۳۰ فیلم برتر تاریخ سینمای جهان که حتما باید ببینید (۱)

گروه فرهنگ و هنر: مجله «سایت اند ساوند» (Sight & Sound) که از مجله‌های معتبر سینمایی جهان به حساب می‌آید هر ده سال یک‌بار از منتقدان و کارگردانان صاحب‌نام سراسر جهان می‌خواهد لیستی از فیلم‌های برتر تمام تاریخ سینما ارایه کنند. سایت اند ساوند نهایتا هر دهه دو لیست از بهترین فیلم‌های تاریخ سینما معرفی می‌کند، یک لیست از بهترین‌های تاریخ سینما از نظر منتقدین و یک لیست از برترین فیلم‌های تاریخ به انتخاب کارگردان‌ها. آخرین باری که این مجله دست به انتخاب این دو لیست زد سال ۲۰۱۲ بود؛ ۸۴۶ نفر از منتقدین، اساتید دانشگاه، پخش‌کنندگان و توزیع‌کنندگان، نویسنده‌ها و افراد مطرح حوزه سینما از ۷۳ کشور جهان در بخش منتقدین دست به انتخاب زدند و نتیجه آرای این افراد در قالب یک لیست ۲۵۰ فیلمه که با عنوان ۲۵۰ فیلم برتر سایت اند ساوند مشهور است منتشر شد. همچنین ۳۵۸ کارگردان هم فیلم‌های محبوب‌شان را در قالب ۱۰ فیلم برتر معرفی کردند که از این رای‌ها هم لیستی تحت عنوان ۱۰۰ فیلم برتر تاریخ سینما بیرون آمد. در میان کارگردان‌ها چندین کارگردان ایرانی هم حضور داشتند که از آن‌ها می‌توان به اصغر فرهادی و مانی حقیقی اشاره کرد.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از دیجی کالا مگ، در حال حاضر چند سالی است که هر دو لیست منتشر شده و از اعتباری ویژه و جهانی در میان اهالی سینما بهره‌مند است. در این مقاله هر دو لیست منتقدان و کارگردان‌ها را مد نظر قرار داده‌ایم و بر حسب آرای هر فیلم یک لیست منتخب ۳۰ تایی تهیه کرده‌ایم که در مجموع (مجموع آرای منتقدان و کارگردان‌ها) توانسته‌اند بیشترین رای را کسب کنند؛ به این ترتیب این ۳۰ فیلم بهترین فیلم‌های تاریخ سینمای جهان به حساب می‌آیند به انتخاب متخصصان حوزه سینما در سراسر جهان.

مجله سایت اند ساوند از سال ۱۹۳۲ منتشر می‌شود و اولین رای‌گیری برای انتخاب بهترین‌های تاریخ سینما را در سال ۱۹۵۲ آغاز کرد. در آن سال فیلم دزد دوچرخه ساخته ویتوریو دسیکا توانست در رده اول بهترین فیلم‌ها قرار بگیرد. ده سال بعد در سال ۱۹۶۲ فیلم سینمایی همشهری کین ساخته اورسن ولز به عنوان بهترین فیلم تاریخ سینما انتخاب شد و این برتری تا ۵۰ سال بعد برای فیلم دوام پیدا کرد. نهایتا در آخرین دوره یعنی سال ۲۰۱۲ همشهری کین جایگاه ویژه خود را به فیلم سرگیجه اثر آلفرد هیچکاک داد و به رده دوم منتقل شد.

باید به این نکته هم اشاره کرد که لیست‌های متفاوت دیگری هم در سال‌های اخیر منتشر شده که نظرات طیف‌های گوناگون مرتبط با سینما را نشان می‌دهند. لیست برترین فیلم‌های سایت IMDB که براساس رای اعضای این سایت انتخاب می‌شوند یا لیست بهترین‌های سایت Metacritic که بازتاب نظرات منتقدان است از جمله این لیست‌ها هستند.

