نشر الکترونیک در آستانه صادرات به کشورهای همسایه
به گزارش بولتن نیوز، صنعت نشر ایران که عموماً به‌صورت سنتی فعالیت می‌کند، در سال‌های اخیر با مشکلات و موانع مختلفی برای ادامه راه مواجه شده است؛ از نبود کاغذ و دیگر امکانات چاپ گرفته تا کمتر شدن مخاطب. در حالی که بسیاری از کشورهای جهان این مشکل را تا حدودی با استفاده از پیشرفت فن‌آوری‌های جدید و اینترنتی و ظهور کتاب‌های الکترونیک حل کرده‌اند، بازار ایران هنوز از حالت سنتی خود خارج نشده و شاید بتوان ادعا کرد که بسیاری از ناشران بر ضرورت استفاده از این روش برای جذب مخاطب و رفع موانع نشر پی نبرده‌اند.
نشر الکترونیک در ایران سابقه چندان طولانی ندارد، اما در سال‌های اخیر توانسته با استفاده از نوآوری و با بهره بردن از امکانات جدید، مخاطب سخت‌پسند ایرانی را ترغیب کند که از این محصولات استفاده کند، این در حالی است که افزایش میزان استفاده از گوشی‌های هوشمند در سال‌های اخیر نیز ذائقه مخاطب ایرانی را تغییر داده است. براساس برآوردهای صورت‌گرفته میزان استفاده مخاطبان از محصولات نشر الکترونیک در قالب‌های کتاب دیجیتال، کتاب‌های صوتی و... در یکی دو سال گذشته رشد قابل‌توجهی داشته است؛ موضوعی که نمی‌توان آن را بی‌ارتباط با افزایش قیمت کتاب نیز دانست.
میان تمام فرصت‌هایی که نشر الکترونیک می‌تواند در وانفسای نشر سنتی به‌مدد آن آمده و تاحدودی آن را از بحران خارج کند، موانع متعددی بر سر راه این نشر وجود دارد. امین نادری، مدیر نشر الکترونیک سوره مهر، در گفت‌وگویی با تسنیم به این موضوعات پرداخته است. او معتقد است که با توجه به جریان نشر در کشورهای مختلف از آسیا گرفته تا آمریکا و اروپا می‌توان به این نتیجه رسید که استفاده از نشر الکترونیک برای ناشر ایرانی نه یک مزیت، بلکه یک ضرورت است. نادری همچنین با اشاره به سلیقه شنیداری مخاطب ایرانی می‌گوید که فروش این محصولات در دو سال اخیر رشد قابل‌توجهی داشته است.
نادری همچنین در بخش دیگر این گفت‌وگو تأکید می‌کند که با توجه به موانع نشر مکتوب ایران برای ارتباط با کشورهای همسایه، نشر الکترونیک می‌تواند در این راه فرصت‌های جدیدی ایجاد کند و برخی از فعالان این حوزه نیز طی ماه‌های اخیر بر این امر تمرکز کرده‌اند. مشروح گفت‌وگوی مسئول نشر الکترونیک سوره مهر با تسنیم را می‌توانید در ادامه بخوانید:
*تسنیم: در یک سال گذشته حوزه نشر مکتوب و سنتی ما با مشکلات و بحران‌های مختلفی در حوزه‌های کاغذ، زینک و... مواجه بوده است؛ به‌طوری که چرخه کاری برخی از فعالان این حوزه را با مشکل مواجه کرده است، فکر می‌کنید در چنین شرایطی نشر الکترونیک با قالب‌های متنوعش چه فرصت‌هایی را می‌تواند برای حوزه چاپ و نشر کشور فراهم کند؟
نشر الکترونیک برای ناشران ما یک مزیت محسوب نمی‌شود، بلکه یک ضرورت است. این را براساس حس شهودی خودم نمی‌گویم، بلکه وقتی صنعت نشر دنیا را بررسی کنیم، به این نتیجه می‌رسیم صنعت نشر جهان دارد به‌سمت استفاده روزافزون از این امکانات و تکنولوژی پیش می‌رود؛ به‌طوری که در حال حاضر رشد بازار کتاب‌های صوتی در بسیاری از کشورها به‌اندازه‌ای است که گردش مالی بالا و چشم‌گیری دارد؛ به‌عنوان نمونه امروزه در کانادا یا حتی چین تقریباً 40 تا 50 درصد از بازار نشر را کتاب‌های الکترونیک و صوتی به خود اختصاص داده است، با توجه به این روند، به این نتیجه می‌رسیم که ما نمی‌توانیم مسیری جدای از مسیر طی‌شده در دنیا را داشته باشیم.
