تازه‌ترین اشتباه وزارت خارجه درباره برجام

به گزارش بولتن نیوز، نشست کمیسیون مشترک برجام در 7 اسفند 1398، 26 فوریه 2020 ـ در هتل کوبورگ شهر وین برگزار شد.

در پایان این نشست، رئیس خودخوانده کمیسیون مشترک بیانیه‌ای صادر کرده که در آن نقاط ضعف متعدد و اساسی به چشم می‌آید. در ادامه به برخی از این موارد اشاره می‌شود:

1- این بیانیه نسبت به اجرای کاهش تعهدات ایران ذیل برجام نگرانی جدی -serious concerns- ابراز می‌کند[1] در حالی که حتی این تعبیر را نسبت به خروج آمریکا از برجام و وضع تحریم‌ها علیه ایران به کار نبرده و صرفاً به اعلام نگرانی اکتفا کرده است.

روشن و واضح است که این بخش از بیانیه کمیسیون مشترک بر خلاف امنیت و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران و مبتنی بر زیاده‌خواهی کشورهای اروپایی نگاشته شده چرا که متن و لحن بیانیه موضع‌ تندی علیه ایران اتخاذ کرده است؛ در حالی که کشورهای اروپایی و آمریکا مهم‌ترین ناقضان برجام به شمار می‌روند.

2- از آن‌جایی که بیانیه کمیسیون مشترک مربوط به تمامی اعضای شرکت‌کننده در جلسه است و همچنین مطابق با متن بیانیه ”نگرانی ابراز شده نسبت به کاهش تعهدات ایران“ محدود و مقید به بخشی از اعضا نیز نشده است، این بخش از بیانیه به این معنی است که تمام اعضای کمیسیون مشترک- و از جمله ایران- دارای نگرانی‌های جدی درباره کاهش تعهدات ایران ذیل برجام هستند. به تعبیر ساده‌تر آن‌که «عراقچی معاون وزیر خارجه به نمایندگی از ایران علیه ایران» موضع‌گیری کرده است.

3- مشخص نیست که چرا مسئول مذاکره کننده ایران که در این جلسه حاضر بود، نسبت به این بیانیه پایانی که صراحتاً برخلاف امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران است نه تنها اعتراض نکرده‌ بلکه برعکس طبق متن بیانیه نسبت به کاهش تعهدات ایران ابراز نگرانی کرده است.

4- در این بیانیه نوشته شده است: تمامی اعضا- از جمله ایران- (All participants) توافق هسته‌ای را مورد تائید قرار می‌دهند در حالی که مطابق با عملکرد کشورهای غربی و آمریکا، جمهوری اسلامی ایران از روز انعقاد برجام تاکنون، از اجرای یک طرفه این توافق، نه‌تنها سودی نبرده، بلکه متضرر نیز شده است.

در واقع تیم ایرانی باید موضع انتقادی خود را به شکل قاطع در جلسه طرح کرده و در متن پایانی کمیسیون مشترک نیز درج می‌کرد اما نه‌تنها خبری از مخالفت ایران و رد اجرای یک طرفه توافق هسته‌ای در بیانیه پایانی نیست بلکه ایران به همراه همه اعضا مجدداً مهر تائیدی بر اجرای یک سویه برجام، زده‌ و بر ضرورت صیانت از آن تاکید کرده‌ است؟!.[2]

5- در بیانیه رئیس خودخوانده کمیسیون مشترک[3] نوشته شده است:"تمامی اعضای حاضر، ضمن تاکید بر حفظ برجام، توافق هسته‌ای را یک عنصر کلیدی ساختار عدم اشاعه جهانی- key element of the global nuclear non-proliferation architecture - برشمرده‌اند"؛ مفهوم این عبارت این است که ایران به دنبال سلاح هسته ای بوده است و توافق برجام برای جلوگیری از اشاعه سلاح هسته ای توسط ایران انجام گرفته است.

در حالی که هدف ایران از این توافق هیچ‌گاه عدم اشاعه نبوده است؛ زیرا ایران هیچگاه به دنبال سلاح هسته ای نبوده است و توافق برجام صرفا برای یک اقدام متقابل انجام گرفته است یعنی طرف غربی به ویژه امریکا تحریم ها را لغو نماید و در مقابل ایران برخی محدودیت‌های هسته‌ای را بپذیرد.

