نگرانی از پیوستن به کپی‌رایت

به گزارش بولتن نیوز، این نویسنده در آستانه برگزاری همایش «حق مالکیت ادبی؛ گفته‌ها و ناگفته‌ها» با اشاره به اینکه ادبیات ما ادبیاتی تولیدکننده نیست که همپای گرفتن یک محصول، محصولی هم به بازارهای جهانی عرضه کند، گفت: من نگاهی دوسویه به این ماجرا دارم. از یک طرف فکر می‌کنم کشوری که تولید ادبی و هنری قابل عرضه در جهان ندارد، چطور باید چنین تعهدی را بپذیرد. در شرایط فعلی که پولی به نویسندگان خارجی کتاب‌ها داده نمی‌شود، هم حق‌الترجمه مترجمان ما بیشتر می‌شود و هم کتاب‌ها ارزان‌تر وارد بازار می‌شوند که این برای اقتصاد نشر ما خوب است.

او افزود: ولی از طرف دیگر با رعایت حقوق مولف وجهه فرهنگی ما در جهان بالاتر می‌رود و این به نفع منِ نویسنده است. در حال حاضر بخش کوچکی از نویسندگان می‌توانند کارهایشان را در بازارهای جهانی منتشر کنند که با نپیوستن ما به قانون کپی‌رایت متضرر می‌شوند. اگرچه اغلب ناشران خارجی دولت را مسئول عدم پذیرفتن کنوانسیون برن می‌دانند و این موضوع در برخی موارد مانعی برای ترجمه کتاب‌های ما نیست.

نویسنده رمان «مارون» گفت: ولی واقعیت این است که ما از هر جهت فقیریم و من تردید دارم که اگر کپی‌رایت را بپذیریم آیا ادبیات ما فقیرتر می‌شود یا نه؟ اگر بپذیریم قاعدتا چهره بهتری در جامعه فرهنگی جهان پیدا خواهیم کرد، ولی مساله بر سر این است که آیا همچنان می‌توانیم بهترین ترجمه‌ها را داشته باشیم؟ آیا اقتصاد نشر ما این توانایی را دارد که هم حقوق مولف را بپذیرد و هم از مترجم حمایت مادی لازم را داشته باشد؟

سلیمانی با اشاره اینکه در حوزه کتاب ما نمی‌توانیم با بازار خارجی رقابت کنیم، افزود: عده بسیار اندکی هستند که می‌توانند کتاب‌هایشان را در جهان عرضه کنند. این موضوع دلایل گوناگونی دارد. یکی اینکه کتاب‌های ما اغلب بومی هستند و ما نویسندگان چندان توانمندی نداریم که حرف جهانی داشته باشند. ما ایزوله زبانی هستیم. یک زبان مهجور با کاربران بسیار کم داریم و همین مساله باعث شده که این سوی جهان تک و تنها بمانیم. هر طور نگاه کنیم قدرتی برابر با ادبیات دنیا نداریم و از این جهت پذیرفتن کپی‌رایت به ضرر مخاطبانی از طبقات طبقات پایین جامعه است که کتاب می‌خوانند.

او درباره نگرانی‌های برخی نویسندگان داخلی از رقابت ناعادلانه‌ای که میان کتاب‌های تالیفی و ترجمه در بازار نشر وجود دارد، گفت: من فکر می‌کنم این نگرانی از نبود درک قوانین بازار سرچشمه می‌گیرد. بازار برپایه رقابت بنا می‌شود. این نوعی خودفریبی است. اگر ما واقعا قدرت تولید آثار خوب را داشته باشیم، باید بتوانیم با آن‌ها رقابت کنیم. خیلی وقت‌ها هم نشان داده‌ایم که قدرت این رقابت را داریم؛ از جمله همین نویسنده‌های جوانی که کتاب‌هایشان به چاپ‌های ۳۰ و ۴۰ می‌رسد. باید تولیدات ما بتوانند بدون گرفتن هیچ امتیازی رقابت کنند.

بلقیس سلیمانی همچین به ضعف قوانین داخلی حقوق مولف اشاره کرد و افزود: اگر قوانین بین‌المللی را نمی‌پذیریم در عرصه داخلی باید قوانین محکمی در زمینه حقوق مولف داشته باشیم. من چون تنها با دو ناشر کار می‌کنم تا به حال مشکلی نداشته‌ام، ولی دیده‌ام که بسیاری از نویسندگان از این قوانین شاکی هستند. اما مشکل کپی غیرقانونی همواره وجود داشته و پی دی اف کتاب‌های من اغلب به صورت گسترده در اینترنت قرار می‌گیرد.

او تصریح کرد: به هرحال ما از همین کتاب‌ها نان می‌خوریم. گاهی وقت‌ها که ناشر این موضوع را پیگیری می‌کند، به جایی نمی‌رسد. مثلا می‌بینی فلان کس در مرودشت تمام کتاب‌های من را در سایت گذاشته است. نمی‌دانم آیا قوانین داخلی وجود دارد که از ما دفاع کند یا نه؟

همایش دوروزه «حق مالکیت ادبی؛ گفته‌ها و ناگفته‌ها» از سوی انجمن صنفی داستان‌نویسان استان تهران و با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ۸ و ۹ شهریورماه امسال در دانشگاه کاشان برگزار می‌شود.