سناریوهای چهارگانه آینده سیاسی سودان

به گزارش بولتن نیوز، با وجود گذشت بیش از دو ماه از سرنگونی عمر البشیر رئیس جمهور سابق سودان در روز 11 آوریل گذشته، همچنان بحران در این کشور در موقعیت اولیه خود قرار دارد. حدود دو هفته از سرکوب تظاهرات مردمی در برابر مقر فرماندهی ارتش که به کشته شدن 118 نفر و زخمی شدن صدها تن دیگر منجر شده، می‌گذرد، اما هنوز اتفاق قابل توجهی در این کشور صورت نگرفته است. فضای موجود میان مخالفان دولت و شورای نظامی سودان هم‌چنان ملتهب است، این در حالی است که دو طرف مذاکرات را برای رسیدن به هدف توافق در مرحله انتقالی رد نمی‌کنند.

در بررسی اوضاع کشور چندین سناریو مطرح می‌شود که برخی از آنها در جزئیات خود مشترک هستند و برخی دیگر نیز با هم اختلاف دارند:

اول: سناریوی هرج و مرج 

این سناریو مبتنی بر بروز هرج و مرج در کشور در سایه ساختارهای نظامی جدید و غیر متحد ارتش و نیروهای واکنش سریع و سرویس‌ اطلاعات و پلیس است. البته شورای نظامی سودان این موضوع را رد و تاکید می کند که تمام نیروها بر اساس یک سیستم امنیتی هماهنگ فعالیت می‌کنند.

اختلاف میان ساختارهای نظامی سودان وجود ندارد تا این کشور را به سمت هرج و مرج بکشانند، اما تهدید موجود در نتیجه بروز حمله شبه نظامیان و گردان‌های رژیم سابق است که به دنبال سرکوب انقلاب مردمی این کشور بودند و تلاش می‌کنند روند رسیدن به اهداف انقلاب و محاکمه افراد حاضر در هرم قدرت رژیم سابق را مسدود کنند.

البته برخی اعتقاد دارند که ممکن است شورای نظامی برای یکه‌تازی در قدرت اجازه ورود هرج و مرج و ناامنی در کشور را بدهد و در ادامه به سرکوب مخالفان مشغول شود. در این سناریو بروز هرج و مرج می‌تواند باعث سرکوب جنبش‌های اعتراض‌آمیز شود.

دوم: سناریوی توافق

این گزینه در محافل منطقه‌ای و بین‌المللی گزینه‌ای مطلوب است. البته طرف‌های نظامی و نیروهای آزادی و تغییر مذاکراتی را برای ساماندهی دوره انتقالی انجام می‌دهند.

دریافت دیدگاه کارشناسان این سناریو در شرایطی امکان تحقق دارد که دو طرف امتیازاتی را در مسائل اختلافی به ویژه در زمینه میزان مشارکت نظامیان و غیرنظامیان در دولت انتقالی آینده واگذار کنند. البته اخیراً قدم‌هایی در این زمینه برداشته شده، اما برخی تحلیلگران رسیدن به توافق در شرایط کنونی را بعید می‌دانند، چرا که حزب آزادی و تغییر گفتگوی مستقیم با نظامیان را رد می کند و خواستار تشکیل کمیته تحقیق بین‌المللی و تحقق شرایط متعدد در خصوص آزادی‌های عمومی و اینترنت و خروج نیروهای نظامی از خیابان‌های شهرها شده است.

سوم: سناریوی شبیه مصر

این سناریو نیز همچنان روی میز قرار داشته و آماده اجرا است. بر اساس این سناریو نیروهای نظامی بدون در نظر گرفتن مواضع نیروهای تغییر  به حاکمیت نظامی خود ادامه می دهند. البته آنها ابهاماتی در خصوص برگزاری انتخابات در 9 ماه آینده را مطرح کرده‌اند. بنابر اعلام تحلیلگران، اقدامات شورای نظامی در این مرحله تا حد زیادی شبیه تحولاتی است که از حدود شش سال قبل در مصر آغاز شده است. شورای نظامی روند سرکوب اعتراضات را در خیابان‌های سودان دنبال می‌کند تا انتخاباتی در این کشور برگزار شود که مردی شبیه عبدالفتاح السیسی را در حاکمیت سودان روی کار بیاورد.

سرکوب تظاهرات مردمی در روز سوم می گذشته و تحرکات محمد حمدان دقلو معروف به حمیدتی نایب‌رئیس شورای نظامی و فرمانده نیروهای واکنش سریع در روزهای گذشته این موضوع را تقویت می‌کند.

حضور عناصر رژیم سابق در پست‌های حساس دولتی و حاکمیتی و عدم اقدام شورای نظامی برای فعالیت‌های ضد رژیم سابق در بلوکه کردن پول و سرمایه آنها نیز دلیلی بر این مدعا است. این عده همچنین موسسات اقتصادی کشور را در اختیار دارند و همین موضوع باعث شده است البرهان یا حمیدتی در صورت تصمیم به برگزاری انتخابات موقعیت ویژه‌ای داشته باشند.

تحلیلگران همچنین به حمایت‌های منطقه‌ای از شورای نظامی به ویژه حمایت‌های مصر و عربستان سعودی و امارات از نظامیان سودانی اشاره کرده و تاکید می کند که این موضوع باعث می‌شود تا آنها بتوانند مدیریت دوره انتقالی را در زمان رسیدن به انتخابات بر عهده داشته باشند. این حمایت‌ها باعث تاثیرگذاری بر مواضع بین‌المللی و اعتراضات مردمی جهت تحویل دادن حاکمیت به غیرنظامیان می‌شود. این در حالی است که کشورهای مذکور تشکیل حاکمیت مدنی در سودان را خطری برای ائتلاف منطقه‌ای خود می‌دانند، چرا که ممکن است در نتیجه این اتفاق، درخواست‌های متعددی برای خروج نیروهای سودانی در جنگ یمن مطرح شود.

چهارم: سناریوی کودتای ارتش

بر اساس سناریوی چهارم تحلیلگران معتقدند که ارتش سودان می‌تواند با یک کودتای نظامی که در نتیجه اوضاع نابسامان امنیتی در کشور پدید آید، شورای نظامی را از قدرت برکنار کند.

این سناریو احتمالا نیازمند آن است که اوضاع کشور در عرصه‌های مختلف نسبت به دوران عمر البشیر بدتر شود. این سناریو هنگامی تقویت می‌شود که می‌بینیم شورای نظامی موجود در سودان همان افرادی هستند که تا زمان برکناری عمر البشیر در کنار وی حضور داشتند.

بر اساس این سناریو اوضاع اقتصادی نابسامان در کشور همچنان به قوت خود باقی است، در شرایطی که جامعه جهانی شورای نظامی سودان را به رسمیت نمی‌شناسد بهبودی نیز در شرایط معیشتی مردم به وجود نیامده است. این اتفاق هم می‌تواند اعتراضات مردمی نسبت به شورای نظامی را افزایش دهد.

تاکید بر احتمال نقش‌آفرینی ارتش سودان در شرایط آینده هنگامی افزایش پیدا می‌کند که می‌بینیم عناصر ارتش در جریان سرکوب تظاهرات مردمی در روز هفتم تا نهم آوریل مواضع مخالفی اتخاذ می‌کردند.

حامیان این سناریو معتقدند که گرچه شورای نظامی شامل شاخه‌های مختلف نظامی کشور از جمله ارتش و نیروهای امنیتی و نیروهای اطلاعاتی و واکنش سریع است، اما نمی تواند نماینده کامل ارتش باشد که اعتبار بالایی در میان سودانی‌ها دارد.