قرار یک طرفه! و برجامی بی ثمر

شروع ماجرا
خبر بازرسی ماموران آژانس از دانشگاه‌های معتبر ایران البته نخستین بار حدود 6 ماه پیش منتشر شد. با این حال شدت اعتراضات دانشجویان و اساتید به این خبر به قدری بود که نه‌تنها سخنگوی وزارت امور خارجه و رئیس سازمان انرژی اتمی در قبال آن سکوت کردند که حتی وزیر علوم هم این بازرسی‌ها را از اساس تکذیب کرد! منصور غلامی در همین راستا گفته بود: این بحث مربوط به شورای عالی امنیت ملی است ولی اخیرا یعنی از زمانی که من این مسؤولیت را بر عهده گرفته‌ام چنین اتفاقی نیفتاده و بازرسی از دانشگاه‌ها انجام نشده است.
ادعایی که خیلی سریع از سوی اعضای هیات علمی برخی دانشگاه‌ها مانند دانشگاه شهید بهشتی تکذیب شد. این موضوع تا جایی پیش رفت که کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم به آن ورود کرده و خواستار پاسخگویی وزارت علوم و سازمان انرژی اتمی شده بود. در نهایت کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی 26 تیرماه این بازرسی‌ها را تلویحا تایید کرد و گفت: ما درباره دسترسی‌هایی که در داخل سایت‌های هسته‌ای‌مان به آژانس می‌دهیم هم اطلاعاتی نمی‌دهیم و از آژانس هم خواستیم اطلاعاتی ارائه ندهد و این سیاست کلی ما است. به علاوه دسترسی‌های تکمیلی طبق پادمان و پروتکل الحاقی محرمانه است؛ به همین دلیل علاقه نداریم بگوییم از کجا و به چه دلیل بازرسی شده است!
بازرسی ماموران آژانس از دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور از آن جهت حساس شد و مورد توجه قرار گرفت که پیش از این نهادهای امنیتی نسبت به همکاری ماموران آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با سرویس‌‌های جاسوسی غربی هشدار داده‌‌‌ بودند. ترور دانشمندان هسته‌ای ایران توسط عوامل موساد از طریق درز اطلاعات توسط ماموران آژانس انجام شد. با همه اینها آنچه تاکنون در این باره مطرح شده بود بازرسی از دانشگاه‌ها بود و نه بررسی مقالات علمی در کشور. از این جهت اظهارات اخیر رئیس سازمان انرژی اتمی در نوع خود بی‌سابقه تلقی می‌شود.
عضو مودب و حرف گوش کن برجام!
مساله دیگر و مهم‌تری که درباره اظهارات اخیر رئیس سازمان انرژی اتمی به چشم می‌آید، موضوع تداوم انجام تعهدات ایران در برجام است. ایران در شرایط فعلی به گونه‌ای به برجام و برخی لوازم آن همچون پروتکل الحاقی پایبند است که گویی طرف‌های مقابل به همه تعهدات خود عمل کرده‌اند؛ در حالی که آمریکا از برجام خارج شده و همه تحریم‌های هسته‌ای بازگشته‌اند. علاوه بر این ۳۰۰ هدف تحریمی که قبل از برجام و قبل از شروع مذاکرات هسته‌ای اساسا وجود نداشته‌اند، حالا بعد از 5 سال مذاکره، در کنار تحریم‌های سابق، در لیست تحریم‌های آمریکا علیه ایران قرار گرفته‌اند. از سوی دیگر اروپا هم به کف تعهدات خود در برجام عمل نکرد تا در آن صورت بتوان با کمی اغماض، عمل ایران به تعهدات برجامی‌اش را پذیرفت.
