فهم تحولات بازار نفت ۳: اعداد و ارقام جهانی

گروه اقتصادی- دکتر حامد قدوسی استاد اقتصاد در دانشگاه استیونس نیوجرسی نوشت: هفته‌های آینده برای صنعت نفت دنیا وضعیت پیچیده و کمابیش بی‌سابقه‌ای خواهد بود. کمی موضوع را در بستر اعداد و ارقام ببینیم. (برای راحتی همه اعداد تقریب‌زنی و گرد شده‌‌اند تا در ذهن بمانند. اعداد دقیق اندکی ممکن است متفاوت باشد)

به گزارش بولتن نیوز، تولید نفت خام دنیا و میعانات دنیا چه قدر است؟ حدود ۹۵ میلیون بشکه در روز. ظرفیت پالایش هم حدود ۱۰۰ میلیون بشکه در روز است.

 نفت خام برای چه کاری مصرف می‌شود؟ عمدتا برای مصارف حمل و نقل (بنزین، دیزل، سوخت جت و سوخت کشتی) و در درجه بعدی نفت سفید. به عنوان یک قاعده سرانگشتی، تصور کنید که حدود «۵۰ درصد نفت خام دنیا» برای مصارف حمل و نقل است که حدود نیمی از آن (۲۲ میلیون بشکه در روز) مصرف بنزین است.

 بر خلاف تصور عمومی، نفت خام کاربرد چندانی برای «تولید برق» یا «تولید پلاستیک» و امثال آن ندارد. این بخش‌‌ها عمدتا از «گاز طبیعی» تغذیه می‌شوند.

 تاثیر کرونا چه بوده است؟ به توضیح آیتم دو برگردیم: کرونا تقاضای حمل و نقل را به شدت سرکوب کرده است، مردم هم کم‌تر در داخل شهر خودشان تردد می‌کنند و هم سفر هوایی و بین‌المللی خیلی کم‌تر شده است. هر چند اعداد دقیقی نداریم ولی تخمین‌های مختلف می‌گوید روزانه حدود «۱۰-۱۵ میلیون بشکه» از تقاضای فرآورده کم‌ شده است و در نتیجه یک مازادی بین تولید و مصرف داریم. به طور طبیعی فصل گرما و تعطیلات و سفر در دنیا (خرداد-مرداد) زمان جهش تقاضای بنزین و سوخت جت و کاهش تقاضای نفت سفید است ولی به نظر نمی‌رسد که امسال تقاضای سفر فصل تابستان جدی باشد.

خب وقتی تقاضا ضعیف بشود چه کار باید کرد؟ الف) تولید را کم کنیم. ب) مازاد تولید را ذخیره کنیم. پ) چیزهای دیگری تولید کنیم که الان تقاضا دارد (مثلا الکل). طبعا هر سه در عمل دنبال می‌شود.

آیا تولید را می‌شود به همین راحتی کم کرد؟ جواب پیچیده و بحث‌برانگیز و از میدانی به میدان دیگر متفاوت است ولی فعلا برای سادگی قبول کنیم که «تولید نفت در این مقیاس را نمی‌توان به سادگی و با فشار یک دکمه متوقف کرد.»

 مازاد را کجا ذخیره کنیم تا بعدا که کرونا تمام شد بفروشیم؟ من یک تخمین سرانگشتی از ظرفیت ذخیره‌سازی دنیا انجام دادم و به عددی حدود ۳۵۰۰ میلیون بشکه ظرفیت در کل دنیا رسیدم.

- ذخیره‌سازی روی کشتی‌ها و نفت‌کش‌ها: ۱۰۰۰ میلیون بشکه
- ذخیره سازی داخل مخازن تجاری: ۱۰۰۰ میلیون بشکه
- ذخیره‌سازی داخل خط لوله‌ها: ۱۰۰۰ میلیون بشکه
- مخازن زیرزمینی ذخایر استراتژیک: حدود ۵۰۰ میلیون بشکه

ولی این ۳۵۰۰ میلیون بشکه (معادل تقریبا ۳۵ روز تولید کل دنیا)، لزوما «خالی» نیست و با این مازاد تولید سه ماه گذشته کم‌کم دارد به سقف خودش می‌رسد. اگر این اتفاق بیفتد، صنعت نفت دنیا با مشکل جدی مواجه خواهد شد.

 آیا مازاد تولید باعث افت شدید قیمت می‌شود؟ بلی. چون تقاضای نفت خام به اصطلاح «کشش قیمتی خیلی پایینی دارد» که یعنی قیمت تعادلی آن حساسیت خیلی زیادی به مازاد عرضه دارد.