باربد را از جشنواره موسیقی فجر گرفتند

گروه فرهنگ و هنر: موسیقی در ایران طی چند دهه‌ی گذشته متر و معیار خاصی نداشته است. مثلا مخاطبان نمی‌دانند که در فلان سال بهترین آلبوم، یا بهترین خواننده از دیدگاه کارشناسان و یا از دیدگاه مردمی کدام آلبوم یا کدام خواننده بوده است.

به گزارش بولتن نیوز، در همه جای دنیا جوایز خاصی در عرصه موسیقی و در ژانرهای مختلف به صورت سالیانه به برگزیده‌ها اهدا می‌شود. این جوایز نوعی متر و معیار هستند تا مخاطبان بهتر بتوانند آثار مورد علاقه‌شان را انتخاب کنند. در ایران اما طی چند دهه جای چنین جوایزی خالی بوده و اکنون هم خالی است.

مسئولان فرهنگی در ایران معمولا در این فکرند که کسی را از خودشان نرنجانند و به نوعی سعی می‌کنند همگان را از خود راضی نگه دارند. شاید با همین دیدگاه است که جشنواره موسیقی فجر در طول حدود 30 دوره جایزه‌ای معتبر نداشته است.

چند سال پیش و در سی‌ویکمین دوره‌ی این جشنواره جایزه‌ای با عنوان «باربد» به جشنواره اضافه شد تا هر سال به بهترین‌های موسیقی ایران در ژانرهای مختلف اهدا شود. این جایزه که بی‌شک مهمترین اقدام مفید (اگر نگوییم تنها اقدام مفید) در دوره‌ی ریاست حمیدرضا نوربخش بر جشنواره فجر بود؛ برای سه دوره ادامه داشت.

اما برای سی‌وچهارمین دوره‌ی این جشنواره که امسال برگزار می‌شود؛ به یک باره جایزه باربد از جشنواره حذف شد. بر کسی پوشیده نیست که اهدای جایزه «باربد» در سه دوره‌ای که به بهترین‌های موسیقی ایران اهدا شد، ایرادهایی داشت و انتقادهای بسیاری هم به آن وارد بود. اما بی‌شک حذف این جایزه از جشنواره موسیقی فجر راه حلِ درستی نبود. این حرکت نشان می‌دهد که برگزار کنندگان سی‌وچهارمین جشنواره موسیقی فجر به دنبال پاک کردنِ پرسش‌ها هستند نه یافتن راه‌حل‌ها برای بهتر کردنِ اوضاع.

«جایزه باربد» اتفاق بزرگ و مفیدی بود که می‌توانست به رونق جشنواره موسیقی فجر بیانجامد اما با تغییر تیم برگزاری جشنواره، جایزه باربد هم حذف شد.

علت حذف جایزه باربد از نگاه رئیس جشنواره

علی ترابی مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره حذف جایزه باربَد از سی‌وچهارمین جشنواره موسیقی فجر گفته است: «ما تلاش داریم این دوره از جشنواره حتی‌الامکان از رقابت با بخش خصوصی خارج شود. به هر حال، در بخش خصوصی جوایزی همچون جوایز مربوط به جشن خانه موسیقی و جشن موسیقی ما مطرح هست که واقعاً دارای جایگاه مناسبی هستند. به همین جهت ما به‌عنوان بخش دولتی وارد این کار نمی‌شویم.»

علی ترابی درباره جشن موسیقی ما به درستی سخن گفته است. چرا که این جشن به جایگاهی رسیده که هر ساله بهترین‌های موسیقی ایران در ژانرهای مختلف را معرفی می‌کند و البته مقبولیت نسبی در میان اهالی موسیقی دارد. جشن خانه موسیقی هم هر ساله برگزیدگانش را در قالب مراسمی معرفی می‌کند.

نمی‌توان با تکیه بر بخش خصوصی از زیر بار مسئولیتِ انتخاب بهترین‌های موسیقی ایران در هر سال شانه خالی کرد. جشنواره موسیقی فجر با در اختیار داشتن بودجه‌های دولتی قرار است مهمترین رویداد موسیقیِ کشور در هر سال باشد و باید در انتخاب بهترین‌های هر سال دخیل باشد، نه اینکه موضع منفعل را برگزیند.