اتحادیه اروپایی پس از خروج آمریکا از برجام و در جریان 8 ماه مذاکره با ایران متعهد شده بود با راه‌اندازی سازوکار مالی، شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی را به ادامه همکاری‌های تجاری و مالی با ایران ترغیب کرده و فروش نفت ایران در دوران تحریم‌ها را هم تضمین کند. با این حال و به‌رغم اعلام چند تاریخ برای ارائه SPV، این کانال ثبت و اجرایی نشد تا مسؤولان ارشد دیپلماسی دولت روحانی اذعان کنند اروپا ناتوان است!
در چنین شرایطی طبعا این سوال مطرح است که وقتی هم آمریکا و هم اتحادیه اروپایی زیر تمام تعهدات و وعده‌های خود در برجام زده‌اند، چرا ایران باید به تمام تعهدات خود پایبند باشد و چنانکه رئیس سازمان انرژی اتمی خبر داده، علاوه بر بازرسی از دانشگاه‌ها، بازرسی آژانس از مقالات علمی دانشمندان ایرانی را هم بپذیرد؟! گفتنی است یکی از تعهدات دولت ایران در برجام، پذیرش پروتکل الحاقی بوده است. بر اساس این پروتکل بازرسی‌‌های گسترده‌ای از مراکز علمی و تحقیقاتی ایران و همین‌طور مراکز هسته‌ای ایران انجام شده و می‌شود. البته این رژیم بازرسی‌ها به بهانه ادعایی«چاشنی‌‌های انفجاری» شامل برخی مراکز نظامی ایران نیز شده بود که با ورود رهبر انقلاب و مخالفت صریح ایشان، تنها به یک بازرسی کوتاه از سایت پارچین محدود شد و فیصله یافت.

SPV تعهد نمادین اروپاست
کارشناس مسائل بین‌الملل گفت: آینده SPV چندان خوشایند نیست و این موضوع بیشتر جنبه نمادین نسبت به انجام تعهدات اروپا در قبال برجام دارد که برای ما هم مفید نخواهد بود.
فواد ایزدی در گفت‌وگو با مهر، درباره اقدامات اخیر اروپا علیه ایران در تحریم برخی اشخاص و نهادهای ایرانی و تاثیر آن بر همکاری‌ها میان ایران و اروپا در موضوع کانال مالی ویژه، اظهار داشت: آینده SPV چندان خوشایند و مثبت نیست و اگر هم اروپایی‌ها بخواهند کاری انجام دهند بیشتر جنبه نمادین نسبت به انجام تعهدات خودشان در قبال برجام را دارد. وی گفت: به اعتقاد من، در این شرایط اگر اروپایی‌ها بخواهند کاری در موضوع SPV انجام دهند، دیگر به کار ما نمی‌آید و برای کشور مفید فایده واقع نمی‌شود. ایزدی با بیان اینکه ما با انجام برخی اقدامات و مواضع به آقای ترامپ این مطلب را انتقال دادیم که اگر آنها از برجام خارج شوند ما همچنان در برجام خواهیم ماند، افزود: در آن زمان ما بارها گفتیم اگر آمریکا از برجام خارج شود با اروپا در قالب گروه 1+4 برجام را ادامه خواهیم داد و زمانی که ترامپ یقین پیدا کرد ایران در برجام خواهد ماند متوجه شد به گزینه ایده‌آل خود نزدیک شده است که آن حفظ برجام به همراه محدودیت‌های هسته‌ای شامل تحریم‌های گسترده علیه ایران است. کارشناس مسائل بین‌الملل تصریح کرد: آمریکا با خروج خود از برجام به آنچه در قبال ایران مد نظر داشت دست پیدا کرد و از طرفی هم باید امروز برخی مقامات ما پاسخگو باشند چرا اروپا در برابر آمریکا کاری انجام نمی‌دهد و به تعهداتش نسبت به برجام پایبند نیست. وی ادامه دارد: خود اروپایی‌ها اینطور مطرح می‌کنند که ما یک حرفی درباره کانال مالی ویژه اروپا یا همان SPV به جهت همکاری و تداوم روابط تجاری با ایران مطرح کردیم، شما آن را جدی نگیرید. ایزدی بیان کرد: اروپا امروز یقین پیدا کرده که ایران در برجام خواهد ماند، بنابراین نتیجه این می‌شود که این تصور را داشته باشند که چه به ما امتیازی بدهند چه ندهند، ما همچنان نسبت به تعهدات خود در برجام پایبند هستیم. از طرفی اروپا هم که دوست ما به حساب نمی‌آید، پس برای چه بخواهد به ما امتیازی بدهد؟  کارشناس مسائل بین‌الملل در پایان خاطرنشان کرد: تا زمانی که این ذهنیت در میان اروپایی‌ها نسبت به ایران وجود داشته باشد که ما تحت هر شرایطی در برجام خواهیم ماند، SPV هم به جایی نخواهد رسید.

