اردن، اول در بحران سازی سوریه سپس پیشگام در برقراری روابط

به گزارش بولتن نیوز، 27اسفند ماه 1389 بود که زمزمه های شروع درگیری بین نیروهای امنیتی سوریه با نمازگزاران جمعه در شهر 'درعا' در جنوب این کشور و نزدیک مرزهای اردن در دمشق پیچید و با توجه به فضای بسته رسانه ای آن روز در سوریه اخبار این درگیری که پس از 'بیداری اسلامی' در برخی کشورهای عربی شمال آفریقا بود، از طریق 'فیس بوک' و خبرگزاری رسمی سوریه ( سانا) منتشر شد.
بر اساس اخبار و تصاویر منتشره از سوی 'سانا' در آن زمان برخی از معارضان مسلح در محل هایی مانند پشت بام، بین معترضان و پشت درخت ها و درختچه ها مخفی شده و همزمان با تظاهرات مسالمت آمیز مردم اقدام به تیراندازی به نیروهای امنیتی کرده بودند و نیروهای سوری نیز که برخی از آنان کشته یا زخمی شدند ، مجبور به استفاده از سلاح گرم برای مقابله با این اقدام مسلحانه شده بودند.
دولت سوریه تا ماه ها مجبور بود با انتشار برخی تصاویر به هجمه رسانه ای ایجاد شده از سوی برخی کشورهای غربی و عربی در ارتباط با مقابله با افراد مسلح در جریان این درگیری ها پاسخ دهد، ولی با توجه به برنامه ریزی ها برای ایجاد بحران در سوریه که بخشی از آن نیز اقدامات رسانه ای بود ، حامیان تروریست ها همچنان تاکید داشتند که دولت این کشور برای مقابله با این تظاهرات مردمی از سلاح استفاده کرده است.
شبکه فعال و گسترده در این زمینه فیسبوک بود که با توجه به آغاز فعالیت های آن در سوریه با توجه به برخی آموزش ها به افراد جوان و دخیل در بحران این کشور در اردن، بشدت فعال بودند و از هر تصویر و سوژه ای برای دامن زدن به اعتراض ها در سوریه استفاده می کردند و حتی برخی جوانان این کشور را در داخل به راه اندازی برنامه های اعتراضی در محله های مختلف و یا شعارنویسی علیه دولت فرامی خواندند.
اکنون با گذشت هشت سال از آن زمان، رفته رفته اطلاعات بیشتری در ارتباط با نقش اردن در ایجاد بحران در سوریه و حمایت از تروریست ها و عاملان و حامیان این بحران نظیر ایجاد 'اتاق موک' با حضور افسران اطلاعاتی و امنیتی از کشورهای مختلف با حمایت های مالی تعدادی از کشورهای عربی مانند عربستان ، امارات و قطر در اردن به منظور هدایت بحران در سوریه و برنامه ریزی اقدامات تروریست ها و یا 'اتاق اضنه' در ترکیه برای اقدامات مشابه در سوریه از طریق جنوب و شمال این کشور منتشر می شود.
با گسترش موج ناآرامی ها در شهر درعا در کنار فلسطین اشغالی و اردن این شهر از سوی تروریست های مسلح و مورد حمایت، اشغال شد و این بار با توجه به افزایش دامنه ناامنی ها ارتش سوریه مجبور به اعزام نیروهای نظامی همراه با تجهیزات لازم و اقدام برای آزادی آن شد.
در این میان آنچه به روشنی معلوم بود این که بحران سوریه با توجه به برنامه ریزی های انجام شده در شهرهای مرزی آغاز و گسترش یافت و همین موضوع نشان دهنده نقش آنان در برهم زدن امنیت و ثبات سوریه دارد.
اردن به دنبال اوج گیری بحران در سوریه و به خاطر نقشی که از سوی برخی قدرت های بزرگ و کشورهای عربی به آن برای این بحران و بر خلاف خواسته های مردمی تعریف شده بود ، تمام قد وارد صحنه شد و انتظار داشت تا با توجه به برنامه ریزی ها و حمایت های گسترده نظامی و مالی از سوی دیگر کشورهای عربی بتواند بسرعت میوه این مشارکت را نیز همراه آنان بچیند، ولی اکنون پس از هشت سال و صرف هزینه های گزاف و میلیارد دلاری و از بین رفتن حیثیت سیاسی و نظامی، مجبور است تا با اعزام هیات های پارلمانی، تجاری و اقتصادی با شرمندگی تمام به صورت غیرمستقیم زمینه های از سرگیری روابط دوباره با سوریه را فراهم کند.
