دبي، آنجا و بازگشت از آنجا

گروه اقتصادی: يك نقطه مهم تاريخى-اقتصادى كه اثر جدى بر آينده امارات، ايران و غرب آسيا داشت، وقوع بحران مالي در دبي و نجات آن دولتشهر توسط ابوظبي بود. عليرغم اهميت اين واقعه در كارا شدن تحريم هاي آمريكا عليه ايران در منابع فارسي چندان در اين مورد گفت و گو نشده.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از اقتصاد سیاسی،  در سال ٢٠٠٨ با فاصله چند ماه از آغاز بحران بزرگ در آمريكا، بحران مالي به شديد ترين وجه به بخش مستغلات و به سرعت به بخش مالي دبي رسيد.١٠ ميليارد دلار بدهى دولت بعلاوه ٧٠ ميليارد دلار بدهى شركتهاي دولتى روي دست شيخ محمد بن راشد مانده بود و خطر نكول نزديك مي نمود. آن هم وقتي كه كل GDP شهر، ٥٤ ميليارد دلار بود. ابوظبي مثل يك برادر بزرگتر به ياري دبي آمد، ٢٠ ميليارد دلار نقد به برادر شكست خورده داد. ١٠ ميليارد دلار خريد اوراق قرضه دبي و ١٠ ميليارد دلار وام به بانكهاي دبي. ورود پر قدرت ابوظبي باعث شد دبي بتواند بقيه بدهي خود را هم تجديد ساختار زماني كند.

خطاست اگر تصور كنيم صرفا با يك كمك برادرانه مواجهيم. درباره وثايق اين كمك از زمان وقوع تا امروز( كه دو بار وام فوق تمديد شده) حرف و حديث بسيار بوده. فهرست اين وثايق بصراحت معلوم نيست اما برج خليفه و مترو دبي از مواردي است كه با احتمال بالا و هواپيمايي امارات با احتمال پايين در اين فهرست هستند. هر چند كه تلاش من براي يافتن يك فهرست رسمي تا كنون نتيجه اي نداشته است.

 وثيقه مهمتر و احتمالا مرموز تر، اما چيز ديگري بود: جايگاه سياسي دبي. توضيح آن كه با وجود آن كه تا سال ٢٠٠٨ قريب به ٣٥ سال از تاسيس امارات متحده عربي مي گذشت همچنان اين كشور بيشتر آميزه اي از شيوخ جدا از هم بود تا يك كشور به معناي پيوسته كلمه. عليرغم آن كه شيخ محمد بن راشد در سما وليعهد دبي، خود وزير دفاع امارات هم بود تا سال ٩٨ و ان هم تا وقتي كه تضامين فرامنطقه اي براي دبي دريافت نكرده بود حاضر به ادغام نيروي امنيتي دبي در امارت نبود. بحران ٢٠٠٨ فرصت مهمي بود تا برادر بزرگتر بودن را به معناي واقعي كلمه به شش برادر ديگر ثابت كند. بخصوص بزرگترين برادر بعد از خود يعني دبي كه با عوايد نفتي اي بسيار كمتر از ابوظبي، اقتصادي به مراتب متنوع تر، جهاني تر و پوياتر ساخته بود. كمك برادر بزرگتر، دبي را بين انبوهي از زنجيرهاي نامرئي گير انداخت.

شايعاتي هنوز وجود دارد كه ابوظبي اولين جايي نبود كه دبي از آن تقاضاي كمك كرد. حتي كساني به جد معتقدند شيخ تنها، ابتدا از ايران كمك خواسته و نه ابوظبي. اين كه اين شايعه چقدر جدي است قابل آزمايش نيست ولي با توجه به وفور درآمد نفتي ايران و نيز كاملا دور بودنش از آسيب اعتباري بحران آمريكا وحود چنين پيشنهادي روي ميز معقول است. منابع شايعات در اين باره قائلند ايران درخواست كمك دبي را رد كرده است.

آثار تبديل شدن آهسته شيخ نشين هاي پراكنده به يك كشور به مركزيت ابوظبي، فورا در دو حوزه خود را نشان داد. ابتدا بسيار قوى شدن واحد بررسي هاي مجرمانه(CID) كه اگر چه اسما در هر شيخ نشين دفتري جدا داشت اما عملا از ابوظبي كنترل مى شد. دوم تشديد مبارزه با پولشويي ذيل توافقات ابوظبي با آمريكا براي كنترل فعاليت هاي مالي ايران در دبي. يك مامور از ابوظبي در داخل بانكهاي دبي مي نشست و به دقت تراكنش هاي مشكوك به پولشويي( ايراني) را تحت فشار قرار مي داد. هر دوي اين موارد آثار تلخي روي اقتصاد دبي بخصوص در حوزه تجارت آزاد با ايران داشت. دبي به ياري ابوظبي از يك بحران اقتصادي فوري نجات يافته بود اما جنس تهاجمي سياست خارجي ابوظبي ابدا نتيجه اي بهتر از تشديد ركود براي دبي نداشت. اين يك بازي دو سر برد براي ابوظبي بود، دبي تحت فشار قرار مي گرفت و سهم آن از كل GDP امارات كم مي شد و ابوظبي نفتي با افزايش نسبي قيمت نفت پس از هر تنش سهم بيشتري را اشغال مي كرد. يك روند تدريجي تضعيف كه محمد بن راشد چاره اي جز صبوري در مقابل آن نداشت.

فهرست مشكلاتي كه سياست خارجي ابوظبي براي دبي ساخت بلند تر از موضوع ايران است: محاصره اقتصادي قطر، تبعات امنيتي جنگ يمن، تعريف شدن دبي به عنوان بخش ناخواسته اي از محور دشمن توسط تركيه-قطر،...چه کسی است که نداند هدف نهایی ابوظبی از یک جنگ” ملی” در یمن علاوه بر اهداف اقتصادی تعریف شده آن برای هر یک از شیوخ( از جمله دبی)، ساختن یک “ ملت” تحت زعامت ابوظبی است؟

اجبار امارات به خروج از یمن، فارغ از آن که علت آن را چه بدانیم، اولین دنده عقب جدی از سیاست های ابوظبی در ده سال گذشته است. گزارش های منتشر شده از جلسه شیوخ هفتگانه( فارغ از نیت رسانه ای شدن آن)به ما می گوید که دبی ناچار شده بین له شدن در ترکیب امارات ابوظبی زده شده، و خروج از صبر دومی را برگزیند.

اين البته در سايه تغيير فضايي بوده كه تغيير رفتار امنيتي ايران در منطقه ( بعد از موضوع پهپاد و كشتى)فراهم آورده و پيش از آن رخداد چنين اعتراضي از جانب دبي صرفا مخالفت با برادر بزرگتر در بحبوحه يك جنگ پيروزمندانن ميهني در يمن فرض مى شد.

خبر ديروز درباره تمديد رواديد( اقامت كارى؟) و بازگشايي حساب براي ايرانيان در دبي( اگر چه قطعا با چراغ سبز ابوظبي منتشر شده) بخوبي نشان از تند شدن گامهاي دبي براي جبران روند ده سال گذشته دارد. آينده چگونه است؟ نمي دانم ولي مي دانم كه اين تجربه ده ساله لزوم برخورد هوشمندانه تر ايران با وقايع غرب آسيا و داشتن يك استراتژي فراگير كنشگر چفت شده را نشان مي دهد.