افزایش طول عمر ایرانیان و چالشی به نام پوکی استخوان

دکتر کوروش کمالی با بیان اینکه یکی از مهم‌ترین عوامل خطر در پوکی استخوان "سن" است و این عامل غیرقابل پیشگیری است، گفت: در کشورهایی که طول عمر مردم آن زیاد می‌شود، میزان بروز پوکی استخوان افزایش نیز می‌یابد. در ایران نیز پوکی استخوان یک مشکل جدی و قابل توجهی است.

وی افزود: ما در سال‌های اخیر به ویژه سال‌های بعد از انقلاب با پیشرفت ارائه خدمات بهداشتی درمانی و کنترل بیماری‌های واگیر، شاهد افزایش طول عمر و امید به زندگی در مردم بوده‌ایم و امیدواریم که همین روند ادامه یابد. در عین حال افزایش طول عمر و امید به زندگی تبعاتی را به همراه خواهد داشت یکی از آن‌ها ابتلا به پوکی استخوان است و اگر به آن توجه نشود این بیماری روز به روز جدی‌تر می‌شود.

کمالی با بیان اینکه در سیستم بهداشتی و درمانی برای کنترل و کاهش ابتلا به بیماری، پیشگیری نقش مهمی دارد، گفت: پیشگیری به سه سطح تقسیم بندی می‌شود؛ پیشگیری نوع اولیه که در آن هدف جلوگیری از ایجاد بیماری است، پیشگیری ثانویه که هدف از آن شناسایی و تشخیص بیماری در مراحل اولیه است و در این سطح اقدامات و درمان موثر برای عدم پیشرفت بیماری انجام می‌شود. سطح دیگر پیشگیری، پیشگیری ثالثیه است که در آن تلاش می‌شود از عوارض ناشی از بیماری جلوگیری شود. در واقع در این سطح بخشی از درمان در بیمارستان‌ها انجام می‌شود.

وی افزود: هرچه از پیشگیری اولیه به سمت پیشگیری ثالثیه می‌رویم، هزینه‌ها افزایش و اثربخشی کاهش می‌یابد. بنابراین وزارت بهداشت همچنان که به سه سطح پیشگیری توجه می‌کند؛ ابتدا پیشگیری سطح اولیه و بعد ثانویه و ثالثیه را تقویت می‌کند.

این متخصص اپیدمیولوژی با بیان اینکه هدف وزارت بهداشت افزایش طول عمر افراد به بالای ۷۰ سال است، افزود: زمانی که این هدف محقق شود، موضوع پوکی استخوان نیز پررنگ‌تر می‌شود. برای کاهش ابتلا و درمان این بیماری، وزارت بهداشت اقداماتی را انجام داده است.

کمالی اضافه کرد: برای درمان و کاهش ابتلا به بیماری پوکی استخوان از سه سطح پیشگیری استفاده می‌شود. یکی از مهم‌ترین اقدامات وزارت بهداشت در سطح اول پیشگیری، تمرکز بر آموزش است. خوشبختانه سطح آگاهی، تحصیلات و سواد مردم در حوزه سلامت نسبتا خوب است؛ چرا که مردم نسبت به کسب اطلاعاتی که درباره سلامتی آنها است، علاقه‌مند هستند.

وی با تاکید بر اینکه یکی از عوامل پیشگیری در بیماری‌های غیرواگیر، اصلاح شیوه زندگی است، گفت: این عامل در پیشگیری از پوکی استخوان نیز موثر است. فعالیت بدنی کافی و تغذیه مناسب از عوامل مهم و موثر در شیوه صحیح زندگی است. در همین راستا مشکل جدی در کشور ما کمبود ویتامین دی است؛ به طوری که حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد مردم کمبود ویتامین دی دارند؛ وزارت بهداشت و حوزه سلامت بر آن آگاهی دارند و اقداماتی از جمله مکمل‌یاری ویتامین دی در مدارس و غنی سازی برخی خوارکی‌ها با این ویتامین برای بهبود کمبود آن انجام داده است.

