جوابیه محیط زیست/باغ وحش ایستگاه پایانی طرح تکثیر یوز

به گزارش بولتن نیوز، در پی انتشار گزارشی تحت عنوان قربانیان و ذی‌نفعان "طرح تکثیر یوز" در اسارت کدامند؟ در این خبرگزاری، روابط عمومی سازمان حفاظت محیط زیست جوابیه‌ای ارسال کرد به همراه پاسخ تسنیم در ادامه می‌خوانید:

آن خبرگزاری محترم با انتشار مطلبی با عنوان قربانیان و ذینفعان طرح تکثیر یوز در اسارت کدامند؟ در گزارشی سراسر کذب گزاره‌های نادرستی را درباره پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی مطرح کرده است. گزاره‌هایی که اگر چه درباره بسیاری از آنها اطلاع‌رسانی انجام شده اما تاکید آن خبرگزاری بر تکرار این گزاره‌های نادرست، شبهه‌ی نوعی تلاش هدفمند برای انحراف افکار عمومی را به ذهن متبادر می‌کند. بنابراین به منظور رفع برخی شبهه‌های احتمالی، موارد زیر به منظور تنویر افکار عمومی ارائه می‌شود:

مسئولان برنامه عمران ملل متحد هیچ‌گاه درباره قطع همکاری با سازمان حفاظت محیط زیست در پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی صحبتی به میان نیاورده‌اند.
 آنچه در پایان فاز دوم این پروژه اعلام شد، تغییر شکل همکاری سازمان ملل متحد با این پروژه است. در دو فاز نخست این پروژه، تامین مالی این پروژه به صورت استفاده مشترک از اعتبارات بین‌المللی و اعتبارات ملی بود که اعتبارات بین‌المللی از طریق صندوق‌های اعتباری برنامه عمران ملل متحد به صورت مستقیم تامین می‌شد.
اما در فاز سوم پروژه، نحوه مشارکت برنامه عمران ملل متحد به صورت استفاده از اعتبارات صندوق‌های سازمان ملل نخواهد بود  چرا که  طبق گزارش بانک جهانی ایران جزء کشورهای با درآمد متوسط به بالا محسوب شده و پرداخت کمک های مستقیم برنامه عمران ملل متحد به چنین کشورهایی امکان پذیر نیست. بنابراین تامین اعتبارات فاز سوم از طریق جذب کمک‌های مالی بین‌المللی خواهد بود.
چنین رویکردی در مشارکت مالی از سوی سازمان ملل متحد، تنها مختص به پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی نیست بلکه بسیاری از پروژه‌های مشترک دیگر بین دولت جمهوری اسلامی ایران و برنامه عمران سازمان ملل متحد در سایر حوزه‌ها نیز با چنین رویکردی انجام خواهند شد.
 پوچی ادعای «قطع همکاری برنامه عمران ملل متحد با سازمان حفاظت محیط زیست در موضوع یوزپلنگ» با تهیه سند فاز سوم این پروژه توسط برنامه عمران ملل متحد و سازمان حفاظت محیط زیست در سال گذشته آشکار شد! اما گویا آن رسانه کماکان به انتشار این خبر کذب اصرار دارد!
با توجه به وضعیت جمعیت یوزپلنگ در زیستگاه‌های طبیعی، اجرای برنامه تکثیر در شرایط اسارت و ایجاد یک ذخیره ژن برای یوزپلنگ آسیایی امری اجتناب ناپذیر است.
 به همین دلیل، این مهم در سند فاز سوم پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی پیش‌بینی شده است. همانطور که بارها اطلاع‌رسانی شده است، در این فاز علاوه بر برنامه‌های حفاظت از یوزپلنگ در زیستگاه طبیعی که اولویت اصلی پروژه نیز محسوب می‌شود، موضوع تکثیر یوزپلنگ در اسارت نیز مطرح شده است.
 در حال حاضر دو یوزپلنگ ماده و یک یوزپلنگ نر در شرایط اسارت در پارک پردیسان نگهداری می‌شوند. از سوی دیگر در پناهگاه حیات‌وحش دره‌انجیر یزد دو یوزپلنگ نر شناسایی شده‌اند که شواهد نشان می‌دهد که در این پناهگاه یوزپلنگ ماده‌ای حضور ندارد. تلاش برای باروری یوزهای ماده موجود در اسارت از طریق اسپرم این یوزهای نر یکی از اقداماتی است که درحال بررسی است در این راستا گزینه های مختلفی با حضور متخصصین امر بررسی شده و در آخرین تصمیمات هم‌اکنون مراحل بررسی و امکان سنجی ایجاد یک ذخیره‌گاه برای تکثیر و پرورش یوزپلنگ در شرایط اسارت در پناهگاه حیات‌وحش در‌انجیر در حال انجام است.
چرا که انتقال یوزهای ماده به این ذخیره‌گاه و آشناسازی آنها با یوزهای نر موجود در دره‌انجیر و انجام جفت‌گیری طبیعی و باروری در شرایط نیمه اسارت در زیستگاه طبیعی یوزپلنگ، مطلوب‌ترین گزینه برای سازمان حفاظت محیط زیست است.
 پس طرح موضوع انتقال یوزهای دره‌انجیر به تهران با هدف آزادسازی این پناهگاه برای معدن سنگ آهن(!) تنها زائیده ذهن آن رسانه با هدف شبهه افکنی، تحریک احساسات جوامع محلی و جلوگیری از اجرایی شدن برنامه های اصولی سازمان حفاظت محیط زیست کشور است.  
موضوع آنومالی D19 و شروط مطرح شده برای «اکتشاف» و نه «استخراج» سنگ معدن سال گذشته از طریق سازمان حفاظت محیط زیست اطلاع رسانی شد.