این آلمانی‌‌های بی‌چشم و رو!
در ایران دولت حسن روحانی و محمدجواد ظریف در حالی همچنان چشم به اروپایی‌ها دارند و منتظر SPV مانده‌اند که دولت‌‌های متعهد در اروپا نه‌تنها بازی سازوکار مالی را همچنان کش می‌دهند بلکه حالا به صورت عملیاتی وارد فاز اعمال و اجرای تحریم‌‌های جدید‌‌‌‌‌‌تر هم شده‌اند.
به گزارش «وطن‌امروز»، ماجرای تحریم هواپیمایی ماهان‌ایر توسط دولت آلمان یکی از مواردی است که باز هم نشان می‌دهد اراده و انگیزه اروپا برای نگه داشتن ایران در برجام دقیقا در راستای سیاست‌‌های آمریکا علیه ایران یعنی تداوم و افزایش فشار بر تهران برای گرفتن امتیازات فراهسته‌ای مثل برنامه دفاع موشکی و سیاست‌‌های منطقه‌ای ایران است. در همین راستا دولت آلمان بتازگی هواپیمایی ماهان‌ایر ایران را در فهرست تحریم‌‌های خود قرار داد. دیروز وزیر خارجه این کشور رسما تحریم این شرکت هواپیمایی ایرانی را اعلام کرد. سه‌شنبه وزیر خارجه آلمان با دفاع از تصمیم این کشور برای لغو مجوز پرواز ماهان‌ایر در آلمان گفت این اقدام در راستای تحریم‌های جدید اتحادیه اروپایی علیه ایران است. هایکو ماس گفت کشورش بر اساس منافع امنیتی خود تصمیم به لغو مجوز پرواز ماهان‌ایر گرفته است. بر اساس گزارش ایسنا، صفحه‌ رسمی وزارت خارجه آلمان در توئیتر به نقل از هایکو ماس نوشت: این تصمیم ضروری براساس منافع امنیتی ما اتخاذ شده است. این شرکت هواپیمایی تجهیزات و اشخاصی را به مناطق جنگی، بویژه سوریه منتقل می‌کند. جالب اینکه در ادامه این توئیت به تعهد آلمان به برجام (نگه داشتن ایران در برجام و تداوم تعطیلی برنامه هسته‌ای) اشاره شده و آمده است: توافق هسته‌ای با ایران کماکان برای ما به‌طور فوق‌العاده‌ای اهمیت دارد اما ما این مسأله را کاملا روشن کرده‌ایم که در پاسخ به برخی تحولات دست به اقدامات مناسب می‌زنیم. این تصمیم به‌علاوه در راستای تحریم جدید اتحادیه اروپایی (علیه ایران) پس از حوادث در فرانسه و دانمارک اتخاذ شده است. بنا بر این گزارش، یک مقام ارشد در دولت آلمان روز دوشنبه گفت این کشور حق فعالیت خطوط هوایی ماهان‌ایر ایران را به بهانه موضوعات ایمنی و ظن به‌کارگیری آنها در مقاصد نظامی، لغو کرده است. دولت آلمان نسبت به این شرکت هواپیمایی مشکوک و مدعی است هواپیماهای آن برای مقاصد نظامی خارجی مورد استفاده قرار گرفته‌اند. ماهان‌ایر از سال 2011 در فهرست تحریم‌های آمریکا قرار دارد. مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا با استقبال از این اقدام آلمان در پیامی توئیتری نوشت: آمریکا از تصمیم آلمان مبنی بر لغو حق فرود ماهان‌ایر ایران استقبال می‌کند. وی در ادامه در اظهاراتی واهی