تفاوت معنادار رفتار زنان و مردان در شبکه‌های اجتماعی

گروه اجتماعی: این روزها بحث مسئولیت‌پذیری پلتفرم‌های اجتماعی در قبال تأثیراتی که بر زندگی کاربران می‌گذارند بالا گرفته است. این مسئله وقتی پیچیده‌تر می‌شود که نابرابری‌های جنسیتی را نیز لحاظ کنیم. تحقیقات متعددی نشان می‌دهد که زنان در مجموع بیشتر از مردان در شبکه‌های اجتماعی وقت می‌گذرانند، بیشتر مورد نفرت‌پراکنی قرار می‌گیرند، کمتر قدرت نه گفتن پیدا می‌کنند و به دلیل نیاز بیشتر به پذیرفته‌شدن، آسیب‌های بیشتری می‌بینند. چرا رفتار جنسیت‌ها در شبکه‌های اجتماعی این‌قدر متفاوت است؟

به گزارش بولتن نیوز، الکساندرا آتاناسوا در نشریه سوشال مدیا تودی در این باره می نویسد: تاکنون توجه کرده‌اید که بیشتر اعضای پینترست[1] زن‌‌اند نه مرد؟ یا اینکه ترول‌ها معمولاً مرد هستند؟ در این نوشته، به برخی رفتارهای وابسته به جنسیت در رسانه‌های اجتماعی، انگیزه‌های پشت این فعالیت‌ها و جایگاه آنها در درک وسیع‌تر ما از رفتارهای اجتماعی می‌پردازیم.

خبر در مقابل دوستی‌

تحقیقات نشان می‌دهند که مردها رسانه‌های اجتماعی را بیشتر برای کسب اطلاعات به کار می‌برند در حالی که زنان از این پلتفرم‌های اجتماعی برای ارتباط با دیگر افراد استفاده می‌کنند. همچنین مطالعات حاکی از آنند که وقتی مردها در شبکه‌های اجتماعی حساب کاربری باز می‌کنند، بیشتر به دنبال ایجاد روابط جدید هستند ولی زن‌ها بیشتر روی حفظ روابط موجود تمرکز می‌کنند.

طبق پژوهشی که فیس‌بوک انجام داد، کاربران مؤنث در پلتفرم خودشان بیشتر مسائل شخصی خود (مانند ماجراهای خانوادگی و روابط‌شان) را به اشتراک می‌گذارند، ولی مردها دربارۀ موضوعات انتزاعی‌تر (مانند سیاست) گفتگو می‌کنند. تیم تحقیقات فیس‌بوک ۱.۵ میلیون از استاتوس‌های جدید پلتفرم خود را تحلیل و آن‌ها را بسته به موضوع دسته‌بندی کرد. سپس هر موضوع بر اساس ترجیحات جنسیتی و واکنش‌های مخاطبان ارزیابی شد. نتایج نشان دادند که مردان و زنان به موضوعات خاصی علاقۀ بیشتری نشان می‌دهند، به‌علاوه کاربران موضوعاتِ مشخصاً «زنانه» (مثل جشن‌های تولد و تفریحات خانوادگی) را بیشتر لایک می‌کنند در حالی‌که دربارۀ موضوعات مشخصاً «مردانه» (مثل ورزش و تفکرات عمیق) بیشتر نظر می‌دهند.

البته نمی‌توان اینطور برداشت کرد که زنان آنقدر به موضوعات انتزاعی علاقه ندارند که آن‌ها را به اشتراک بگذارند. شاید یکی از دلایل کم‌حرفی کاربران زن در فضای آنلاین بازخوردهای منفی باشد. در واقع، زنان وقتی نظرات خود را اظهار می‌کنند، بیشتر نظرات مزاحم دریافت می‌کنند. یک مثال واضح آزمایشی در توییتر است که روزنامه‌نگار بریتانیایی، مارتین بلام انجام داد. بلام یک حساب جعلی درست کرد که وانمود می‌کرد در آن توییت‌هایی را از زنان یا مردان سلبریتی‌ منتشر می‌کند. وقتی او نویسندۀ یک توییت را خانم معرفی می‌کرد، نظرات توهین‌آمیز و حتی نظرات ضدزن و وقیح افزایش شایان توجهی داشتند.

تحقیقی که گاردین انجام داد نیز همین نتیجه را تأیید می‌کرد: تحلیل ۷۰ میلیون نظر خوانندگان در وب‌سایت گاردین نشان داد که از هر ۱۰ روزنامه‌نگارِ مورد توهین ۸ نفر زن بودند.