۱. سرگیجه

محصول آمریکا
عنوان اصلی: Vertigo
کارگردان: Alfred Hitchcock
بازیگران: James Stewart, Kim Novak, Barbara Bel Geddes
سال ساخت:‌ ۱۹۵۸
تعداد رای: ۲۲۲ رای

سرگیجه یک فیلم نوار روانشناختی است که در سال ۲۰۱۲ به عنوان بهترین فیلم تاریخ سینما انتخاب شد و توانست به سلطه طولانی مدت همشهری کین پایان دهد. سرگیجه را آلفرد هیچکاک فیلم‌ساز مشهور انگلیسی کارگردانی کرده است؛ مردی که با کارنامه‌ای پربار به عنوان یکی از تاثیرگذارترین کارگردان‌های تاریخ سینما شناخته می‌شود و بر صنعت سینما اثری ماندگار برجا گذاشته است. سرگیجه یکی از کلیدی‌ترین و به باور بسیاری از منتقدین شاید بهترین اثر هیچکاک باشد و در زمانی ساخته شده که این کارگردان تعدادی از باکیفیت‌ترین آثار سینمایی‌اش را ساخته است. سبک دلهره‌آور و منحصر به فرد هیچکاک، نوع نگاه او به مفهوم تعلیق و سرگرمی در سینما، کارکرد دوربین در انتقال حال و وضع افراد، نماهای خاص او از ساختمان‌ها و بناها با محوریت مفهوم «تماشاگری یا دیدزدن» همه از جمله نکاتی هستند که هیچکاک را به سوژه بحث‌های مفصل و بعضا بی‌پایان منتقدین و نظریه‌پردازان سینما بدل کرده است به شکلی که بسیاری از فیلم‌های این کارگردان به عنوان آثار مطرح سینمایی موضوع مقالات تاثیرگذار در تاریخ تئوری فیلم بوده است.

 

روایت فیلم سرگیجه المان‌های کلاسیک فیلم نوار را یادآوری می‌کنند؛ یک کارآگاه که به دلیل حادثه دچار ترس از ارتفاع و سرگیجه شده مجبور است زودتر از موعد بازنشست شود. مردی او را به عنوان کارآگاه خصوصی استخدام می‌کند تا همسرش را که رفتاری عجیب از خود نشان می‌دهد، تعقیب کند. این خط داستانی به مرور پیچیده‌تر و پرابهام‌تر می‌شود و برخلاف بسیاری از آثار هیچکاک که در پایان نوعی گره‌گشایی ویژه مخاطب عام دارد، همچنان مرموز و شکافته‌نشده پایان می‌یابد. شاید به همین دلیل سرگیجه همچنان پس از یک‌بار تماشا اسرارآمیز باقی می‌ماند و تاثیر درونی خود بر مخاطب را حفظ می‌کند. حال و هوایی که بی‌شک سهم بسزایی در انتخاب این فیلم به عنوان بهترین فیلم تاریخ سینما داشته است.

۲. همشهری کین

محصول آمریکا
عنوان اصلی: Citizen Kane
کارگردان: Orson Welles
بازیگران:  Orson Welles, Joseph Cotten, Dorothy Comingore
سال ساخت:‌ ۱۹۴۱
تعداد رای: ۱۹۹ رای

همشهری کین یک درام اسرارآمیز است که توسط اورسن ولز کارگردانی شده. ولز کارگردان، بازیگر و نویسنده‌ای آمریکایی است که در رادیو، تئاتر و سینما فعالیت داشت و بخاطر خلاقیت و نوآوری در هر سه حوزه به عنوان یکی از چهره‌های کلیدی دوران خود شناخته می‌شد. همشهری کین اولین فیلم بلند کارنامه حرفه‌ای ولز بود؛ فیلم اولی که توسط یک کارگردان ۲۶ ساله ساخته و در تاریخ سینما ماندگار شد.

همشهری کین نوعی شبه بیوگرافی است،‌ فیلمی که در پس روایت داستانی در حال بازگوی ماجرای زندگی واقعی شخصیت اصلی است؛ کاراکتری به نام چارلز فاستر کین که بسیاری معتقدند یادآور شخصیت ویلیام راندولف هرست روزنامه‌دار، خبرنگار و سیاست‌مدار آمریکایی است و براساس زندگی او ساخته شده. هرست بزرگترین روزنامه‌های زنجیره‌ای آمریکا را راه‌انداز کرد و بعد از انتشار فیلم تمام نشریات زیرمجموعه خود را از چاپ هر نوع مطلب درباره فیلم منع کرد.

