تبر‌های تیز غفلت و اهمال بلای جان جنگل‌های شمال

به گزارش بولتن نیوز به نقل از بلاغ مازندران ،مجتبی قربانی،هر روز در جنگل‌های مازندران، هزاران درخت به زمین می‌افتند تا یکی بفروشد و دیگری بخرد و در کنار بُرد سودجویان و ساخت ویلاهای متعدد در اراضی جنگلی از سوی خریداران، تنها جنگل است که دانه دانه درختانش را می‌بازد و این بازی قرار نیست تا پایان قطع کامل درختان این دیار پایان یابد!هر چند اجرای طرح تنفس خیلی‌ها را خوشحال کرد، خیلی‌ها که نگران نابودی جنگل‌های مازندران به‌دلیل برداشت‌های بی‌رویه و قطع بی‌شمار درختان جنگل‌ بودند.

آغاز طرح تنفس تا آغاز دور جدید چپاول جنگل‌های مازندران
هر چند اين طرح فرصت بازپروری و احيای جنگل‌های رو به اضمحلال شمال كشور را فراهم می‌آورد، اما این طرح روی دیگری هم داشت که از دید مسئولان پنهان ماند و شاید پرداختن به عواقب اجرای این طرح از جمله بیکاری بسیاری از کارگران، تأمین مواد اولیه کارخانه‌ها و افزایش قاچاق چوب و اتخاذ تمهیدات ویژه برای آن از نگاه مدیران اجرایی و تصمیم‌گیر مغفول ماند.

هر چند اجرای طرح تنفس خیلی‌ها را خوشحال کرد، خیلی‌ها که نگران نابودی جنگل‌های مازندران به‌دلیل برداشت‌های بی‌رویه و قطع بی‌شمار درختان جنگل‌ بودند؛ اما این خوشحالی دوام زیادی نیاورد و با افزایش قاچاق چوب و به راه افتادن بازار سیاه و سودجویی خیلی از فرصت طلبان، دوره جدیدی از چپاول جنگل‌های مازندران آغاز شد.


متأسفانه در کنار افزایش قاچاق چوب، عوامل دیگری نظیر  ویلا سازی، جاده سازی، و ساخت مراکز تفریحی و گردشگری و مواردی از این دست، بهانه‌ای برای خیلی‌ها شد تا ضمن قطع درختان، به تصرف اراضی جنگلی طی سالیان اخیر بپردازند.

ناگفته نماند که سالانه به‌دلیل حضور مسافران و گردشگران در استان مازندران، حجم بالایی از جنگل‌های مازندران به‌دلیل سهل‌انگاری نیروی انسانی در آتش می‌سوزد و این گونه است که اراضی جنگلی مازندران طی دهه‌های اخیر رو به اضمحلال نهاده است.

در این خصوص و برای اطلاع از اقدامات یگان حفاظت از منابع طبیعی مازندران- ساری ( گلوگاه تا نور) برای مبارزه با جنگل‌خواری و قاچاق چوب به سراغ فرماندهی این یگان رفیتم که در ذیل این گزارش، این گفت‌وگو را می‌خوانید.

حسینعلی خورشیدی در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرنگار ما اظهار کرد: همان‌گونه که مستحضرید منابع طبیعی شامل آب، خاک، هوا، دریا، کوه، جنگل و همه آنچه را که در طبیعت وجود دارد شامل می‌شود و یگان حفاظت منابع طبیعی وظیفه حفاظت از این منابع را بر عهده دارد.

وی افزود: منابع طبیعی با توجه به عِده و عُده‌ای که دارد طبیعتا به تنهایی این توان را ندارد که از پس همه این موضوعات بر بیاید و گستردگی منابع طبیعی فراتر از توان و داشته‌های ما است؛ به‌طور مثال در بحث سطح راه فقط چیزی حدود 5 هزار کیلومتر راه مشترک با اراضی مستثنی مردم داریم؛ در ساحل، در کوه و در مرتع هم روال همین‌گونه است.