سلفی‌ها

بسته به اینکه زنان و مردان دوست دارند در رسانه‌های اجتماعی دربارۀ چه موضوعاتی صحبت کنند، پلتفرمِ انتخابی آنها هم متفاوت خواهد بود. کاربران خانم عموماً پلتفرم‌های تصویری را ترجیح می‌دهند، اما مردان به رسانه‌های متن‌محور گرایش بیشتری دارند. در واقع، پینترست، فیس‌بوک و اینستاگرام مبنای کاربری زنانه‌تری دارند اما مجلات گفتگوی آنلاین مانند ردیت[2] یا دیگ[3] کاربران مرد بیشتری دارند.

حال چرا زنان بیشتر گرایش دارند محتوای تصویری تولید کنند و به اشتراک بگذارند؟ جامعه‌شناسی در دانشگاه تلین به نام کاترین تیدنبرگ بر این باور است که شاید پاسخ، نقش سنتی زنان در خانواده باشد: در تمام جوامع در طول تاریخ زنان مسئول گرفتن عکس‌های خانوادگی بودند. بدین‌ترتیب، اینستاگرام تداوم مدرن فعالیتی زنانه است که با عمومیت یافتن عکاسی آغاز شد.

همچنین شاید این حقیقت کمک کند بفهمیم چرا زنان بیش از مردان سلفی می‌گذارند: برای مثال در پروژۀ تحقیقات روی سلفی‌ها، ۳۸۰۰ سلفی اینستاگرام از ۵ شهر جهان بررسی شدند و مشخص شد تعداد سلفی‌های زنانه همواره به شکلی معنادار بیشتر است. حتی مطالعه‌ای اخیر در دانشگاه دولتی اوهایو نشان می‌دهد مردانی که زیاد سلفی می‌گیرند احتمالاً شخصیت‌های خودشیفته یا جامعه‌ستیز دارند؛ اما استعداد عکاسی تنها چیزی نیست که باعث می‌شود دخترها خوب ژست بگیرند.

فریب خوردن به خاطر چند لایک بیشتر

انگیزۀ ما از ارسال هر محتوایی-به ویژه عکس- این است که روی دیگران به خوبی تأثیر بگذاریم.

اما مردان و زنان از نظر عرضۀ خود در رسانه‌های اجتماعی با هم متفاوتند. برای نمونه، زنان بیشتر عکس‌های پرتره با نگاه مستقیم به دوربین ارسال می‌کنند اما مردان آن عکس‌های تمام قدی را ترجیح می‌دهند که دیگر افراد هم در کنارشان باشند. همچنین کاربران مرد بیشتر عکس‌های خارج از خانه ارسال می‌کنند که آن‌ها را در فضایی ماجراجویانه‌تر نشان می‌دهد.

این تفاوت‌ها در میان کاربران جوان پررنگ‌تر هستند؛ مطالعات متعدد نشان داده‌اند که نوجوانان اغلب کلیشه‌های جنسیتی را به کار می‌برند تا وجهۀ خود را در رسانه‌های اجتماعی شکل دهند. برای نمونه، دختران نوجوان احتمالاً بیشتر عکس‌های محبت‌برانگیز از خود منتشر می‌کنند ولی پسرها بیشتر تصاویری را به اشتراک می‌گذارند که به رفتارهای پرخطر، الکل و رابطۀ جنسی مربوط هستند. همچنین دخترها بیش از پسرها عکس‌های «بانمک» به اشتراک می‌گذارند (حتماً عکس حیوانات خانگی آن‌ها را دیده‌اید).

همچنین پژوهشگران در مطالعه‌ای در دانشگاه نورث‌وِسترن دریافتند که کاربران مرد عموماً در رسانه‌های اجتماعی خود را از آنچه هستند مهم‌تر تصویر می‌کنند و احتمالاً بیشتر کارهای خلاقانۀ خود، نوشته، موسیقی یا فیلم را نمایش می‌دهند. تقریباً دو سوم مردان گزارش کردند که آثار خود را آنلاین گزارش می‌کنند در حالی که تنها نیمی از زنان دست به این کار می‌زنند.

زن‌ها می‌گویند: «وای!»، مردها می‌گویند: «همینه»

داده‌های رسانه‌های اجتماعی همچنین نشان می‌دهند که زنان و مردان به شکل‌های کاملاً متفاوتی در پلتفرم‌های اجتماعی ارتباط برقرار می‌کنند.

مردها احتمالاً بیش از زن‌ها از زبان مقتدر و رسمی استفاده می‌کنند. همچنین مردها در تعاملات بیشتر جواب منفی می‌دهند، اما زن‌ها تمایل دارند واژگانی صمیمی‌تر و مثبت‌تر به کار گیرند.

