نمایشنامه‌ خوب نداریم!/ چرا تئاتر و هنرهای نمایشی قدیم ماندگار شدند؟

به گزارش بولتن نیوز،  همه می‌دانیم که تئاتر کودک و نوجوان مهم‌ترین سرگرمی‌ها برای کودکان است که باید در حین سرگرمی، آموزش‌هایی را به مخاطب هدف خود بدهد. حال اگر محتوای این آثار نامناسب باشد، تاثیرات مخربی بر کودک و نوجوان دارد که شاید به راحتی جبران پذیر نباشد. کودکان دنیای شاد و عروسکی را دوست دارند، آن را باور می‌کنند و به راحتی از گفته‌های آن‌ها یاد می‌گیرند؛ پس باید توجه ویژه‌ای به آثار نمایشی و محتوای آن‌ها داشت.

به اعتقاد بسیاری از صاحب‌نظران هرگونه سرمایه گذاری مادی و معنوی و برنامه‌ریزی عمیق و دراز مدت جهت رشد و اعتلای جامعه می‌بایست با کودکان آغاز شود؛ زیرا کودکان وارث و حافظ تمدن آینده هستند. بنابراین هر قدر کودکان به لحاظ رشد ذهنی و ادراک معنوی غنی و پربار باشند، در حقیقت تمدن انسانی پربار می‌شود. هنر تئاتر به طور ذاتی نقش تربیتی و تاثیر اجتماعی فراوانی دارد و می‌توان از این طریق و به واسطه‌ اندیشه هنرمندانه در قالب تئاتر، بسیاری از مسائل و مصائب و مشکلات جامعه را هم به مسئولین گوشزد نمود و هم به دنبال راهکاری برای گشودن معبری بود تا این مشکلات حل شود.

هنر‌های نمایشی و تئاتر نیز به واسطه تداعی و بازنمایی موقعیت‌هایی شبیه به زندگی پیرامون کودکان و حتی فراتر از آن و ورود به دنیای تخیل و فانتزی ذهن آن‌ها، ابزاری مهم و مؤثر در مسیر انتقال بسیاری از مفاهیم هستند که سرنوشت کودکان و نوجوانان را در آینده آنان رقم می‌زند.

مریم کاظمی کارگردان، نویسنده و بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون در خصوص اهمیت تئاتر کودک و نوجوان، در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان، گفت: تئاتر یک مقوله فرهنگی است. فرهنگ به صورت مستقیم به معیشت مربوط نمی‌شود؛ خوراک روزانه نیست که مصرف و تمام شود. تاثیر فرهنگ بر زندگی انسان‌ها زودگذر نیست؛ در واقع فرهنگ باید جاری و موجود باشد تا بتواند تاثیری دراز مدت و به صورت قطره چکانی داشته باشد به همین دلیل قابل باز پس گیری نیست و اهمیت فراوانی دارد. برای همین است که کودکان از سنین پایین با مقوله‌های فرهنگی جدا از نیاز‌های جسمی خود آشنا می‌شوند تا در انتخاب‌های خود در آینده با آگاهی عمل کنند. تئاتر مانند سرمی است که قطره چکانی در وجود کودکان و نوجوانان ته‌نشین می‌شود و اگر موضوعی درست و اصولی آموزش داده شود، سبب بارور شدن خلاقیت آن‌ها در آینده می‌شود.

کاظمی در خصوص وضعیت تئاتر کودک و نوجوان امروز بیان کرد: هیچ وقت وضعیت تئاتر بد نمی‌شود؛ این ما آدم‌ها هستیم که شرایط کاری را درست یا خراب می‌کنیم. هیچ زمان نباید گفت که وضع تئاتر خوب یا بد است. از نظر من وضعیت تئاتر همیشه خوب است؛ تئاتر جاری است و این ما هستیم که گاهی به بدنه تئاتر می‌پیوندیم و گاهی از آن جدا می‌شویم. البته در اینکه بتوانیم در تئاتر کار‌های خلاق انجام دهیم، کمی با مشکل روبرو هستیم. ما برای اینکه در خانواده تئاتر باشیم، احتیاج به پارامتر‌های مختلفی داریم که امکانات مالی و سالن، امکانات شخصیتی انسان‌ها و ... یکی از آن‌هاست. بخش عمده اندیشه، فکر و ایده است و این باید در وجود یک شخص باشد تا به خانواده تئاتر بپیوندد. برای همین دلیلی ندارد که همه انسان‌ها نمایشگر و بازیگر باشند. وقتی از تئاتر کودک و نوجوان صحبت می‌کنیم، منظور این نیست که همه کودکان بازیگر و همه کودکان کنشگر خلاق تئاتری باشند.

وی افزود: همان مشکلاتی که در تئاتر کودک وجود دارد، در تئاتر بزرگسال هم هست؛ نمایشنامه‌های خوب نداریم و همین سبب می‌شود نمایشنامه‌های خارجی که ساختار درست تری دارند، به تئاتر ما هجوم آورند. این در حالی است که نویسنده‌های خوبی در هر دو زمینه داریم. برخی نویسنده‌های حوزه بزرگسال برای کودکان می‌نویسند و ممکن است عکس این موضوع هم باشد. نویسندگی یک کار هنری است که باید از نیاز هنرمند نشأت بگیرد. اگر هنرمندی احساس نیاز نکند و معضلی را درک نکند، نمی‌توان انتظار نوشتن یک اثر خوب از او را داشت و اگر هم بر اساس سفارش بنویسد، کار مزدوری خواهد بود. هنرمند نیاز ندارد تا همه امکاناتش تامین شود تا بتواند کار کند؛ برخی نویسندگان آثارشان را در شرایطی نوشتند که شرایط خوبی نداشتند.