بیان هدف عدم اشاعه ای برجام در بیانیه، دال بر تکرار اتهام بی پایه و اساس آمریکا و کشورهای غربی علیه ایران بوده و هست و متاسفانه عراقچی معاون وزیر خارجه آن را پذیرفته و به این ترتیب بر اتهامات کشورهای غربی علیه ایران مهر تائید زده است و بدتر آنکه هیچگونه اعتراضی نه تنها در جلسه و نه در بیرون جلسه و نه حتی در مصاحبه های خود نکرده است؟!!!.

6- در بخشی دیگر از این بیانیه کمیسیون مشترک آورده شده است: اعضاء بر مسئولیت جمعی- collective responsibility - خود جهت تداوم پروژه‌های کلیدی عدم اشاعه‌ به عنوان بخش اساسی برجام تاکید کرده‌اند.[4] منظور از پروژه های کلیدی عدم اشاعه ای، اتهامی است که غربی ها و آمریکا علیه برخی فعالیت های صلح آمیز ایران که تحت نظارت آژانس انجام می گرفت، مطرح می ساختند از جمله در مورد فعالیت های تاسیسات فردو و رآکتور اراک که با هدف تولید رادیو دارو برای پیشگیری و درمان حدود یک میلیون نفر، افراد در معرض خطر بیماری سرطان و ...، انجام می گرفت؛ به کار برده و می برند.

آنان این فعالیت های صلح آمیز را به تولید سلاح هسته ای نسبت میدادند. در این بیانیه مجدد این اتهامات بی اساس علیه ایران تکرار شده است و جای تعجب است که مورد تایید عراقچی معاون وزیر خارجه ایران قرار گرفته است؟!!.

معاون وزیر خارجه باید به جای پذیرش این اتهامات، باید در بیانیه مدعی می گردید و عملکرد 3 کشور اروپایی در مخالفت با پروژه های کاملا صلح آمیزی که بر خلاف تعهداتشان نه تنها خودشان اقدامی ننموده اند بلکه برعکس مانع از انجام آنها می شوند از جمله انگلیس به عنوان یکی از اعضای کمیسیون مشترک و عضو برجام، باید از مخالفت خود با خرید 900 تن کیک زرد ایران از قزاقستان (که تحت نظارت آژانس خواهد بود و هیچ اشاعه ای هم در کار نخواهد بود)، دست بر می داشت و با آن موافقت می‌کرد[5] اما این کشور با مخالفت خود یکی از حقوق مسلم ایران را سلب کرد و همچنان نیز از انجام این خرید ممانعت می‌کند.

مسئول تیم مذاکره کننده وزارت خارجه باید اعتراض و مخالفت خود را نسبت به این بند از بیانیه کمیسیون مشترک اعلام می‌کرد اما در بیانیه چنین موضوعی دیده نمی‌شود.

7- در بیانیه آورده شده است: تمامی اعضای حاضر در جلسه ـ از جمله ایران ـ تحولات صورت گرفته پیرامون موضوع اینستکس را مثبت ارزیابی کرده و از آن استقبال کرده‌اند[6] در حالی که تیم مذاکره کننده وزارت خارجه باید اعتراض، نگرانی و نا امیدی خود نسبت به موضوع اینستکس را اعلام می‌کرد چرا که خروج آمریکا از برجام و تحمیل مجدد و افزایش تحریم ها، و همراهی 3 کشور اروپای با آن، و گذشت 22 ماه از بی عملی کشورهای اروپایی، اولین تراکنش اینستکس، اقدامی ناچیز و فاقد اهمیت انجام گرفته است.

بعد از 22 ماه وقت کشی و تاخیر، اولین تراکنش اینستکس در راستای تحریم های آمریکا و نه موارد تحریمی به میزان بسیار بی ارزش رخ داده است، در صورتی که مقرر بود که تراکنش‌های اینستکس باید شامل دور زدن موارد تحریمی آمریکا می بود که نشده و نیست. پس با این وجود تیم مذاکره کننده وزارت خارجه از چه جهت از یک اقدام بی‌اهمیت که هیچ‌کدام از خواسته‌ها و شرایط جمهوری اسلامی ایران را مهیا نمی‌کند استقبال کرده و آن را مثبت ارزیابی کرده است؟

10- تعجب آور تر این است که در بیانیه کمیسیون، هیچگونه مطلبی دال بر اعتراض ایران نسبت به عدم اجرای تعهدات 3 کشور اروپایی ذکر نشده است. در واقع در این بیانیه باید اعلام نگرانی ایران نسبت به عدم اجرای تعهدات کشورهای اروپایی و نقض برجام توسط این کشورها ذکر می‌شد اما به نظر می‌رسد که تیم مذاکره‌کننده وزارت خارجه از پیگیری این مهم ناتوان بوده‌ است.