حذف روش‌های سنتی صیانت از جنگل تا جایگزینی روش‌های مدرن و هوشمند
فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران- ساری با اشاره به برخی اصطحکاک‌ها میان مردم و منابع طبیعی، خاطرنشان کرد: باید در بحث مدیریت از منابع طبیعی برخی سبک‌های سنتی حذف شود و باید این مدیریت را با ارتقا بخشیدن و هوشمندسازی ورودی و خروجی جنگل‌ها، هوشمندسازی اراضی، مجهز کردن برخی از مناطقی که آسیب‌پذیرند و ارتقای وضعیت موجود، با ارتقای تجهیز و تأمین امکانات، یک گام موثر و رو به جلویی برداریم.

این مسئول گفت: جمعیت شهرنشینی، رشد آپارتمان نشینی، فشارهای کاری که به مردم در حوزه شهرها وارد شده است و مهاجرت بسیاری از مردم از شهرها به روستاها، متعاقبا موجب شده است تا با رشد ساختمان‌سازی و ویلاسازی در روستاها، مراتع و جنگل‌های استان مواجه شویم و بخشی از این موارد موجب شده است تا به اراضی ملی و مراتع، دست اندازی‌هایی صورت بگیرد.


خورشیدی ادامه داد: از سویی دیگر طرح تنفس جنگل هم برای اینکه بتوانیم جنگل‌های خودمان را محافظت کنیم و آن را برای آیندگان خودمان به ودیعه بگذاریم، مجلس پیش‌بینی کرده است و این طرح، در واقع محاسن بسیار زیادی دارد و قاعدتا هر طرحی در ادامه با یک سری نواقص و نارسایی‌هایی هم مواجه می‌شود که می‌بایست در طول دوران، مرتفع شود.

عدم پیش‌بینی چگونگی تأمین نیاز صنایع و رشد روز افزون قیمت و قاچاق
وی تأکید کرد: یکی از موضوعاتی که در این طرح به آن به‌صورت مطلوب و درخوری پرداخته نشد و البته در حیطه وظایف منابع طبیعی نبود و باید دستگاه‌های دیگری در این حیطه ورود پیدا می‌کردند، اشرافیت و اطلاعات لازم را در این حوزه کسب می‌کردند و برای آن برنامه‌ریزی می‌شد که متأسفانه این مهم رقم نخورد و باعث این شد که ما در واقع نسبت به سالیان گذشته، شاهد رشد در برداشت غیرمجاز و بی رویه درختان از جنگل‌ها باشیم.

عدم ارائه راهکار تأمین مواد اولیه کارخانجات از مبادی قانونی
فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران- ساری بیان کرد: ما در استان مازندران بیش از 10 تا 15 کارخانه‌ داریم که مواد اولیه‌شان از جنگل تأمین می‌شود نظیر کارخانه‌های سلولزی، نئوپان و غیره که مواد اولیه‌شان از چوب، چوب‌های هیزمی و چوب‌های کف جنگل تأمین می‌شد و این کارخانجات هم اکنون برای تأمین نیازمندی‌هاشان می‌بایستی مدیریت شهرستان، مدیریت استان و یا در مدیدیت کلان‌تر برای آن‌ها تعیین تکلیف می‌شد اما تا این لحظه، من ندیدم که برای تأمین مواد اولیه این کارخانجات، از طریق مبادی قانونی برنامه‌ای اعلام و یا راهکاری برای تأمین مواد اولیه حتی از گمرکات تعیین شود.

مصرف برخی کارخانجات روزانه به 2000 تن چوب می‌رسد!/ این مقدار از کجا تأمین می‌شود؟
این مسئول عنوان کرد: یک کارخانه‌ای مثل تخته فشرده، آرین شیمی، آرین سینا و سایرین، روزانه قریب به دو هزار تن چوب، مواد اولیه مصرفی آن‌ها است تا چرخه شرکت بچرخد و کارگران این کارخانه‌ها بیکار نشوند؛ و هم اکنون برخی از این مصارف در درون استان تأمین می‌شود به‌صورت قانونی و برخی هم از طریق قاچاق از جنگل‌ها و بعضا هم از جنگل‌های زاگرسی در حال تأمین است.