ادعا کرد این شرکت هواپیمایی با حمایت از آنچه «تمایلات ویرانگرانه نظام ایران در منطقه» خواند، تسلیحات در خاورمیانه جابه‌جا می‌کند. ادعای وزیر خارجه آلمان در حالی است که حتی اگر ماهان‌ایر جابه‌جایی تجهیزات مورد نیاز جریان مقاومت برای مقابله با داعش را نیز انجام داده باشد؛ این اقدام در راستای ریشه کن کردن تروریسم در منطقه است که منجر به تامین امنیت اروپا هم شده و این موضوعی است که مورد اذعان مقامات اروپایی نیز قرار گرفته است. با این حال اما اروپایی‌ها نه‌تنها قدردان این لطف ایران به مردم اروپا نیستند بلکه حالا شرکت‌‌های هواپیمایی ایران را به بهانه همکاری برای مقابله با داعش مورد تحریم قرار داده‌‌‌اند.  علاوه بر این، سخنگوی دولت آلمان با طرح ادعاهایی علیه کشورمان مبنی بر حمایت ایران از تروریسم، این باور را که کشورش تحت فشارهای آمریکا دست به چنین اقدامی زده، رد کرد و گفت آلمان به دلیل منافع امنیتی‌اش این تصمیم را اتخاذ کرده است.  ادعای آلمانی‌ها علیه ایران در حالی است که سران گروهک‌‌های تروریستی ضدایرانی اکنون با خیال راحت و تحت حمایت دولت‌‌های اروپایی در حال فعالیت علیه ایران و تلاش برای مخدوش کردن امنیت ایران هستند و به جای آنکه آلمان و سایر کشورهای اروپایی به‌خاطر پناه دادن به این تروریست‌ها به ایران پاسخگو باشند، حالا موضع طلبکارانه اتخاذ کرده‌‌اند و با طرح اتهامات عجیب، ایران را مورد تحریم قرار می‌دهند. این سیاست اروپایی‌ها در واقع تلاش برای مخدوش کردن بنیان‌‌های امنیتی در ایران است و این رفتار در حالی است که به اذعان مقامات اروپایی، نقش ایران در تامین امنیت اروپا و مقابله با تروریست‌ها در منطقه غیر قابل انکار است. در واقع ایران در حال مقابله با تروریست‌هاست و در این تقابل هزینه‌های مادی و انسانی فراوانی را متحمل شده است. این اقدام ایران منجر به ارتقای شاخص‌‌های امنیتی اروپایی‌ها نیز شده است. حالا اروپایی‌ها به جای قدردانی از این لطف ایران، دست به حمایت‌‌های صریح از تروریست‌ها می‌زنند و با این اقدام برای ایجاد ناامنی در ایران همکاری می‌کنند.
از سوی دیگر به نظر می‌رسد به مرور انطباق سیاست‌‌های ضدایرانی آمریکا و اروپا در حال تکمیل است و دولت‌‌های اروپایی دیگر ابایی از همصدایی با آمریکا برای تقابل با ایران ندارند. کارشناسان معتقدند دلیل سیاست‌‌های خصمانه اروپا علیه ایران اعتقاد آنها به این نکته است که دولت حسن روحانی در این وضعیت در برجام خواهد ماند. بر همین اساس نه‌تنها اروپایی‌ها اجرای تعهدات خود در برجام را معلق کرده‌اند، بلکه اعمال تحریم‌‌های جدیدتر علیه ایران را هم در پازل نقشه آمریکا علیه ایران آغاز کرده‌اند.