سدهای مهم منطقه بلوچستان پر شدند؛ روستاییان دل‌خوش کنند؟

به گزارش بولتن نیوز، "سد پشین پر شده و امکان دارد سرریز شود، مردم از اتراق کنار رودخانه و سد خودداری کنند" این هشدار دو روز پیش فرمانداری سرباز به شهروندان بود تا نگرانی خطر سرریز شدن سدی را مخابره کند که درست یک‌سال پیش خبر خشک‌ شدنش را مخابره کرد.

مجیب حسنی معاون برنامه‌ریزی و امور عمرانی فرمانداری شهرستان سرباز یک‌ سال پیش همین روزها، اردیهشت ماه 97 گفت: هم اینک حجم آب سد پیشین کمتر از 25 میلیون مترمکعب است که 18 میلیون مترمکعب آن رسوب و غیر قابل بهره برداری است و عملا سد خشک‌ شده است.

می‌گویند درب همیشه روی یک پاشنه نمی‌چرخد، مخالفان سد پیشین که بارها نسبت به ساخت آن انتقادات تند و تیزی مطرح کرده‌بودند حالا شاید کمی آرام‌تر شده‌اند.

چگونه می‌شود به خراسان با شیرین‌سازی آبرسانی کرد ولی به روستاهای نوار ساحلی نمی‌شود؟

سد پیشین که به صدقه سر بارش‌های سیل آسای اخیر در سرباز پرشده یکی‌از دو سد و در واقع دو طرح آبرسانی مهم جنوب بلوچستان است که برای آبرسانی به روستاهای فاقد شبکه جنوب در دهه 70 ساخته شده است؛ سد پیشین 175 میلیون مترمکعب ظرفیت دارد و با هدف آبرسانی و احیا زمین‌های کشاورزیِ 213 روستای پایین دستِ چابهار و سرباز ساخته شده است.

اما چرا یک طرح آبرسانی مانند سد پیشین برای استانی که آمارهای وزارت نیرو گواهی می‌دهد در قعر جدول پایین‌ترین سرانه آبرسانی کشور قرار دارد و برآوردهای دیگر حکایت از آن دارد که یک میلیون نفر از جمعیت 2 میلیون و 700 هزار نفری آن فاقد هر شبکه‌ای اند و سقایی آبرسانی می‌شود این گونه جنجالی شده و مخالف پیدا کرده؟ جواب شاید آنچنان دور از انتظار نباشد و تاخیر و طبق معمول محدودیت منابع مالی را متبادر کند.

سد پیشین در حالی در دهه 70 ساختش تمام شده که شبکه پایین دست آن که همان بال دوم آن است بعد از دو دهه هنوز به‌بهره‌برداری نرسیده است؛ حسن عابدی معاون طرح و توسعه شرکت آب‌وفاضلاب روستایی سیستان و بلوچستان پیشتر در گفت‌وگو با تسنیم گفته بود: هرچند ساخت سدِ پیشین در دهه 70 خاتمه یافته اما به‌دلیل کمبود اعتبار عملیات شبکه پایین دست آن مهرماه 96 اجرایی شده است، برآورد اولیه ما این است برای تکمیل شبکه و آبرسانی به روستاهای پایین دست بیش‌از 300 میلیارد تومان اعتبار نیاز است که این مقدار به‌خاطر جهش ارز حتما حالا افزایش یافته است.

وی افزود: یک بخشی از عملیات اجرایی این پروژه آغاز شده و برای اینکه بتوانیم از تمامی ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری استفاده کنیم ادامه پروژه به صورت فایناس داخلی واگذار می‌شود.

مخالفان که عمدتاً مردم‌، نماینده‌هایشان و مدیران محلی بودند ساخت پیشین  را در تشدید خشکسالیِ 20 ساله در بلوچستان که حالا با بارش‌های اخیر نشانه‌هایی از خفیفت‌ترشدنش هست، می‌دانستند و تاکید می‌کردند سدسازی برای روستاهای بی‌آبی که کنار دریا هستند نه عقلی منطقی ‌ست و نه مالی.