خورشیدی با بیان اینکه باید در حین اجرای طرح تنفس، شرکت‌ها را هم راغب به واردات مواد اولیه می‌کردند؛ افزود: تا این لحظه و تا جایی که بنده اطلاع دارم این اتفاق رخ نداده است و کارخانجات دارند فعالیت خود را ادامه می‌دهند و اگر هم یک شرکتی تاکنون با اجرای طرح تنفس به تعطیلی می‌کشید، قاعدتا ما سروصدا و اعتراضات آن‌ها را می‌شنیدیم.

از ممنوعیت برداشت چوب تا افزایش قیمت در بازار
وی اضافه کرد: طرف دیگر داستان این است که وقتی ما برداشت چوب را ممنوع کردیم، از طرفی افزایش قیمت رخ می‌دهد و از سویی دیگر نیاز بازار را هم می‌بایست تأمین می‌کردیم، چوب به سرعت قیمتش افزایش پیدا کرده و به گونه‌ای شده که علیرغم تلاش همه دستگاه‌ها، متأسفانه شاهد قطع بی رویه در برخی از جنگل‌های مازندران هستیم که همه در تلاش هستیم تا این اجازه ندهیم این موضوع رشد زیادی کند.


فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران- ساری گفت: اما همه موضوع این نیست که جنگل‌های ما تنها به سبب قاچاق چوب رو به تخریب و قهقرایی برود، عوامل دیگری نیز در این حوزه مثل ورود دام‌های غیرمجاز به مراتع، ویلاسازی و غیره نیز دخیل است.

این مسئول ادامه داد: با توجه به فعالیت غالب روستائیان به شغل دامداری، نبود جنگل‌بانی در برخی مناطق و در اختیار بودن جنگل در دست ساکنین و آتش‌سوزی،شاهد تخریب جنگل در استان هستیم.

میزان آتش‌سوزی جنگل‌های مازندران 
خورشیدی در خصوص آتش‌سوزی‌های فراوان و گسترده جنگل‌های مازندران طی نوروز سال‌جاری اظهار کرد: نوروز امسال به دلیل افزایش دما، آتش‌سوزی‌هایی داشتیم اما هر چه جلوتر آمدیم این میزان به نسبت سنوات قبل کمتر و کمتر شود و از ابتدای امسال تا کنون در جنگل‌های طبیعی 25 هکتار، جنگل‌های دست کاشت ما 72 هکتار و در مراتع ما قریب به 17 هکتار آتش‌سوزی داشتیم.

دستگیری 500 قاچاقچی چوب طی سال‌جاری در مازندران
وی متذکر شد: در بحث دستگیری‌ها و توقیف خودرو نیز آمار رشد قابل ملاحظه‌ای را می‌بینیم گونه‌ای که امسال تا به امروز بیش از 500 نفر دستگیر و قریب به همین تعداد هم توقیف وسایل نقلیه را داشتیم.

فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران- ساری یکی از معضلات منابع طبیعی را چرای غیرمجاز دام‌ها در مراتع استان برشمرد و اظهار کرد: دام‌های غیرمجاز یا همان مازاد در استان بیش از دو برابر میزان دام‌های مجاز هستند که کنترل این دام‌ها و عدم ورود به مراتع خیلی سخت است و نیازمند است سازمان‌های مردم نهاد به این مقوله ورود و ما را یاری کنند.

این مسئول خاطرنشان کرد: امسال در این حوزه، قریب به 235 فقره پرونده تشکیل که منجر به تنظیم تخلف برای حدود 21 هزار و 928 واحد دامی در سطح استان شد.

خورشیدی با توضیح اینکه در بحث قاچاق چوب بر اساس متر مکعب و هیزم بر حسب اِستر محاسبه می‌شود؛ عنوان کرد: طی سال‌جاری، بیش از 300 متر مکعب چوب و بیش از دو هزار و 200 اِستر هیزم صنعتی که برای مصارف کارخانجات حمل می‌شد را کشف کردیم. 