همچنین زنان واژه‌ها را احساسی‌تر به کار می‌برند. اخیراً در مطالعه‌ای، ۱۵.۴ میلیون استاتوس از آپدیت‌های ۶۸.۰۰۰ کاربر فیس‌بوک بررسی شدند و نشان داده شد که واژگانی که احساسات مثبت (مانند «هیجان‌زده»، «خوشحال»، «عشق»)، روابط اجتماعی (مانند «دوستان»، «خانواده») و قیدهای تأکیدی (مانند «خیییلی»، «خیلی خیلییی»، «مسسسخره‌») را توصیف می‌کنند، غالباً توسط زنان به کار رفته‌اند. در مقابل، موضوعات مردانه حقیقت‌محور بودند و واژگانی مرتبط با سیاست (مانند «دولت»، «مالیات»)، ورزش و رقابت (مانند «فوتبال»، «فصل»، «بردن»، «مبارزه») را در خود داشتند.

همچنین می‌توان تنها بر اساس سبک نوشتار، جنسیت کاربران رسانه‌های اجتماعی را تشخیص داد. پژوهشگرانی از دانشگاه جان هاپکینز زبان کاربران توییتر را بررسی کردند و دریافتند که زنان بیشتر از ایموجی استفاده می‌کنند و تأکید افراطی بیشتری روی علائم نگارشی دارند، از جمله اختصارنویسی، چندین علامت تعجب (!) و علامت درنگ (؟!). اصطلاحاتی مثل «وای» و «خیلی جالب بود» نیز غالباً توسط زنان به کار می‌روند اما تأییدهایی مثل «همینه» را اغلب مردان استفاده می‌کنند.

یافته‌های تحلیل محتوای ۱۴.۰۰۰ کاربر تویتری نیز با این مطالعه همسو است. محققان ۱۰.۰۰۰ گزارۀ واژگانی (هم تک‌واژه‌ها و هم گزاره‌های شبه‌واژه‌ای چون ایموجی‌ها و علائم نگارشی) را شناسایی کردند و دریافتند که نویسندگان زن بیشتر از ضمایر شخصی (مانند «تو»، «من») استفاده می‌کنند، بیشتر هجی غیراستاندارد واژه‌ها (مانند «واااااای نهههه») و واژه‌های دوپهلو (مانند «اومممم»، «اااا») را به کار می‌برند. از سوی دیگر، واژه‌های غیرمؤدبانه و تابو در میان کاربران مرد رواج بسیار بیشتری داشت.

همچنین احتمال اینکه مردها ترول شوند یا زبان آزاردهنده را در فضای آنلاین رواج دهند، بیشتر است. استاد روانشناسی، مارک گریفیت، می‌گوید رواج بیشتر ترول بودن مردان شاید به این حقیقت مرتبط باشد که مردها از اینترنت استفاده می‌کنند تا خشم خود را بیرون بریزند، کاری که برخلاف زن‌ها نمی‌توانند در ارتباط رودررو انجام دهند.

جالب آنکه، زبان مردان مالکانه‌تر به نظر می‌رسد- به گفتۀ یک گروه تحقیقاتی دیگر، در مقایسه با زمانی که کاربران زن فیس‌بوک دربارۀ همسر یا دوست پسر خود صحبت می‌کنند، کاربران مرد وقتی دربارۀ «همسر» یا «دوست دختر» خود صحبت می‌کنند، بیشتر ضمیر ملکی «َم» را به کار می‌برند.

خلاصه

مردها و زن‌ها در زندگی واقعی به شکل‌های متفاوتی ارتباط برقرار می‌کنند و این طبیعتاً بازتاب استفادۀ آن‌ها از رسانه‌های اجتماعی است. آن‌ها دربارۀ مسائل متفاوتی مطلب می‌گذارند، پلتفرم‌های متفاوتی را ترجیح می‌دهند و حتی زبان را به شکل متفاوتی به کار می‌گیرند. برخی یافته‌ها شاید بدیهی به نظر برسند و برخی دیگر غیرمنتظره؛ از نظر شما کدام یافته از همه شگفت‌انگیزتر بود؟

ترجمۀ: نجمه رمضانی

پی‌نوشت‌ها:

• این مطلب را الکساندرا آتاناسوا نوشته است و در تاریخ ۶ نوامبر ۲۰۱۶ و با عنوان «Gender-Specific Behaviors on Social Media and What They Mean for Online Communications» در وب‌سایت سوشال مدیا تودی شده است. وب‌سایت ترجمان آن را در تاریخ ۲۴ دی ۱۳۹۷ با عنوان «رفتار زنان و مردان در شبکه‌های اجتماعی تفاوت‌های معناداری با یکدیگر دارد» و ترجمۀ نجمه رمضانی منتشر کرده است.
• • الکساندرا آتاناسوا (Aleksandra Atanasova) روان‌شناس و روزنامه‌نگاری است که به حوزۀ رفتارهای دیجیتال و عادت‌های آنلاین علاقه‌مند است.

[1]. پینترست (Pinterest) یک شبکۀ اجتماعی در محیط وب و همچنین برنامک گوشی‌های تلفن همراه است که اطلاعات در آن بیشتر به‌صورت عکس، گیف و ویدئوهای کوتاه به اشتراک گذاشته می‌شود.

[2]. Reddit

[3]. Digg