'بشار اسد' رییس جمهوری سوریه اواخر آبان ماه در دیدار با یک هیات پارلمانی از اردن در دمشق به ریاست 'عبدالکریم الدغمی' به آنها ابلاغ کرد که دمشق در خصوص روابط با اردن تمایلی به بازگشت به عقب ندارد، بلکه باید رو به جلو حرکت کرد.
تحلیلگران منطقه غرب آسیا با توجه به نقش و جایگاه اردن در بحران آفرینی و بحران سازی سوریه نظیر واگذاری پایگاه و امکانات به منظور آموزش و آماده سازی تروریست ها و عناصر رسانه ای برای عوامل بحران در سوریه ، اعزام تروریست به این کشور ، هماهنگی آنان برای عملیات در سوریه با ایجاد اتاق فکر، درخواست برای کناره گیری اسد از قدرت ، قطع روابط با سوریه و اخراج 'بهجت سلیمان' سفیر این کشور از امان در خرداد ماه 1393 و اعلام آمادگی برای پذیرش سفیر تروریست ها و مخالفان دولت دمشق، بی توجهی به هشدارهای سوریه برای خطر گسترش تروریسم در کشورهای همسایه و ضرورت جلوگیری از ادامه حمایت های از تروریست ها را در این پیام کوتاه اسد نهفته می دانند.
بر اساس آمارهای موجود 23 تبعه اردن به جرم مشارکت در فعالیت های تروریستی در سوریه دستگیری و زندانی هستند که سوریه در چارچوب تلاش های اخیر هیات های اردنی برای اعلام حسن نیت 2 نفر از آنان را بر اساس درخواست هیات پارلمانی اردن 18 آذر ماه 1397 آزاد کرده است. پیشتر نیز یک نفر از اردن های زندانی در سوریه آزاد شده بود.
اکنون با گذشت دو هفته از بازگشت هیات پارلمانی اردن به امان اخبار منتشره حاکی از آن است که دمشق و امان به دنبال از سرگیری روابط دیپلماتیک و مبادله سفیر برای بازگشت روابط به سطح پیش از بحران دارند و این مطلب در جریان دیدار آنان از دمشق به طرف سوری اعلام شده است.
این تحول اساسی بعد از آن صورت می گیرد که دو کشور اواخر مهر ماه 1397 توافق کردند تا برای رفت و آمد کامیون های حامل بار بین سوریه و اردن و کشورهای عربی گذرگاه 'نصیب – جابر' را بار دیگر به دنبال عملیات ارتش سوریه برای خارج کردن استان های جنوبی این کشور از اشغال تروریست ها، بازگشایی کنند.
برای بازگشایی این گذرگاه نیز هیات های مختلفی بین دو طرف رفت و آمد و توافق داشتند تا پس از فراهم شدن زمینه های لازم مانند استقرار بخش های مختلف گمرکی ، امنیتی ، بانکی و نظایر آن، این کار صورت گیرد.
در جریان برگزاری نمایشگاه بین المللی دمشق در اول شهریور ماه امسال نیز یک هیات اقتصادی اردن شامل 80 نفر در آن شرکت کرد.
'العین نائل الکباریتی' رئیس اتاق بازرگانی اردن در ارتباط با مشارکت طرف های اقتصادی این کشور در نمایشگاه مزبور اعلام کرد، هیات اعزامی به دمشق به ریاست 'غسان خرفان' معاون اتاق بازرگانی این کشور در حاشیه حضور در نمایشگاه بین المللی دمشق در دیدار با طرف های سوری در خصوص ساز و کار احیای دوباره روابط اقتصادی دو جانبه و راه‌های توسعه روابط ، گفت و گو و رایزنی خواهد کرد.
ذکر این مطلب نیز لازم است که با توجه به این که سوریه اکنون دوران 'پسابحران' را سپری می کند و نیازمند بازسازی خرابی های ناشی از هشت سال بحران است که در جریان آن بسیاری از زیرساخت ها به همراه 2 میلیون واحد مسکونی نابوده شده است ، رقابت شدیدی بین کشورهای مختلف برای حضور در بازسازی آن وجود دارد، به طوری که مقام های سوری اعلام کرده اند که اولویت در این زمینه با کشورهای دوست در جریان بحران خواهد بود.
یک هیات اردنی از اتحادیه مهندسان نیز 18 آذر ماه 1397 به ریاست احمد الزعبی در دیدار با 'حموده صباغ' رییس مجلس سوریه آمادگی خود را برای مشارکت در بازسازی این کشور به خصوص در ارتباط با برق و انرژی های تجدیدپذیر و جدید اعلام کرد.
