌شود. به‌گفته مصطفوی، مصیبت بزرگ صنعت خودرو کشور، ساختار سیاسی، شبه‌دولتی و گاه امنیتی حاکم بر این صنعت است. از این‌رو صنعت خودرو در ایران تبدیل به پاتوق بازنشسته‌ها شده است.

ادعای عجیب یک نماینده

اظهارات این کارشناس خودرو درحالی عنوان می‌شود که برخی از نمایندگان مجلس، نظر دیگری درباره استخدام افرادسفارش شده به‌عنوان نیروی کار و مدیریت در صنعت خودرو دارند. عبداله رضیان، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با صمت در واکنش به ادعای سفارش نمایندگان برای استخدام آقازاده‌ها در خودروسازی‌ها و تاثیر آن بر افزایش قیمت تمام‌شده محصولات گفت: واقعیت این است که این‌گونه سخنان اپیدمی شده و برخی برای اینکه بازاری برای خود به‌وجود بیاورند، این‌گونه سخنان را بیان می‌کنند، اما به این معنی هم نیست که چنین اموری وجود ندارد. وی افزود: در ۴ سالی که در کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی بودم، به‌عنوان جایی که ممکن است بیشترین سفارش‌ها برای جذب افراد انجام شود، حتی یک مورد سراغ ندارم که همکاری در این کمیسیون بخواهد مدیری را تحمیل کرده یا سفارش آقازاده‌ای را کند یا حتی خودروساز پذیرای چنین رفتاری باشد. وی افزود: اگر کسی چنین خواسته‌ای داشته باشد، با واکنش‌هایی روبه‌رو می‌شود که دیگر این درخواست تکرار نشود. متاسفانه در دوره‌ای کارهای پنهان وجود داشته که سعی کردند افراد را جابه‌جا کنند، اما در ۴ سال گذشته مجلس (مجلس دهم) من این مسئله را خیلی جدی ندیده‌ام. نمی‌گویم در بلندمدت چنین اتفاقی رخ نداده است و نسبت به این موضوع در گذشته حرف دارم. این نماینده مجلس دهم عنوان کرد: رفتارهایی که به‌لحاظ مدیریتی در گذشته بوده، سبب‌شده هزینه تولید بالا برود. به‌عنوان مثال، نیروی مازاد یکی از چالش‌های خودروسازان است. زمانی تولید افزایش یافت و خودروسازان ناگزیر به جذب نیرو شدند و درحال‌حاضر با توجه به فضای اقتصادی کشور نمی‌توانند به تعدیل این نیروها بپردازند. به‌هرحال این نیروها، هزینه‌های سرباری به‌دنبال دارند، اما تاکید می‌کنم در ۴ سال گذشته، حتی یک مورد فرد سفارش‌شده از سوی نمایندگان جذب نشده است.

رضیان در ادامه به میزان دستمزد کارکنان خودروسازی‌ها اشاره کرد و گفت: دستمزد کارکنان خودروسازی‌ها نسبت‌به شرکت‌های دیگر بالاتر است که این مربوط به گذشته است و درحال‌حاضر هم نمی‌توانند آن را کاهش دهند.درباره اینکه هزینه بالاست و برنامه‌ریزی درستی در این مدت انجام نشده، شکی نیست، زیرا تولید ثبات نسبی نداشته است. زمانی روزانه حدود ۶ هزار خودرو تولید می‌شد که هم‌اکنون این تیراژ به ۲ هزار خودرو رسیده است؛ بنابراین با نگاه سطحی نمی‌توان این موضوع را واکاوی کرد. کارشناسان در اظهارنظرهای خود باید انصاف و منطق را رعایت کنند.

پارامترهای مهم‌تر از نیروی انسانی

امیدرضایی از فعالان صنعت خودرو هم در این‌باره به صمت گفت: اگر بگوییم چنین ادعایی صحت داشته، هزینه‌ها آن در صنعت نسبت به چالش‌های دیگر کمتر است. به‌طور قطع، هر هزینه‌ای که خارج از چارچوب استاندارد و قیمت تمام‌شده خودرو به خودروساز تحمیل شود، قیمت محصول را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. وی افزود: درصد تاثیر کل نیروی انسانی صنعت در قیمت تمام‌شده محصول قابل‌توجه نیست. البته این شاخص در قیمت تمام‌شده کالا بی‌تاثیر نیست، اما نسبت به پارامترهای دیگر نمی‌تواند تاثیر زیادی داشته باشد. کاش کارشناسان روی موارد دیگر ورود کنند. بدون شک تاثیر استفاده از نیروی غیرمتخصص بیشتر از نیروهای سفارش‌شده است.

رضایی در پاسخ به این موضوع که آقازاده‌های سفارش‌شده به‌طور معمول نباید تخصص حرفه‌ای داشته باشند، گفت: این باید محرز شود. بهتر است درباره بهره‌وری سایت‌ها و سایر شاخص‌ها و پارامترها صحبت شود. شاید نیرو سفارش‌شده داشته باشیم، اما باید ارزیابی کرد تاثیر آن نسبت به موارد دیگر چقدر است؟ به قولی وقتی یک اسکناس هزار تومانی شما روی زمین می‌افتد و برای برداشتن آن خم می‌شوید، حواس‌تان نیست تراول ۵۰ هزار تومانی از جیب شما به زمین می‌افتد. مهم‌ترین مسئله برای صنعت خودرو و در سطح کلان صنعت، ارتباط دانشگاه و صنعت است؛ یعنی همان تراول ۵۰ هزار تومانی که کسی به آن توجه ندارد.

او گفت: پرداختن به مواردی که مشکلی از ما حل نمی‌کند، چه فایده‌ای دارد. مگر نیروی انسانی چقدر روی قیمت تمام‌شده تاثیر دارد؛ عامل اصلی که می‌تواند روی قیمت‌ها تاثیر بگذارد پارامترهای دیگر است. در آنالیز قیمتی در بدترین شرایط هزینه نیروی انسانی در کالای تمام‌شده تک‌رقمی است، حتی این تاثیرگذاری دو رقمی نیست. درحالی‌که عوامل مهم‌تر با تاثیر عددی دو رقمی و حتی ۳ رقمی را رها کرده‌ایم.

او ادامه داد: در محصولی که نیروی انسانی زیادی نیاز دارد و هیچ خط اتوماسیونی ندارد، این رقم در بدترین حالت ۱۵ درصد است. این‌گونه برخوردها باعث می‌شود عدد بزرگ‌تر گم شود. نهاده‌های تولید، نرخ مواد خام، یارانه و... در این مباحث نادیده گرفته می‌شود. این فعال صنعت خودرو یادآور شد: رابطه به‌جای ضابطه همه‌جا وجود دارد، حتی در امریکا اما مهم این است که برنامه وجود داشته باشد و این‌گونه نشود که با رفتن فردی کل برنامه‌ها تغییر کند. رضایی در پایان اظهارکرد: به‌هر روی تحمیل مولفه‌های غیراستاندارد به هر صنعتی زیان‌ده است.