چرا جشنوار فیلم فجر رونق و اهمیت دارد اما جشنواره موسیقی اینگونه نیست؟

بیایید جای دوری نرویم و همین سینمای خودمان را ببینیم. جشنواره فیلم فجر هر سال با بودجه‌های هنگفت دولتی برگزار می‌شود و بهترین‌ها و جدیدترین آثار سینمای ایران را معرفی می‌کند. در کنار این جشنواره، برنامه‌ها و جشن‌های بسیاری هستند که آنها هم به طور مستقل اقدام به معرفی برگزیدگانِ سینمای ایران می‌کنند. جشن منتقدان موسیقی و جشن حافظ از این جمله‌اند.

چنین روندی موجب شده که سینمای ایرانی رونق نسبی خود را حفظ کند. وقتی برگزیدگان عرصه سینما از نگاه جشنواره‌ای دولتی و برنامه‌هایی غیر دولتی معرفی می‌شوند، زمینه را فراهم می‌کنند تا مخاطب راحت‌تر بتواند فیلم‌های مورد نظرش را برای دیدن انتخاب کند.

این شاید مهمترین تفاوتِ جشنواره فیلم فجر و جشنواره موسیقی فجر است. جشنواره فیلم فجر منفعل نیست اما جشنواره موسیقی فجر برای چند دهه منفعل مانده بود و حالا که می‌خواست روندی تاثیرگذار در پیش گیرد؛ ناگهان دستی از سوی تیمِ اجرایی جدیدِ جشنواره موسیقی فجر آمد و باز هم جشنواره موسیقی فجر را به ورطه‌ی انفعال برد.

باربد هیاهو و اهمیت جشنواره را بالا می‌برد

بی‌شک جشنواره‌ای که در آن شرکت کنندگان به رقابت بپردازند و جایزه‌ای در میان باشد، بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد تا جشنواره‌ای که بدون هیچ جنجالی و در کمترین هیجان ممکن برگزار شود.

سی‌وسه دوره از برگزاری جشنواره موسیقی فجر می‌گذرد و این جشنواره در تمام این سال‌ها زیر سایه‌ی جشنواره فیلم فجر مانده است. اهالی سینما هر سال به جشنواره فیلم فجر توجه می‌کنند، چرا که آنجا جایزه‌ای در میان است و کاگردانان و بازیگران و دیگر اهالی سینما دوست دارند این جایزه را به دست آورند. اهالی سینما می‌دانند که به دست آوردن سیمرغِ جشنواره فیلم فجر موجب بیشتر دیده شدنِ خودشان و اثرشان می‌شود.

پس از هر دوره که جشنواره فیلم فجر برگزار می‌شود، تا مدت‌ها بحث بر سر این است که آیا فلان جایزه را فلانی به حق گرفت؟ یا اینکه حقِ فلان فیلم را داوران خوردند و از این بحث‌ها... همین اختلاف نظرها موجب رونق سینما و رونق جشنواره فیلم فجر می‌شود.

اما جشنواره موسیقی فجر چندین دوره را بدون جایزه گذراند و وقتی هم صاحب جایزه شد، خیلی زود جایزه‌اش را گرفتند.

منتقدان و روی کار آمدنشان

در چند دوره‌ی گذشته منتقدان بسیاری(که بیشترشان از نسل موزیسین‌های جوان بودند) جشنواره را از ماه‌ها پیش زیر ذره‌بین می‌بردند. اکنون تعدادی از همان منتقدان در سِمت‌های مختلف جشنواره هستند و آشکارا و نهان در تصمیم‌گیری‌های سی‌وچهامین دوره جشنواره موسیقی فجر تاثیرگذارند.

این منتقدان در نخستین گامشان نشان دادن که چندان فرقی با پیشینیانشان ندارند. آنها به گونه‌ای که غرض‌ورزانه به نظر می‌رسد، جایزه باربد را حذف کردند.

در این میان هم منتقدانی بودند که در سال‌های گذشته از جشنواره موسیقی فجر انتقاد کرده بودند اما در این دوره نپذیرفتند که با جشنواره همکاری کنند و ترجیح دادند که جایگاه منتقد بودن را برای خود نگه دارند.