کمالی ادامه داد: کمبود ویتامین دی در بیماری پوکی استخوان همراه با کمبود کلسیم، املاح و برخی از پروتئین‌ها نیز نقش دارد. پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان در سنین کودکی از دیگر اقدامات وزارت بهداشت در سطح اولیه پیشگیری است. بر همین اساس با آموزش و اطلاع‌رسانی، رفتارهای نامناسب تغذیه در نوجوانان و کودکان اصلاح می‌شود.

این متخصص اپیدمیولوژی با بیان اینکه پوکی استخوان یک بیماری خاموش است، گفت: برای شناسایی و تشخیص این بیماری آزمون‌ها و ابزارهای غربالگری وجود دارد. با استفاده از این ابزارها، پوکی استخوان در مراحل اولیه و قبل از اینکه استخوان‌ها شکسته شود، شناسایی می‌شود. در سطح دوم پیشگیری، از این روش‌های تشخیصی استفاده می‌شود.

کمالی افزود: یکی از روش‌های تشخیصی، ابزار فرکس است. در این ابزار نیاز به تصویربرداری نیست و با ثبت اطلاعات و داده‌های لازم، فرد در سامانه فرکس، این ابزار میزان خطر ابتلا به پوکی استخوان را اندازه‌گیری می‌کند. دقت این ابزار ۱۰۰درصد نیست، اما برای شناسایی خطر پوکی استخوان مناسب است.

وی با بیان اینکه یکی از اهداف وزارت بهداشت عمومی‌سازی استفاده از ابزار فرکس است، گفت: یکی دیگر از روش‌های تشخیصی پوکی استخوان، پرتونگاری و تصویربرداری است. این روش تشخیصی هزینه‌بر بوده و ممکن است دستگاه‌های آن در همه جای کشور موجود نباشد. بر هیمن اساس این روش برای عموم در غربالگری پوکی استخوان توصیه نمی‌شود. روش تصویربرداری به تشخیص سریع پوکی استخوان در افراد پر خطر کمک می‌کند.

رئیس اداره بیماری‌های اسکلتی - عضلانی افزود: در پیشگیری سطح سوم زمانی‌که پوکی استخوان منجر به شکستگی شود، به درمان شکستگی ناشی از آن می‌پردازیم، اما علاوه بر درمان شکستگی در بیمارستان، به درمان پوکی استخوان نیز رسیدگی می‌شود. در همین راستا، وزارت بهداشت کلینیک‌هایی را برای درمان همزمان پوکی استخوان و شکستگی احداث خواهد کرد تا از شکستگی‌های بعدی و عوارض بدتر پیشگیری شود.

وی در ادامه صحبت‌هایش گفت: باید توجه کنیم بیماری پوکی استخوان با آرتروز اشتباه گرفته نشود؛ گرچه برخی از عوامل خطر بین این دو بیماری مشترک است، اما مجزا از یکدیگر هستند. پوکی استخوان مربوط به بافت و تراکم استخوان است و در این بیماری تراکم استخوان کاهش می‌یابد. پوکی استخوان در استخوان‌های ناحیه لگن و ستون فقرات شایع است.

کمالی افزود: آرتروز بیماری مفاصل است. این بیماری ناشی از ساییدگی غضروف و استخوان‌های درگیر در مفاصل است. این بیماری به علت افزایش سن ایجاد می‌شود و پوکی استخوان نیز می تواند آن را تشدید کند. شیوه نامناسب زندگی، استفاده نادرست از مفاصل و وارد کردن فشار زیاد در طولانی مدت به آن‌ها موجب بروز این بیماری محدودیت حرکتی در فرد می‌شود. همچنین مفصل زانو از شایع‌ترین مفاصلی است که درگیر آرتروز می‌شود. در عین حال در افرادی که زیاد مطالعه زیاد می‌کنند، آرتروز ستون فقرات گردنی شایع است.