کاظمی درخصوص وجود سالن‌های تخصصی برای کودکان و نوجوانان گفت: در تهران دو سالن نمایشی برای کودکان داریم که حرفه‌ای نیستند؛ اما به صورت مستمر تئاتر کودک در آن اجرا می‌شود. البته در سالن‌های پراکنده در سطح شهر نیز نمایش‌هایی اجرا می‌شود. سالن‌های تئاتری ما حدود ۱۰ الی ۱۵ سالی است که ارتقا نیافته است و تجهیزاتش کامل نشده و سالن‌های جدید با توجه به نیاز روزافزون گروه‌های تئاتری ساخته نشده است؛ ولی این معضل اصلی ما نیست. زیرا همه سالن‌ها با بحران کار روبرو هستند؛ به این معنا که آن قدر تئاتر وجود ندارد که تمامی سالن‌های نمایشی را پر کند. در حال حاضر بحران تولید اثر وجود دارد؛ پس باید بتوانیم برای سالن‌های موجود آثار با کیفیت و دارای استاندارد هنری تولید کنیم و همین کمک می‌کند تا به ایده آل‌ها نزدیک شویم.

کاظمی ادامه داد: بسیاری از اشخاص فکر می‌کنند شروع تئاتر از تئاتر کودک و نوجوان است؛ برای همین اثری را تولید می‌کنند تا از آن درآمدی داشته باشند. ولی کسب درآمد نمی‌کنند و می‌گویند کسی از ما حمایتی نکرد. پس نخست باید شخصی وارد تئاتر کودک و نوجوان شود که اندیشه و فکری داشته باشد و به خودش ثابت کند که می‌تواند در این حیطه کار کند. در همه جای دنیا باید از کسانی که کارگردان، کنشگر و آفرینشگر کار‌های کودک و نوجوان هستند، حمایت‌های دولتی فراهم شود.

کاظمی با اشاره به اینکه تئاتر بر روح و روان انسان تاثیرگذار است، گفت: تئاتر یکی از پارامتر‌های فرهنگی جامعه است و همه ارگان‌های رسمی باید برای فرهنگ تلاش کنند؛ زیرا جامعه از طریق فرهنگ رشد می‌یابد و اگر نباشد هرج و مرج فکری پیش می‌آید. نمی‌توان گفت که اگر از تئاتری حمایت مالی شود، آن تئاتر باکیفیت است. از نظر من باید ۱۰۰ درصد کار تئاتر حمایت شود، ولی ما نمی‌توانیم بر این موضوع مانور دهیم که، چون حمایتی نداریم، اثری هم تولید نشود. در دوره‌ای صفر تا صد تئاتر از سوی دولت حمایت و دستمزد‌ها پرداخت و تجهیزات یک کار نمایشی بایگانی و نگهداری می‌شد تا در آینده در اختیار گروه‌های دیگر قرار گیرد؛ اما از زمانی که تمام مختصات یک نمایش را به گروه‌های تئاتری سپرده و از طرفی حمایتی هم صورت نگرفت، پای تهیه کننده و سرمایه گذار به تئاتر باز شد.

او ادامه داد: اساس اولیه برای تئاتر اندیشه، تفکر و ایده است. آن شخص که می‌خواهد نمایشی کار کند، باید مسئله و دغدغه‌ای داشته باشد. کسانی که در حرفه تئاتر هستند باید هزینه‌های معیشت خود را از این راه کسب کرده و در کنار آن کار خلاق انجام دهند. برای همین است که ابتدا باید معیشت هنرمند تامین شود تا بتواند کاری خلاق انجام دهد.

کاظمی با اشاره به ورورد تهیه کننده به تئاتر اظهار کرد: عدم حمایت دولت و وجود هنرمندانی که قصد کار در تئاتر داشتند اما هیچ امکاناتی نداشتند، سبب شد تا الگو‌های تلویزیون و سینما به تئاتر هم سرایت کند. در تئاتر بازگشت سرمایه نسبت به سینما زودبازده هست و برای سرمایه گذاران جذاب است و اگر کار فروش خوبی داشته باشد، سرمایه گذار می‌تواند زودتر به سرمایه اولیه خود برسد. همین مسئله بسیاری را برای ورود به این مسیر تشویق می‌کند و خیلی از کارگردان‌ها که فروش خوبی دارند، برای اینکه دستمزد خود را بالا ببرند، از تهیه کننده‌ها خواسته اند تا وارد تئاتر شوند.

کاظمی درخصوص ماندگاری آثار نمایشی در دهه ۶۰ و ۷۰ گفت: نباید تئاتر امروز را با تئاتر دهه‌های گذشته مقایسه کرد؛ زیرا مخاطب تغییر یافته است. چیزی که آثار آن زمان را شاخص می‌کرد این بود که ارگان‌های مختلف هماهنگ و اصولی حرکت می‌کردند. وزارت ارشاد، آموزش و پرورش، کانون پرورش فکری و ارگان‌هایی که دغدغه فرهنگی داشتند، همه به صورت هماهنگ کار را پیش می‌بردند؛ ولی امروز جدا از هم و نامنظم کار‌های فرهنگی را انجام می‌دهند. در حال حاضر تماشاگر زیاد است، ولی کار‌ها به صورت پراکنده انجام می‌گیرد.