 

اما بپردازیم به خود اثر و دلایل موفقیتش. همشهری کین داستان زندگی یک غول‌ رسانه‌ای به نام چارلز فاستر کین را روایت می‌کند که در ابتدای ورودش به این حوزه یک ایده‌آل‌گراست اما به تدریج به یک بی‌رحم تشنه قدرت بدل می‌شود. فیلم با مجموعه‌ای از فلش‌بک‌ها برای یافتن راز کلمه پایانی کین پیش از مرگ، زندگی او را مرور می‌کند. ساختار این اثر سینمایی به نسبت فیلمی که در سال ۱۹۴۱ ساخته شده بسیار پیشرو و در دوران خود انقلابی بود. به باور برخی از نظریه‌پردازان حوزه سینما همشهری کین سبکی جدید در فیلم‌سازی به وجود آورد. شیوه‌های سینمایی مورد استفاده در همشهری کین مانند عمق میدان در فیلم‌برداری، نورپردازی سایه‌روشن، جامپ‌کات‌های زمانی بی‌سابقه نبودند اما آنچه همشهری کین را به عنوان اثری متفاومت جلوه‌ داد استفاده از همه این عناصر به شکل موفق در یک فیلم بود.

۳. داستان توکیو

محصول ژاپن
عنوان اصلی: Tokyo Story
کارگردان: Yasujirō Ozu
بازیگران: Chishū Ryū, Chieko Higashiyama, Setsuko Hara
سال ساخت:‌ ۱۹۵۳
تعداد رای: ۱۵۵ رای

این درام ژاپنی از دهه پنجاه تا امروز جایگاه و ارزش خود را در سینما حفظ کرده است. داستان توکیو ماجرای یک زوج سالخورده را روایت می‌کند که برای دیدن فرزندانشان به توکیو سفر می‌کنند. در حالی که فرزندان این زوج بیش از حد گرفتار زیست روزمره و زندگی کاری هستند،‌ فردی که بیشترین محبت را نثار این زوج سالخورده می‌کند دخترخوانده‌ی آن‌ها است. این تقابل در طول فیلم دنبال می‌شود. با این وجود نقطه قوت داستان توکیو اینجاست که می‌تواند تاثیر احساسی به جا بگذارد اما به سراغ صحنه‌های اشک و آه‌بر‌انگیز معمول این مدل فیلم‌ها نرود.

 

سبک اوزو خاص و ویژه است؛‌ نوعی فیلم‌سازی که در تقابل کامل با هالیوود امروز قرار دارد. نظریه‌پردازان سینما نشان داده‌اند با گذر زمان سینمای آمریکا به سوی فیلم‌هایی با ریتم تندتر حرکت کرده است. در واقع سرعت تغییر نما بسیار زیاد شده و مخاطب ناخودآگاه به ریتم سریع معتاد شده است. برعکس این روند، فیلم‌های اوزو عموما ریتمی کند دارند. در فیلم‌های او دوربین ثابت است و در ارتفاعی پایین (زاویه دید یک ژاپنی که روی زمین نشسته) قرار دارد. در فیلم‌های اوزو از جمله در داستان توکیو تماشاگر شاهد بسیاری از اتفاقات کلیدی نیست؛ اوزو خیلی از این اتفاقات مهم را در قالب دیالوگ‌ها به تماشاگر انتقال می‌دهد. تغییر شرایط سنتی زندگی در ژاپن و حرکت به سمت غربی‌شدن از موضوعاتی است که در تاروپود آثار اوزو و بویژه در داستان توکیو به چشم می‌خورد.