پوست‌اندازی نشر دنیا
افزون بر این، روز به روز تغذیه محتوایی مردم نیز در حال تغییر است. ما از یک سو با گسترش روزافزون دستگاه‌های هوشمند مواجهیم و از سوی دیگر، رژیم مصرف رسانه‌ای نیز در حال تغییر است، به‌عنوان نمونه وقتی پیام‌رسان تلگرام در ایران راه افتاد، بسیاری از افرادی که حتی سیم‌کارت و یا گوشی هوشمند نداشتند، تهیه کردند تا بتوانند محتوا را دریافت کنند. همچنین مردم به‌شدت در حال دریافت یا ارسال محتوا هستند و این رژیم مصرف رسانه‌ای در چند سال گذشته به‌شدت افزایش یافته است.
این دو ظرفیت را وقتی مشاهده می‌کنیم به این نتیجه می‌رسیم که نشر الکترونیک و صوتی از حالت اینکه یک مزیت کنار دیگر فعالیت‌ها باشد، خارج می‌شود. هرچه جلوتر می‌رویم ضرورت فعالیت در این حوزه بیشتر درک می‌شود.
*تسنیم: افزایش میزان استفاده از گوشی‌های هوشمند و تغییر ذائقه مردم از یک سو، افزایش قیمت کتاب و محصولات چاپی از سوی دیگر سبب شده تا نشر الکترونیک به‌عنوان گزینه جدیدی برای علاقه‌مندان به حوزه کتابخوانی قرار گیرد. این موضوع وقتی پررنگ می‌شود که می‌بینیم هزینه‌ای که مخاطب برای این محصولات پرداخت می‌کند، در مقایسه با آثار مکتوب و چاپی، به‌میزان قابل‌توجهی کمتر است، آیا بررسی‌ای صورت گرفته تا میزان استفاده از نشر الکترونیک در یکی دو سال گذشته از سوی مخاطب ایرانی مشخص شود؟
بله، در چند سال اخیر رشد این حوزه رشد تصاعدی بوده است. تحلیلی که از بازار کتاب الکترونیک در ایران داریم، نشان می‌دهد با وجود آنکه میزان محتوای ارائه‌شده در این قالب، کمتر از یک درصد کل محتوای کتاب‌های چاپی است، اما توانسته سهم خوبی از بازار را کسب کند. برآوردها نشان می‌دهد که فقط کتاب‌های الکترونیک در پلت‌فرم‌های مختلف حدود 10 تا 12 میلیارد تومان گردش مالی در سال دارد. این عدد در چهار سال قبل کمتر از 5 میلیارد تومان بود. همین اتفاق در حوزه کتاب‌های صوتی نیز رخ داده و اتفاقاً رشد بیشتری نسبت به کتاب‌های الکترونیک داشت؛ چون ایرانی‌ها فرهنگ شنیداری دارند و دوست دارند محتوای داستانی و شعر برایشان روایت شود؛ به همین دلیل استقبال از کتاب‌های صوتی در یکی دو سال اخیر افزایش یافته است و در این میان برخی از پلت‌فرم‌های تخصصی فقط به‌تنهایی دارند بین 600 میلیون تا یک میلیارد کتاب صوتی می‌فروشند.
رشد دوبرابری فروش محصولات نشر الکترونیک در سال‌های گذشته
ما در حوزه کتاب‌های چاپی مراکز پخش را داریم که کتاب را در سطح کشور توزیع می‌کنند و اصطلاحاً فروش عمده رخ می‌دهد، اما در بسترهای تخصصی در حوزه کتاب‌های صوتی خرده‌فروشی در حال انجام است و فروش محصولات از 1000 تومان و دو هزار تومان به این ارقام رسیده است. این میزان از فروش نشان می‌دهد که آنها مخاطبان ثابتی دارند که از این قالب استقبال کرده‌اند. از سوی دیگر، این حجم درآمد، هزینه تولید آن‌چنانی ندارد، در واقع ارزش افزوده‌ای برای دارایی‌های یک ناشر به‌شمار می‌آید، چون ناشر فرایند آماده‌سازی مانند حروف‌چینی، تصویرسازی و... یک فایل را برای اینکه نسخه چاپی داشته باشد، یک‌بار طی کرده است، از این فایل که به‌عنوان دارایی یک ناشر به‌شمار می‌آید، می‌توان ارزش افزوده تولید کرد و به درآمدهای بهتری رسید. این حجم از درآمد یک درآمد خالص است، کسی در آن سهمی ندارد، عددی است که می‌توان روی آن حساب باز کرد و آن را صرف توسعه این حوزه کرد.