بدیهی است که تاکنون هیچ‌گونه مجوزی برای استخراج ماده معدنی در این محدوده صادر نشده و بهره‌برداری از این معدن، مستلزم انجام مطالعات ارزیابی اثرات زیست‌محیطی و تصویب آن در کمیته ارزیابی اثرات زیست محیطی سازمان حفاظت محیط زیست است. علاوه بر این در تفاهم نامه مربوط به این مطالعات معدنی،موضوع احیای زیستگاه های یوزپلنگ آسیایی با همکاری ویژه وزارت صنعت، معدن و تجارت با ارتقاء سطح حفاظتی منطقه کمکی بهاباد به پناهگاه حیات وحش و کاهش تعارضات معدن کاری با منطقه حفاظت شده بافق و پناهگاه حیات وحش دره انجیر با عدم تمدید فعالیت معادن موجود در این مناطق و عدم صدور مجوز جدید معدن در آینده لحاظ شده که هیچ گاه توسط آن رسانه محترم به آن پرداخته نشده است.

اگرچه بارها توسط این خبرگزاری و برخی رسانه‌های دیگر، موضوع مشکل جسمانی «دلبر» یکی از یوزپلنگ‌های ماده موجود در پارک پردیسان مطرح شده و ادعا شده که این یوزپلنگ توانایی باروری را ندارد.
با این حال معاینات دامپزشکی انجام شده توسط متخصصان بین‌المللی از کشورهای آفریقای جنوبی و آلمان و متخصصان داخلی در بهمن‌ماه گذشته این اطمینان را به وجود آورد که «دلبر» و «ایران» (دیگر یوزپلنگ ماده پارک پردیسان) هر دو از شرایط جسمانی مطلوبی برای باروری برخوردارند.
 پیش از این تلاش برای جفت‌گیری طبیعی یوزپلنگ‌های موجود در اسارت به انجام رسید اما ناموفق بود که این عدم توفیق نیز با توجه به سن بالای یوزپلنگ نر موجود قابل پیش‌بینی شده بود. ضمن اینکه شانس باروری در یوزپلنگ‌ها به دلایل طبیعی در مقایسه با سایر گربه‌سانان بسیار پایین است.
در حال حاضر عملیات لقاح مصنوعی روی یوزپلنگ ماده «دلبر» انجام شده است که آن‌هم از شانس بسیار پایینی برای موفقیت برخوردار است اما این شانس پایین، مانع تلاش سازمان حفاظت محیط زیست برای بهره برداری از همه امکانات و پیگیری برای تکثیر و پرورش یوزپلنگ در اسارت نخواهد شد.

پاسخ تسنیم:
در گزارش تسنیم، همانگونه که در جوابیه فوق آمده، به قطع حمایت مالی سازمان ملل از پروژه یوز، در پاییز 96 و سپس برنامه‌ریزی مجدد سازمان ملل برای تامین اعتبار برای اجرای فاز سوم این پروژه اشاره شده است اما  آنچه در گزارش تسنیم به مذاق نویسندگان جوابیه مذکور خوش نیامده، نتیجه‌گیری تسنیم از این قطع و وصل حمایت مالی و طرح این پرسش است که به جز کلید خوردن برنامه‌‌های تحقیقاتی روی یوزهایی که بناست طی طرح تکثیر در اسارت در فاز سوم پروژه از طبیعت کشور زنده‌گیری شوند، چه انگیزه‌ای سازمان ملل را به همکاری مالی مجدد با پروژه یوز ترغیب کرده است؟

در جوابیه سازمان محیط زیست با تاکید بر اینکه تنها دو یوز نر در استان یزد مشاهده شده و یوز ماده‌ای در این استان مشاهده نشده تا شانسی برای تولید مثل یوزهای نر در این استان وجود داشته باشد زنده‌گیری دو یوز مذکور منظور کلید زدن طرح تکثیر در اسارت امری اجتناب‌ناپذیر عنوان شده است بی‌آنکه به علل این اجتناب‌ناپذیری اشاره‌ای شده باشد.

