در باب ولع خرید و خالی شدن سوپرمارکت‌ها

گروه اقتصادی- دکتر حامد قدوسی، استاد اقتصاد در یادداشتی در صفحه شخصی خود در فضای مجازی پیرامون مسئاله کرونا نوشت: در این یکی دو روزه احتمالا عکس‌های زیادی از قفسه‌های خالی سوپرمارکت‌ها در کشورهای مختلف و انواع و اقسام تحلیل‌ها در مورد آن‌ها خواهیم دید.

به گزارش بولتن نیوز، وی در ادامه نوشت: ولی دقت کنیم که تحلیل روانی و نقد این‌که چرا مردم این روزها این قدر زیاد می‌خرند - خصوصا محصولاتی که فراوان است و خراب نمی‌شود - و تحلیل ناپایداری سیستم و امثال آن زیاده‌روی نکنیم. چند نکته در این رابطه:

۱) خالی شدن قفسه‌ها لزوما نشان‌گر بحران و قحطی نیست. بل‌که بیش‌تر نشانه آن است که تقاضا موقتا بیش از موجودی انبار رایج فروش‌گاه‌ها بوده است. فرض کنیم غذای مردم «عدس» است و هر شهروندی هر سه روز یک‌بار برای خرید یک کیلو عدس به بقالی می‌رفته است. امروز ناگهان «همه شهروندان» تصمیم می‌گیرند که به جای یک کیلو عدس، پنج کیلو عدس بخرند تا برای ۱۵ روز غذا داشته باشند. طبیعی است که عدس موقتا و روز اول کم‌یاب خواهد شد ولی اگر چند روز به مشاهداتمان فرصت بدیم (کمابیش به اندازه چرخه خرید طبیعی افراد)، همه به عدس مورد نیازشان خواهند رسید. به زبان ریاضی «انتگرال مصرف عدس کل جامعه» عوض نشده و فقط توزیع زیرسطح آن به سمت روزهای اول جا به جا شده است.

۲) به نظرم بخشی از تمایل مردم برای خرید زیاد در این روزها از این ناشی می‌شود که بتوانند چند هفته خانه بمانند. اتفاقا در شرایط کرونا، خرید انبوه محصولاتی که فراوان یا کم‌مشتری هست - و در نتیجه باعث کم‌یابی برای بقیه نمی‌شود- از یک طرف به نفع جامعه است چون باعث «کاهش دفعات مراجعه به فروش‌گاه‌ها» و در نتیجه کم‌کردن چگالی جمعیت و تعاملات اجتماعی می‌شود. ولی از طرف دیگر باعث افزایش «ازدحام جمعیت در روزهای اول» می‌شود که اثر منفی از جهت افزایش احتمال انتقال دارد.

۳) ازدحام هم راه‌حل دارد: ساعت‌های کار فروش‌گاه‌ها را موقتا طولانی کنیم و افراد را تشویق کنیم که در ساعت‌های خلوت مراجعه کنند و مثلا در این راه از فناوری اطلاعات (برای نشان دادن حجم مشتریان مغازه‌ها) یا حتی قیمت‌گذاری شناور برخی اجناس در ساعت‌های مختلف استفاده کنیم. با روش‌های ساده‌ای می‌توان ازدحام را روی زمان بیش‌تری در طول روز شکست و جلوی اثرات منفی آن را گرفت. (هایک مثال معروفی در مورد این‌که چه طور خود افراد ساعت‌های دوش آب‌گرم را در طول روز انتخاب می‌کنند و کم‌یابی پیش نمی‌آید دارد که بی‌شباهت به داستان ما نیست.)

۴) این‌‌که مردم محصولات ناسالم را زیاد می‌خرند لزوما خیلی «غیرعقلانی» نیست: افراد ریسک چند هفته تغذیه با بیسکویت یا کمپوت یا سوسیس خشک را با ریسک بیرون آمدن چند باره از خانه برای خرید محصولات تازه و سالم را مقایسه می‌کنند و احتمالا تصمیم درستی می‌گیرند. کاهش دفعات خرید هم به نفع افراد و هم به نفع جامعه است.

۵) طبعا خواهید گفت که ولی خرید انبوه خودش محصول دیدن خرید دیگران و ترس از کم‌یابی است. بلی احتمالا این فرآیند ذهنی خیلی افراد است ولی به بند شماره یک مراجعه کنید: صرف دیدن صف‌ها نمی‌تواند «کم‌بود» ایجاد کند چون برای بیش‌تر کالاها «جمع تقاضا» و «جمع عرضه» در طول چند روز آینده با هم برابری خواهند کرد.

۶) تحلیل ما البته در مورد کالاهای ضروری واقعا کم‌یاب مثل ژل ضدعفونی - که تقاضای جدید آن‌ها خیلی بیش‌تر از ظرفیت معمول زنجیره توزیع است - اعمال نمی‌شود و داستان آن‌ها جدا است. این کالاها با سطحی از «تقاضای جدید» مواجه هستند که بسیار فراتر از ظرفیت عادی عرضه است.

۷) به نظرم نظام توزیع آن‌لاین چه در دوره بحران و چه پس از آن محبوبیت بیش‌تری کسب خواهد کرد و یکی از برندگان بحران کرونا خواهد بود. خصوصا اگر خطر بیماری هم‌چنان باقی بماند، صنعت توزیع مواد تازه (مثل مواد غذایی) رونق زیادی خواهد گرفت.

انتهای پیام/