البته در جریان بحران در سوریه بر اساس گزارش های سازمان ملل متحد، اردن پذیرای 650 هزار آواره سوری بود که بیشتر از مناطق جنوبی این کشور به خاطر اقدامات تروریستی وارد اردن شده بودند و برخی منابع آمار این افراد را تا 3/1 میلیون نفر نیز ذکر می کنند.
اکنون با برقراری آرامش در این مناطق و پاکسازی آن از وجود تله های انفجاری و مهمات باقیمانده از درگیری ها از سوی ارتش سوریه، رفته رفته بازگشت آواره ها از اردن نیز سرعت گرفته است.
بر اساس آمارهای موجود از زمان برقراری آرامش در جنوب سوریه تاکنون 28 هزار سوری با عبور از گذرگاه جابر - نصیب خود را به سوریه رسانده اند.
گذرگاه مزبور از سمت سوریه با عنوان نصیب - جابر و از سمت اردن با عنوان جابر - نصیب شناخته می شود.
به دنبال بازگشایی گذرگاه نصیب – جابر از 23 مهر ماه برای نقل و انتقال کالا و تردد شهروندان نیز شمار زیادی از اردن ها در اولین روز از تعطیلات رسمی خود با خودروهای شخصی به سوریه سفر کردند و ضمن گشت و گذار در خیابان های دمشق و حضور در مراکز تجاری و تفریحی این شهر به خاطر ارزانی کالاها در مقایسه با اردن اجناس مورد نیاز خود را نیز خریداری کردند.
در مقطع حاضر با توجه به چرخش 180 درجه ای امان در برابر سیاست های گذشته در ارتباط با دمشق، کارشناسان غرب آسیا معتقدند که این کشور به خاطر مسایل و مشکلات مالی و اقتصادی و نیاز به کمک های برخی کشورهای عربی و غربی مجبور است در دوران مختلف از سیاست های دوگانه پیروی کرده و اکنون نیز تغییر نگاه اردن در برابر سوریه از همین زاوایه قابل تحلیل است.
از نظر کارشناسان منطقه، اردن پیشتر به دلیل نیازهای مالی ، مسایل و مشکلات اقتصادی و برای استمرار دریافت کمک های خارجی از برخی کشورهای عربی ثروتمند مجبور به پیروی از سیاست های آنان بود و اکنون که این کمک ها کاهش یا قطع شده و سوریه نیز از بحران به سلامت در حال خروج است ، مقام های اردن راهی جز برقراری روابط و ارسال پیام ها به طرف سوری خود به صورت مستقیم یا غیر مستقیم ندارند و نیک واقف هستند که در صورت مبادلات اقتصادی می توانند ضمن بهره مندی از منافع آن درآمدهایی نیز از راه رفت و آمد کامیون ها بر اساس توافق دو طرفه با سوریه داشته باشند.
بر اساس گزارش های موجود تردد 5 هزار دستگاه کامیون بین سوریه و اردن هر سال درآمدهای قابل توجهی را نصیب امان می کند، به خصوص باید به این موضوع نیز توجه داشت که در هشت سال گذشته به خاطر اشغال مناطق مرزی سوریه با اردن، این درآمد به طور کلی قطع شده بود.
سخن آخر این که به هر روی در صورت بررسی بحران اخیر سوریه و فعالیت علمی و تحقیقاتی در این زمینه، اردن یکی از کشورهای اصلی و اولیه بحران سازی در سوریه است و این موضوع قابل چشم پوشی و اغماض نیست ولی اکنون نیز حرکت اردن به عنوان یکی از کشورهای پیشگام برای از سرگیری روابط با دمشق قابل توجه است، چرا که هر دو کشور به این روابط نیاز دارند، در یک سو اردن به خاطر حل مشکلات اقتصادی و در دیگر سو سوریه برای خروج هر چه سریع تر از بحران.
بی دلیل نیست که 'محمد المؤمنی' سخنگوی دولت اردن پیشتر تأکید کرد که روابط ما با برادرانمان در سوریه قابلیت آن را دارد که در منحنی مثبت قرار گیرد.
البته سیاست جدید اردن در قبال سوریه نیز این خطر را برای آن دارد که تروریست های رانده شده از سوریه و عراق بخواهند اردن را ناامن کنند و این همان هشدارهایی بود که هشت سال پیش بارها از سوی کشورهای مستقل منطقه به حامیان تروریست ها گوشزد شد و اکنون مقام های اردن از آن بیم دارند و اگر سوریه از بحران سربلند خارج شد، ممکن است این تجربه در اردن دوباره تکرار نشود.