عدم تمکین برخی دستگاه‌های دولتی درخصوص آزادسازی سواحل مازندران
وی در خصوص آزادسازی سواحل پاسخ داد: ما چیزی در حدود هفت مرحله طرح پاکسازی حریم 60 متر ساحل را انجام دادیم، کمیسیون‌های متعددی در این حوزه تشکیل شد، حتی پیگیری‌های لازم در خصوص عدم تمکین برخی دستگاه‌‌های دولتی برای رعایت این حریم نیز شده است در دستور کار است تا شاهد آزادسازی سواحل باشیم. 

فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران- ساری با بیان عدم مکفی بودن نیروهای یگان حفاظت در حفظ منابع طبیعی و طرح‌های جنگل‌داری، سواحل و سایر حوزه‌ها، بیان کرد: از آنجا که واقف هستیم که شکست و ضعف‌هایی هم در عرصه  داریم؛ چاره‌ای نداریم جز اینکه مشارکت همه مردم را در حفظ این منابع داشته باشیم.

این مسئول با اشاره به تأکید مقام معظم رهبری مبنی بر تبدیل فرهنگ حفظ منابع طبیعی به یک فرهنگ عمومی؛ افزود: با اتفاق این مهم قطعا ما شاهد امنیت پایداری در حفظ منابع طبیعی خواهیم بود.

کاهش کمی و توان نیروی انسانی تا فرسودگی خودروها و تجهیزات
خورشیدی به کاهش کمی و توان نیروهای یگان حفاظت و سرجنگلبانی‌ها با توجه به اتمام رسیدن مدت خدمت‌ها، فرسودگی خودروها و تجهیزات و میانگین سنی بالای نیروهای حاضر اشاره و اظهار کرد: نیاز به جذب نیروهای جدید و خبره در این بخش وجود دارد که امیدواریم با تمهیدات مدیران بالادستی این مهم در آینده‌ای نه چندان دور عملیاتی شود.

 غیرفعال بودن برخی سرجنگلبانی‌های مازندران به‌دلیل عدم نیروی انسانی و تجهیزات
وی در خصوص تعداد سرجنگلبانی‌ها و وضعیت حال حاضر آن‌ها به خبرنگار ما پاسخ داد: در منطقه ساری ما حدود 41 سرجنگلبانی تعریفی داریم که دو پایگاه را نتوانستیم استقرار دهیم، 5 سرجنگلبان هم در حال خدمت در خود اداره جنگلبانی هستند، از سویی دیگر سرجنگلبانی نیالا همچنان غیرفعال است، سرجنگلبانی سعیدآباد و کیاسر در حال فعالیت مشترک هستند، اگر با هیمن ظرفیت هم، نفرات و تجهیزات لازم به سرجنگلبانی‌ها داده شود، شاهد اتفاقات خوبی در این حوزه خواهیم بود.


چرا مازندران بالگرد اطفای حریق ندارد؟
فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران- ساری در ادامه در پاسخ به سوال خبرنگار ما در خصوص ضرورت تشکیل گروه ضربت اطفای حریق جنگل و تجهیز مازندران به بالگرد اطفای حریق، عنوان کرد: پیگیری این موضوع با ستاد بحران استان است و علاوه براینکه اولا نگهداری بالگرد هزینه بسیار گزافی را به سازمان تحمیل می‌کند و از سویی دیگر از آنجا که غالب آتش‌سوزی‌های استان در مناطق بالا دست رخ می‌دهد ما پَدِ مناسبی برای بالگرد نداریم؛ البته حوضچه‌های آبگیر برای آبگیری بالگرد که باید در فاصله استاندارد 20 کیلومتر باشد و در برخی نقاط استان بیش از این میزان است را هم به دلایل عدم تحقق این موضوع اضافه کنید.

راه‌اندازی گروه ضربت اطفای حریق در مازندران
این مسئول اضافه کرد: در خصوص گروه ضریت هم با هماهنگی که منابع طبیعی با سازمان هلال احمر انجام داده است دوره‌های متعددی برای تشکیل این تیم ضربتی با موضوعات امداد در جنگل، فرود در جنگل و استفاده از تجهیزات اطفای حریق در حال اجرا است و در حال اموزش یک تیم 30 نفره در این بخش هستیم، اما منتهی برای اثرگذرای مطلوب باید استقرار تجهیزات و امکانات را در مناطق آسیب‌پذیر و نیز استقرار نیرو در کمترین فاصله از محل وقوع آتش‌سوزی را داشته باشیم. البته در شرق استان و در بهشهر ساختمان اطفای حریق را به اتمام رسانده‌ایم اما تجهیزات اطفای حریق باید انجام شود تا به کارآیی لازم برسد.