معین‌الدین سعیدی رییس شورای اسلامی شهرستان چابهار که مردم بخش مهمی از روستاهای پایین دست سد پیشین را نمایندگی می‌کند می‌گوید: خیلی منطقی می‌شده که با شیرین‌سازی آب دریا روستاهای بی‌آب ساحلیِ پایین دست سد و حتی دیگر روستاهای بلوچستان را آب داد؛ ما الان طرح‌هایی مانند انتقال آب از عمان به خراسان را در دست مطالعه و به‌زودی اجرا داریم؛ چگونه می‌شود به خراسان با شیرین‌سازی آبرسانی کرد ولی به روستاهای نوار ساحلی نمی‌شود؟

وی در گفت‌وگو با تسنیم می‌افزاید: مردم بلوچستان نظام و ساز و کاری ابا و اجادی برای ساخت بند، مدیریت آب، استفاده و در نهایت رساندن آن به روستاهای پایین دست داشتند،از زمانی که سد ساخته شد و شبکه پایین دست آن ساخته نشد،روان آب‌ها بالااستفاده پشت سد گیر می‌گردند و خشک می‌شدند بدون آنکه کشاورزان از آن استفاده کنند.

سعیدی تصریح می‌کند: تغیرات نامطلوب اقلیمی و اکوسیستمی که پیشین با ساخت غیرمنطقی و غیراصولی‌اش ایجاد کرده هویداست و بر خشکسالی بلوچستان و سیل مهاجرت فزاینده روستاییان افزوده است؛ چگونه سد ساخته می‌شود ولی شبکه پایین دست آن که واجب‌تر از خود سد است این‌قدر طولانی می‌شود و معلوم هم نیست کی به‌بهره‌برداری برسد؟

پیشین البته تنها سدی نیست که به قول روستاییان با به‌تاخیر افتادن شبکه پایین دستش بالای جانشان شده، زیردان دیگر سد مهم بلوچستان هم دیگری‌ست که حالا به یمن بارش‌ها پرآب شده هرچند مورد معلوم نیست کی آبش به روستاییان برسد.

"عمده روستاهای بلوچستان سقایی آبرسانی می‌شوند"

زیردان چه شد؟

سد زیردان هم در دهه 70 آغاز شده و سال 90 به‌بهره‌برداری رسیده است، سد زیردان 207 میلیون مترمکعب ظرفیت دارد که بنا به آخرین برآورد شرکت آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان، دو هفته پیش، که حالا بیشتر شده تقریبا 60 درصد آن حالا پراست.

مدیرعامل آب و فاضلاب روستایی سیستان و بلوچستان می‌گوید: عملیات احداث سد زیردان برای آب‌رسانی به بیش از 70 هزار نفر از مردم روستایی 261 روستای مجتمع تلنگ، پلان و پیرسهراب شهرستان‌های چابهار و قصرقند در دهه هفتادبروی رودخانه کاجو قصرقندشروع به کار کرد.

عبدالاحد ریگی می‌افزاید: این سد باهدف ایجاد شبکه زه‌کشی کشاورزی و آشامیدنی روستاهای پایین دست در سال 90 به‌بهره‌برداری رسید اما شبکه پایین‌دست آن‌که از سال 84 آغازشده هنوز به‌بهره‌برداری نرسیده است. از حدود 261 روستای پایین دست سد زیردان، حدود 100 روستا در مدار آبرسانی قرار گرفتند و برآورد می‌شود کل مجتمع پایین‌دست سد به‌زودی به‌بهره‌برداری برسد.

احمدعلی موهبتی استاندار سیستان و بلوچستان اسفندماه گذشته قول داد سد زیردان با تامین اعتبار تا آخر همین ماه(اردیبهشت ماه) به‌بهره‌برداری برسد؛ اما به‌نظر می‌رسد فعلا خبری افتتاح کامل سد نباشد.

هرچند رسمی‌ها و دولتی‌ها بر ساخت سد برای کنترل سیلاب‌های اخیر تاکید داشتند اما محققان بین‌المللی در تحقیقی که چندماه قبل، نتایح آن در نشریه معتبر "پی ان ای اس" منتشر شد گواهی دادند " سدها برای محیط زیست فاجعه‌بارند، باعث صدمات جبران‌ناپذیر به اکوسیستم طبیعت می‌شوند و به تغییرات اقلیمی دامن می‌زنند"در برابر این تحقیق شاید حالا با بارش‌های اخیر مدیران و حتی افکار عمومی برخی مناطق ایران موضع بگیرند اما برای دو سدِ مهم جنوب بلوچستان، سوال همه این است: چرا با آنکه که می‌شد که با شیرین‌سازی به همین روستاهای نوارساحلی آبرسانی کرد، سدسازی شد؟ و اگر سدسازی شد چرا شبکه پایین‌دست سد این‌قدر طولانی شد که به قول رییس شورای چابهار بر سیل مهاجرت فزاینده روستاییان بیافزاید؟