فرصت‌هایی که نشر سنتی ایران نادیده می‌گیرد
*تسنیم: به افزایش استقبال مخاطبان ایرانی از نشر الکترونیک اشاره کردید، در اینجا این سؤال مطرح می‌شود که؛ آیا خود نشر الکترونیک در ایران نیز این ظرفیت را دارد که پاسخگوی اقبال روزافزون مخاطب باشد؟ به‌عبارت دیگر، آیا حوزه نشر الکترونیک ما برای توسعه فعالیت‌ها و پاسخگویی به نیازهای مختلف استراتژی دارد؟
ضرورت این امر را از یک سال پیش به آن رسیده بودیم، اما حدود دو ماه است که جدی‌تر شده است. با توجه به اینکه کتاب‌های الکترونیک در سال‌های آینده قطعاً به صنایعی تبدیل می‌شود که گردش مالی بالایی در آن اتفاق خواهد افتاد، به همین دلیل از همان ابتدای راه هماهنگی میان فعالان این حوزه وجود داشت. جلساتی با عنوان انجمن ناشران الکترونیک از یک سال پیش تشکیل شد و همه کسانی که صاحبان پلت‌فرم یا محتوا در زمینه کتاب الکترونیک یا صوتی هستند، عضو این انجمن‌اند. حاصل این جلسات این بود که تمام مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد، از مجوزها و قانون‌گذاری‌ها گرفته تا مشکلاتی که در زمینه بیمه و انتقال محتوا و زیرساخت‌ها، انتشار غیرقانونی کتاب‌های صوتی در کانال‌های غیررسمی، شابک و... همه فهرست شده‌اند.
دریچه‌ای جدید برای نشر ایران: برنامه‌ریزی برای صادرات نشر الکترونیک به کشورهای همسایه
دو سه ماه است که این جلسات با تولی‌گری مرکز ملی فضای مجازی و معاونت محتوای این مرکز برگزار می‌شود. همه فعالان این حوزه دور یک میز می‌نشینند و راجع به این مشکلات و راه‌‌حل رفع آنها صحبت می‌کنند. لازمه این امر این بوده که مذاکرات بالادستی رخ دهد که آقای خوراکیان آن را پیگیری می‌کند. در حین برگزاری این جلسات نامه‌ای تنظیم کرده و برخی از کانال‌های غیرقانونی را معرفی کردیم که فیلتر شدند. ما سعی داریم در عین رقابت، به‌دلیل دغدغه‌های مشترک مانند گسترش بازار، ارائه بیشتر محتوا و... استراتژی بلندمدتی را تدارک ببینیم.
*تسنیم: به‌نظر می‌رسد که امکاناتی که ما در حال حاضر در حوزه نشر الکترونیک کشور داریم، می‌تواند ظرفیت خوبی برای فعالیت در برخی از کشورهای همسایه داشته باشد، آیا چشم‌اندازی را می‌توان برای این بخش متصور شد؟
ظرفیت نشر الکترونیک می‌تواند در برخی از حوزه‌ها به‌کار گرفته شود؛ به‌عنوان نمونه رهبر معظم انقلاب بارها از نهضت ترجمه یاد و بر این موضوع تأکید کرده‌اند؛ نشر الکترونیک می‌تواند در توسعه این بخش مددکار باشد. ما وقتی بخواهیم کتاب را به‌صورت فیزیکی به دیگر کشورها صادر کنیم، با محدودیت‌های مختلفی مواجه هستیم؛ از جمله اینکه ما عضو کپی‌رایت نیستیم؛ در نتیجه خیلی از این کشورها بازار ما را به‌رسمیت نمی‌شناسند و حاضر به تبادل کتاب نیستند چون نمی‌توانند از بازار ما بازخورد بگیرند. تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی نیز بر موانع کار افزوده است.
در این میان نشر الکترونیک فرصتی است که می‌تواند در چنین شرایطی با استفاده از راهکارهای مختلف فعالیت کند. اتفاقاتی در حال نهایی شدن است و این جزو اهداف ماست. از کشورهای هم‌زبان و حاشیه خلیج فارس نیز آغاز کرده‌ایم. امیدواریم که این زمینه‌ای شود تا فعالیت‌ها گسترش یابد.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