خورشیدی با اشاره به نیاز اعتبار دو میلیارد تومانی برای تجهیز پایگاه‌های اصلی به اطفای حریق گفت: در کنار این مراکز ما نیازمند پایگاه‌های فرعی نیز هستیم تا با امکانات و تجهیزات و نفرات مکفی، حضور به موقعی در محل آتش‌سوزی داشته باشد.


در اجرای احکام با قاطعیت ورود خواهیم کرد
وی در خصوص تعدی به اراضی ملی و منابع طبیعی چه در موضوع کوه‌خواری، چه جنگل‌خواری و چه در ویژه خواری و ساحل خواری با بیان اینکه ما در اجرای احکام برای بازپس‌گیری اراضی ملی تنها نیستیم و دستگاه قضایی همواره در کنار ما بوده است، نیروی انتظامی با ما همکاری دارد و قطعا کسی در اجرای احکام نمی‌تواند در برابر ما قد علم کند و هر کجا لازم بود با قدرت و قاطعیت ورود پیدا کردیم؛ حتی در آخرین مورد در شهرستان بابل با همراهی دادستان توانستیم حکم را علیرغم برخی مقاومت‌ها اجرا کنیم.

فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران- ساری متذکر شد: شاید در فرآیند اخذ حکم و برخورد با متخلفان، شاید دست‌های پنهانی باشد که بخواهند در اجرای فرایند وقفه‌ای ایجاد کنند، اما اینکه به سرانجام برسد و مانعی ایجاد شود ما پرونده خیلی جا مانده‌ای نداریم مگر آنکه به جهت حقوقی و فنی نیاز به زمان با هماهنگی دادستان باشد.

بازپس گیری بیش از 100 هکتار اراضی ملی 
خورشیدی تصریح کرد: طی هشت‌ماهه گذشته قریب به 27 هکتار اراضی جنگلی با 198 فقره پرونده و 52 هکتار از اراضی مرتعی با 186 فقره پرونده  رأسا با دستور مقام قضایی و بدون اینکه پرونده‌ای تشکیل شود و صرفا با تنظیم گزارش و صدور حکم و بدون ارجاع به دادسرا، باز پس گرفتیم و به اراضی ملی بازگردانده شد.

وی اضافه کرد: در اجرای احکام قضایی و خلع ید نیز، قریب به 22 هکتار از اراضی ملی با دستور قضایی حکم قضایی صادر شد و با احتساب این مورد، طی سال‌جاری مجموعا قریب به بیش از 100 هکتار به اراضی ملی بازگردانده شد.

فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران- ساری تأکید کرد: میزان تصرف و تجاوز اراضی ملی طی سال‌جاری در مقایسه با سال قبل رشد داشته که در مقایسه با میزان 13 هکتاری سال گذشته امسال به 14 هکتار رسیده است.

این مسئول در بخش پایانی با بیان اینکه یگان حفاظت از منابع طبیعی نیازمند کمک است؛ یادآور شد: هیچ بخش از کارهای مردم بدون مشارکت خود مردم نه رونق گرفت و نه پا گرفت؛ آنچه که اتفاق می‌اُفتد با حضور و مشارکت خود مردم است.