صدیقی با جشنواره نماند / زنگ خطر در بخش بین‌الملل

قرار بود رامین صدیقی مدیر بخش بین‌الملل در سی‌وچهارمین جشنواره موسیقی فجر باشد، اما در روزهای آخر شهریورِ امسال بود که صدیقی اعلام کرد از جشنواره جدا می‌شود. رامین صدیقی سابقه موفقی در برگزاری اجراهای بخش بین‌الملل دارد اما به یکباره تصمیم گرفت که با سی‌وچهارمین جشنواره موسیقی فجر همکاری نداشته باشد.

جدایی صدیقی زنگ خطر بزرگی است برای این دوره از جشنواره موسیقی فجر؛ چرا که یکی از مهمترین بخش‌های جشنواره موسیقی فجر بخش بین‌الملل است.

با توجه به اوضاع اقتصادی کشور و البته قیمتِ دلار و مشکلات سیاسیِ موجود، احتمالا بخش بین‌المللِ سی‌وچهامین جشنواره موسیقی فجر، پاشنه‌ی آشیلِ این جشنواره باشد.

شاید رامین صدیقی هم وقتی قیمت دلار و اوضاع جشنواره را دیده، تصمیم به کناره‌گیری از جشنواره گرفته تا مبادا تجربه تلخ بخش بین‌الملل به نام او ثبت شود.

جشنواره‌ای که بخواهد بخش بین‌المللِ پررونقی داشته باشد، باید گروه‌های حاضر در جشنواره را از چندین ماه قبل‌تر مشخص و جدول این بخش را تنظیم کند. شنیده شده که تا همین چند ماه پیش مسئولان برگزاری جشنواره موسیقی فجر به دنبال یافتن جانشینی برای رامین صدیقی بوده‌اند.

جدولی که هنوز مشخص نیست

قرار است سی‌وچهارمین دوره جشنواره موسیقی فجر در اواخر بهمن امسال برگزار شود. اما متاسفانه تا امروز که روزهای پایانیِ آذرماه است، هیچ خبری از انتشار جدول جشنواره چه در بخش داخلی و چه در بخش خارجی نیست.

تکرارهای بیهوده

آنچه بیش از همه در طیِ چند دهه گذشته موجب عدم رونق جشنواره موسیقی فجر شده، تکرارهای بیهوده در این جشنواره است.

در طول سال و در ماه‌های مختلف گروه‌های بسیاری از ژانرهای مختلف در سالن‌های مختلفِ تهران و دیگر شهرستان‌ها به اجرای برنامه می‌پردازند. این گروه‌ها در طول سال رپرتواری مشخص دارند که در هر کنسرت این رپرتوارها را اجرا می‌کنند. همین گروه‌ها وقتی به جشنواره موسیقی فجر هم دعوت می‌شوند، دقیقا همان رپرتوارها را تکرار می‌کنند.

یعنی جشنواره موسیقی فجر هرگز جایی برای ارائه‌ی آثار جدید نبوده و نیست. در حالی که مهمترین عامل رونق یک جشنواره، ارائه‌ی آثار جدید است. جشنواره موسیقی فجر برای رونق گرفتن باید محلی باشد که در آن گروه‌های موسیقی با تمام قدرت حاضر شوند و تازه‌ترین آثارشان را به مخاطبان معرفی کنند.

اما متاسفانه سال‌های بسیاری است که جشنواره موسیقی فجر تنها به محلی برای تکرارِ کنسرت‌های هر سال تبدیل شده است.

در جشنواره‌ای مانند فیلم فجر، تازه‌ترین آثار به جشنواره می‌آیند، با هم رقابت می‌کنند و بهترین‌ها انتخاب می‌شوند و در سال آینده همان فیلم‌ها بر روی پرده سینما اکران می‌شوند. این یعنی جشنواره جایی است برای معرفی تازه‌ترین‌ها و بهترین‌ها.

اما جشنواره موسیقی فجر کاملا برعکس عمل می‌کند، یعنی این جشنواره جایی است برای تکرارِ کنسرت‌هایی که در طول سال گذشته برگزار شده‌اند.