هنر غیر سفارشی وجود ندارد

به گزارش بولتن نیوز، دیشب نشست «مبانی سینمای سفارشی» با حضور حسن رحیم‌پور ازغدی در جشنواره عمار برگزار شد. در این نشست، مباحث مختلفی پیرامون سینمای سفارشی خوب و بد مطرح شد.

رحیم‌پور ازغدی در ابتدای این نشست گفت: سینمای سفارشی از دو بعد قابل بررسی است. بعد اول که معنی منفی نیز دارد این است که هنرمند فاقد انگیزه درونی برای یک کار هنری باشد و به آن کاری که انجام می‌دهد عقیده نداشته باشد. در حقیقت، انجام آن هنر یا از روی ریاکاری و نفاق به هنرمند تحمیل شده است و یا به دنبال منافع حاصل از آن است. کار غیر سفارشی نیز در مقابل آن قرار دارد و به معنای این است که هنرمند، از روی اخلاص و با نیت صادقانه یک کار هنری را انجام بدهد.

وی ادامه داد: دقت داشته باشید که مساله سفارش در فضای اقتصادی یا تجاری مهم نیست چرا که مشتری سفارش می‌دهد و فروشنده نیز می‌خواهد کالای خود را بفروشد اما وقتی سفارش وارد مقوله فرهنگ و هنر که به تعلیم و تربیت می‌انجامد، می‌شود، مساله فرق می‌کند و دقیق‌تر و حساس‌تر می‌شود. یک هنرمند بر روی فکر و روح مخاطب اثر می‌گذارد بنابراین مساله بسیار مهمی است.

رحیم‌پور ازغدی تمام فعالیت‌های افراد را ناشی از سفارشات دانست و گفت: نکته مهمی که باید بدان توجه شود این است که هر کسی، هر کاری که انجام می‌دهد سفارشی است چرا که یا سفارش نفس او است و یا سفارش روح او است. در حقیقت، هوس‌های ما به ما دستور می‌دهد که چه کنیم و چه نکنیم. برای مثال، برای حضور در همین جلسه، عده‌ای نفس‌شان گفت که بیایند و عده‌ای به واسطه عقلشان آمدند. از همین منظر باید گفت که عمل عبث و بدون سفارش اصلا وجود ندارد و به همین دلیل هم ست که سفارش‌هایی را از بیرون دریافت می‌کنیم. اگر کسی گفت که من به هنر و سینمایی می‌اندیشم که در خدمت هیچ مفهم خاصی نیست و ایدئولوژی ندارد، یا نمی‌فهمد که چه می گوید یا خوب می‌فهمد که چه می‌گوید. بیان چنین حرفی از اصل و ریشه نادرست است. در پاسخ به چنین شخصی باید گفت که همین هنر بالاخره در خدمت خود تو است، عقاید تو در آن جاری است و در نهایت منافع مالی و غیر مالی‌ات را تامین می‌کند. بنابراین در پشت بی‌فلسفه‌ترین هنرها نیز یک فلسفه خاص وجود دارد. هیچ اثر هنری وجود ندارد که بگوید من نمی‌خواهم بر هیچ کس اثر بگذارم چرا که در اولین گام بر خود آن هنرمند اثر گذار است.

وی به مضمون هنر اشاره کرد و گفت: به لحاظ مضمونی نیز امکان ندارد که محصول هنری تولید شود اما راجع به هیچ چیز نباشد. در حقیقت، هیچ سینمایی وجود ندارد که اگر از شما بپرسند، مضمون آن چیست، بگویید راجع به هیچ چیز است. از همین منظر باید گفت که اگر شما راجع به یک مساله‌ای حرف زدید، نسبت به آن مسئول هستید و حتی وقتی که راجع به چیزی حرف هم نزدید نسبت به آن مسئول هستید. در حقیقت، هیچ اثر خنثی در هنر وجود ندارد. هنرمند از ساخت اثر خود هدفی دارد که ممکن است شخصی، عمومی، مغرضانه و ... باشد. در مقابل او نیز مخاطب هم از دیدن آن هدفی دارد که به افکار و عقاید او برمی‌گردد.

رحیم‌پور ازغدی در بخش دیگری از صحبت‌های خود ضمن اشاره به هنرمند سفارشی و غیر سفارشی گفت: باید بگویم که هنر غیر سفارشی وجود ندارد. حتی اگر کسی از بیرون به شما سفارش ندهد، خودتان از درون سفارش داده‌اید. حتی زمانی که هنرمند پای میز مذاکره برای یک قرارداد می‌نشیند تا سفارشی را بگیرد، انتخاب کرده است که سفارش کجا را قبول کند و سفارش کجا را قبول نکند. این کار براساس عقاید او انجام می‌شود. بر همین اساس، می‌توان یک تقسیم‌بندی کلی انجام داد. هنرمند مکتبی، تا زمانی در یک جا قرار می‌گیرد که با عقیده او متناسب باشد. معیار او در این حالت حق و حقیقت است. در مقابل، هنرمند غیرمکتبی همه چیز را براساس سفارش درونی و منافع خود انتخاب یا رد می‌کند.

او در بخش پایانی این جلسه بیان داشت: تاکنون هیچ نظریه‌ای راجع به هنر و رسانه وجود ندارد که ایدئولوژیک نباشد. در حقیقت تمام تعاریف مطرح شده راجع به هنر و رسانه در دل خود یک ایدئولوژی دارد. از همین منظر باید گفت که تمام هنرمندان مشغول به امر و نهی هستند. اگر چه شاید در ظاهر نیست و در باطن به آن اشاره می‌شود. علاوه بر این، ممکن است که این کار یا امر به معروف یا امر به منکر باشد.