۴. ۲۰۰۱: ادیسه فضایی

محصول آمریکا
عنوان اصلی: ۲۰۰۱: A Space Odyssey
کارگردان: Stanley Kubrick
بازیگران: Keir Dullea, Gary Lockwood
سال ساخت:‌ ۱۹۶۸
تعداد رای: ۱۳۲ رای

۲۰۰۱: ادیسه فضایی ساخته کارگردان نام آشنای آمریکایی استنلی کوبریک تنها فیلم علمی تخیلی این لیست است. در عین حال به باور بسیاری از اهالی سینما این فیلم در عمل معروف‌ترین و تاثیرگذارترین فیلم علمی تخیلی تاریخ سینما هم هست.

 

فیلم ماجرای یک سفر فضایی به سیاره مشتری را روایت می‌کند؛ سفری که با همراهی نوعی کامپیوتر مجهز به هوش مصنوعی (HAL 9000) انجام می‌شود. یک سنگ سیاه مرموز که ظاهرا در تکامل انسان اثرگذار است فیلم را پیچیده‌تر می‌کند و در کنار خط داستانی شاهد بررسی بعضی مفاهیم اگزیستانسیالیستی هستیم. چند نکته ۲۰۰۱: ادیسه فضایی را به فیلم بسیار مهمی در تاریخ سینما تبدیل کرده است؛‌ برای مثال نباید فراموش کنیم که فیلم در سال ۱۹۶۸ ساخته شده اما درکی که از تکنولوژی آینده داشته کاملا دقیق و حساب شده است. این اثر به عنوان یک فیلم علمی تخیلی دارای دقت علمی است و‌ در زمینه جلوه‌های ویژه در دوره خود بی‌سابقه و پیشتاز بوده است. همه این‌ها در کنار محتوای درگیرکننده و تصاویر بدیع فیلم باعث شده ۲۰۰۱: ادیسه فضایی از نظر منتقدان چنین جایگاه برجسته‌ای پیدا کند.

۵. قاعده بازی

محصول فرانسه
عنوان اصلی: The Rules of the Game
کارگردان: Jean Renoir
بازیگران: Nora Gregor, Paulette Dubost, Marcel Dalio
سال ساخت:‌ ۱۹۳۹
تعداد رای: ۱۱۷ رای

قاعده بازی یکی از آثار شاخص سینمای فرانسه است که پیش از جنگ جهانی دوم ساخته شد و در همان سال آغاز جنگ هم اکران شد. قاعده بازی را ژان رنوار ساخته است؛ یکی از فیگورهای بزرگ سینمای فرانسه پیش از پدیدآمدن موج نو.

 

فیلم روایتگر یک میهمانی آخرهفته است در میان قشر ثروتمند جامعه فرانسه. ثروتمندان به همراه مستخدمین‌شان در این مراسم شرکت‌ کرده‌اند و فیلم تلاش می‌کند انحطاط اخلاقی این طبقه را به نمایش بگذارد. در حقیقت برشی از زیست اخلاقی قشر مرفه جامعه فرانسه،‌ درست کمی مانده به آغاز یک جنگ جهانی بزرگ. سوای مضمون باید به این نکته هم اشاره کنیم که فیلم رنوار در دوران خود هم از نظر بودجه و هم از نظر تکنیک بی‌بدیل بود. در واقع قاعده بازی گران‌قیمت‌ترین فیلم سینمای فرانسه تا آن سال به حساب می‌آمد. همچنین فیلم‌برداری با عمق میدان وسیع و لانگ‌شات‌هایی که در طول آن‌ها دوربین مدام حرکت می‌کرد تکنیک‌هایی بودند که در آن سال بسیار بدیع به نظر می‌رسیدند.

یک نکته جالب درباره این اثر رنوار شکست تجاری فیلم است. زمانی که فیلم به بازار آمد صدای منتقدان و تماشاگران را درآورد. دولت زمان جنگ در فرانسه هم پس از مدتی اکران فیلم را به دلیل تاثیر منفی روی جوانان ممنوع اعلام کرد. با این وجود در طول زمان فیلم مورد توجه قرار گرفت و پس از مدتی به عنوان یکی از آثار بزرگ تاریخ سینما در نظر گرفته شد. موضوعی که نشان می‌دهد کیفیت یک اثر هنری را باید در طول زمان سنجید.