سرریز نارسایی‌های جامعه به طبیعت/ نباید کسی نگاهش برای تأمین معاش به درخت باشد
خورشیدی اذعان کرد: ما با نزدیک به دو هزار نیرو نمی‌توانیم یک سطح اراضی که 5 هزار کیلومتر مرز مشترک با مسثنیات است را اجرا کنیم و چای هر درخت هم نمی‌توانیم یک آدم بگذاریم؛ از طرفی هم ما هر روز شاهد برخی نارسایی‌ها در جامعه هستیم که گاها برای جبران آن، برخی‌ها اقدام به برداشت از طبیعت می‌کنند. اگر از این طریق نشد شما شاهد افزایش سرقت‌ها در جامعه خواهید بود، سر ریز این نارسایی‌ها یا به جامعه بر می‌گردد و یا طبیعت و ما باید به گونه‌ای کار را پیش ببریم که مردم نیاز به آن نداشته باشند که برای تأمین معاش خود، نگاه‌شان به یک درخت باشد.


فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران- ساری در پایان در پاسخ به آخرین سوال خبرنگار ما در خصوص اینکه با توجه به نقش بازدارنده نصب دوربین‌های مدار بسته در مبادی ورودی و خروجی جنگل‌ها، آیا برنامه‌ای برای تجهیز و نصب دوربین در سرجنگلبانی‌ها دارید یا خیر، با بیان اینکه ما برای این امر، برنامه داریم و اما اعتبار نداریم؛ گفت: هم اکنون قریب به 20 تا 30 درصد از سرجنگلبانی‌های ما به دوربین‌های مدار بسته تجهیز است اما نزدیک به 75 درصد از مبادی ورودی و سرجنگلبانی‌های ما به این تجهیزات روز مجهز نشدند و اعتبار لازم برای این کار باید از سوی معاونت امور جنگل پیگیری و تخصیص پیدا کند.

تبر‌های تیز غفلت و اهمال بلای جان جنگل‌های شمال
نا گفته نماند سطح اراضی جنگلی مازندران از 3.5 میلیون هکتار در قریب به نیم قرن پیش، هم اکنون به کمتر از دو میلیون هکتار رسیده است و عوامل گوناگونی از سوء مدیریت گرفته تا آتش‌سوزی، تصرف، تجاوز، قاچاق چوب، جاده سازی، ویلا سازی، شیوع برخی آفات و عواملی از این دست موجب شده است تا در کنار تبرهای تیز دلالان، تبرهای دو لبه غفلت و اهمال که نه تنها در دست مردم بلکه در دست خیلی از مدیران هم جای گرفته، بلای جان جنگل‌های مازندران شود؛ جنگل‌هایی که هر لحظه با تکثیر و تولید اکسیژن به ما نفس می‌بخشند و ماییم که در برابر این لطف، از آن‌ها نفس می‌گیریم.

از اشتهای ناتمام قاچاقچیان چوب تا جنگلی که دانه دانه درختانش را می‌بازد
هر روز در جنگل‌های مازندران، هزاران درخت به زمین می‌افتند تا یکی بفروشد و دیگری بخرد و در کنار بُرد سودجویان و ساخت ویلاهای متعدد در اراضی جنگلی از سوی خریداران، تنها جنگل است که دانه دانه درختانش را می‌بازد و بازنده این بازی ناتمام است.

گویی این بازی قرار نیست تا قطع کامل تمام درختان دیار سبز مازندران که بخشی از هویتش مرهون همین جنگل‌های بی نظیر هیرکانی است؛ پایان یابد؛ سکوت مردم و مسئولان در برابر ساخت‌وسازهای بی رویه و غیرمجاز و نیز قاچاق چوب موجب شده است تا اشتهای دلالان برای قطع درختان روز به روز بیشتر و بیشتر شود و این‌گونه است که هر ساله، وسعت جنگل‌های مازندران، کمتر و کمتر می‌شود.

این نکته هم گفتنش خالی از لطف نیست که با اجرای طرح تنفس، کارخانجات و صنایع استان که حیاتشان به تأمین مواد اولیه بسته است؛ راضی به بقای خود  حتی به قیمت نابودی جنگل‌ها شده‌اند، کارخانه‌هایی که دانسته مستقیم یا غیرمستقیم خریداران اصلی چوب‌های قاچاق در استان هستند.

یادمان نرود طبق یک قانون نوشته، طبیعت انتقام خود را در برابر ناسپاسی‌‌ها می‌گیرد و دیدم که در سیل اخیر چه بر سر ما آورد! با طبیعت مهربان باشیم.