در حالیکه تاکنون در هیچ کجای جهان تکثیر گربه‌سانان بزرگ در اسارت به معرفی موفقیت‌آمیز آنها به طبیعت منجر نشده، قاعدتا مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست هم نمیُ‌توانند ادعا کنند که انتظارشان از طرح تکثیر یوز در اسارت، معرفی یوزهای تکثیرشده به طبیعت کشور است.

در واقع اگر سازمان حفاظت محیط زیست که تاکنون عملکردی ناموفق در اجرای طرح‌های تکثیر در اسارت حیواناتی چون ببر و گور و گوزن زرد به نمایش گذاشته مرحله زنده‌گیری یوزهای یزدی را با موفقیت پشت سر بگذراند و به فرض، موفق شود از نگهداری آنها در کنار دو یوز تهران، توله یوز هم به دست آورد، حیواناتی برای نگهداری در باغ‌های وحش و محوطه‌های محصور تولید کرده است! یوزهایی که در اسارت زاده شده‌اند و با مهارت‌های بقا در طبیعت بیگانه‌اند. آن هم طبیعتی که شرایط بقا در آن تا جایی دشوار بوده که جمعیت یوز در آن به 2 فرد کاهش یافته است بنابراین حاصل طرح پرهزینه تکثیر در اسارت یوز که بهای آن را یوزهای یزدی با اسارت خواهند پرداخت در خوشبینانه‌ترین حالت، تولد حیواناتی است محکوم به اسارت؛ در واقع طرح مذکور هیچ سنخیتی با حفظ نسل یوز در طبیعت ایران ندارد.

در خصوص توضیح جوابیه فوق درباره اینکه تا‌کنون برای استخراج ماده معدنی از معدن آنومالی D19 مجوزی صادر نشده و صدور مجوز مربوطه منوط به انجام مطالعات ارزیابی اثرات زیست‌محیطی و تصویب آن در کمیته ارزیابی اثرات زیست محیطی سازمان حفاظت محیط زیست است، بدیهی است که انتظار هم نمی‌رود که سازمان حفاظت محیط زیست در همراهی با صنایع مخرب تا جایی پیش رفته باشد که بدون ارزیابی اثرات زیست محیطی (ولو صوری) برای استخراج سنگ معدن از معدن آنومالی D19 مجوزی صادر کرده باشد و بدیهی‌تر آنکه در صورتی که مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی چنین طرحی در دست اجرا قرار گیرد، حضور یوزپلنگ در این زیستگاه، مانعی بزرگ به شمار خواهد رفت! برعکس، خالی بودن این زیستگاه از یوز، دست‌ها را برای ارزیابی به سود استخراج سنگ معدن بازتر خواهد گذاشت.

درباره ادعای سازمان حفاظت محیط زیست مبنی بر اینکه تنها 2 یوز نر در استان یزد مشاهده شده و چاره‌ای به جز زنده‌گیری و تکثیر در اسارت آنها وجود ندارد، از مسئولان مربوطه دعوت می‌شود مستندات خود را برای اثبات این ادعا منتشر کنند؛ اینکه چه تلاش‌‌هایی برای رصد و پایش یوزها در استان یزد صورت گرفته و چه تعداد دوربین برای ثبت تصاویر یوز در زیستگاه‌های یزد نصب شده که مسئولان محیط زیست تا این حد از وجود یوز در استان یزد ناامید شده‌اند.

همچنین در خصوص ادعای سلامت و قابلیت تولید مثل «دلبر» ماده یوز پارک پردیسان، تسنیم، بار دیگر به منظور شفاف‌سازی برنامه‌های آتی سازمان حفاظت محیط زیست برای حفاظت از یوز، از مسئولان معاونت محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست دعوت می‌کند گزارش فاز دوم پروژه حفاظت از یوز شامل قرارداد منعقد شده میان این پروژه و دامپزشکی به نام "شان مک‌کویین" همچنین پرونده پزشکی اقدامات ناموفق انجام شده توسط این دامپزشک برای تکثیر یوزهای اسیر در پارک پردیسان را منتشر کنند؛ دامپزشکی که به دعوت یک مستندساز ایرانی، مسئولیت یافت تا برای تولید مثل کوشکی و دلبر برنامه‌ریزی کند اما موفقیتی حاصل نکرد.