12- بیانیه پایانی صادر شده در کمیسیون مشترک، کاملا مغایر منافع ج.ا.ا است. بنابراین، تداوم سکوت و عدم مخالفت وزارت خارجه با آن، می‌تواند هزینه‌های بیشتری را برای کشور به ارمغان آورد. از همین رو وزارت امور خارجه کشورمان باید با صدور بیانیه‌ای، به شکل رسمی و حقوقی نسبت به موارد مذکور در این بیانیه کمیسیون مشترک، اعتراض نموده و درخواست اصلاح متن بیانیه را بنماید.

13- مذاکرات اخیر و بیانیه صادره نشانگر آنست که تیم مذاکره کننده وزارت خارجه از توانایی کافی نه از لحاظ حقوقی و نه از لحاظ سیاسی برای مذاکره کردن برای تامین منافع ایران برخوردار نبوده و نیست لازم است هرچه سریع‌تر نسبت به تغییر مسئول و ترکیب تیم اقدام شود.

پی نوشت:

[1] In this context, serious concerns were expressed regarding the implementation of Iran's nuclear commitments under the agreement.

[2] All participants reaffirmed the importance of preserving the agreement

[3] All participants reaffirmed the importance of preserving the agreement recalling that it is a key element of the global nuclear non-proliferation architecture.

[4] Participants reiterated their strong support and collective responsibility for the continuation of key nuclear non-proliferation projects that are an essential part of the JCPOA.

[5] در سال 1395 ایران قصد خرید 900 کیلوگرم کیک زرد از کشور قزاقستان داشت. در همین راستا بود که حسن روحانی در اظهارات 16 آذر 95 خود در بین دانشجویان بدون درنظرگرفتن حتی احتمال بدعهدی کشورهای اروپایی گفت: جوان‌های عزیز بدانند ما بعد از انقلاب یک گرم کیک زرد نتوانستیم وارد کشور کنیم، قبل از انقلاب از آفریقای جنوبی مقداری گرفته بودیم - در داخل هم البته معادنی داریم و می‌توانیم کیک زرد تولید کنیم. البته در حد و رقمی - اما تلاش کردیم از خارج بیاوریم که نشد. اکنون طبق توافقی که در دو هفته پیش صورت گرفت، قرار است که 900 تن کیک زرد وارد کنیم. این موفقیت بزرگی برای انرژی هسته‌ای است و کار عظیمی شده است.

اما آمریکا و کشورهای اروپایی در یک اقدام زیاده‌خواهانه که آشکارا بر خلاف برجام بود این خرید را مشروط به پذیرش سه درخواست خود توسط ایران کردند که عبارت بودند از: 1- خروج آب سنگین مازاد از مرزهای ایران 2- به صفر رساندن اورانیوم باقی مانده در لوله‌ها 3- مسئله الیاف کربن.

نکته جالب توجه آن‌جا است که باوجود آن‌که دولت یازدهم این زیاده‌خواهی آمریکا و کشورهای اروپایی را مورد پذیرش قرار داد اما نهایتاً انگلیس با درخواست ایران مخالفت کرد و درنتیجه دولت یازدهم نتوانست خرید 900 کیلوگرم اورانیوم را عملیاتی کند. در همین راستا علی‌اکبر صالحی 19 فروردین 1396 در این باره گفته بود: قرار شده بود ۹۰۰ تن اورانیوم در یک دوره سه‌ساله از قزاقستان به ایران منتقل شود که در لحظات آخر با ممانعت انگلیس فعلاً معلق شده، اما ما به‌طور جدی این درخواست را دنبال می‌کنیم.

[6] Participants welcomed positive developments in the processing of first transactions by INSTEX and the addition of four European countries as new shareholders, with more to follow, while acknowledging the importance of further strengthening the instrument.