گسترش روز افزون خطر خشکسالی در ترکیه

به گزارش بولتن نیوز، در سال های گذشته بارش های زمستانی و پاییزه در ترکیه آب مورد نیاز سدها، کشاورزی دیم و منابع زیرزمینی را تامین می کرد ولی کاهش بارندگی در سال های اخیر نگرانی های جدی در این کشور ایجاد کرده است.
به گزارش سازمان هواشناسی ترکیه، هم اکنون در مناطق آناتولی مرکزی و در استان آنکارا به سمت شرق، خشکسالی مشهود است و مناطق مرکزی ترکیه به همراه سواحل مدیترانه و جنوب شرق این کشور از جمله مناطقی به شمار می رود که از تغییرات اقلیمی جهانی بیشترین تاثیر را پذیرفته و دچار پدیده خشکسالی شده است.
به گزارش این مرجع، علاوه بر خشکسالی، افزایش دما نیز که میزان آن در یک دهه گذشته بین 2 تا سه درجه بوده، موجب تبخیر بیشتر آب و کاهش منابع در دریاچه ها، تالاب ها، آبهای جاری و ذخایر سدها شده است.
به پیش بینی کارشناسان ترک، اگر این روند ادامه یابد، ترکیه در مدت 20 سال به کشوری فقیر از نظر منابع آبی تبدیل خواهد شد.
بر اساس ارزیابی بارش های دو دهه اخیر، خشکسالی در مناطق و حوزه های ساحلی دریای مدیترانه و نیز در آناتولی مرکزی بیشتر دیده می شود و کاهش بارندگی در سالهای اخیر به نگرانی مردم، کارشناسان و کشاورزان این کشور تبدیل شده است.
برابر اعلام سازمان هواشناسی ترکیه، این کشور در سال های 2007 و 2008 بدترین شرایط خشکسالی را تجربه کرد ولی پس از آن هم به تناوب خشکسالی بخش هایی از این کشور را تحت تاثیر قرار داده است.
بنا به اعلام این سازمان، میزان بارش ها در کشور ترکیه از سال 2009 تا 2017 به میزان 20 درصد کاهش یافته و بارش ها در سال آبی جاری نیز بیش از 29 درصد نسبت به میانگین بلند مدت کاهش داشته است.
هر چند که پس از کاهش شدید بارندگی در فصل پاییز و زمستان گذشته، بارش های خوبی در فصل بهار در ترکیه اتفاق افتاد ولی بنا به اعلام کارشناسان، همچنان کاهش ذخایر آبی در سدها، رودخانه ها، دریاچه ها و تالاب های این کشور مشهود است.
ترکیه هم اکنون یکهزار و 500 متر مکعب آب سرانه دارد ولی این میزان برابر پیش بینی ها در سال 2030 به یکهزار و 100 متر مکعب و در سال 2040 به 700 متر مکعب کاهش خواهد یافت.
برابر میانگین بین اللمللی منابع آب، هر کشوری که سرانه آب کمتر از دو هزار متر مکعب داشته باشد، کشوری با محدودیت منابع آب و کشوری که زیر یکهزار متر مکعب سرانه آب داشته باشد، کشوری فقیر از نظر منابع آب محسوب می شود.
بیش از 70 درصد منابع آبی ترکیه در بخش کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد و اگر روند کنونی خشکسالی در ترکیه ادامه یابد، ترکیه که هم اکنون صادر کننده محصولات کشاورزی است، در آینده نزدیک به وارد کننده برخی محصولات تبدیل خواهد شد.
ترکیه در نظر دارد به علت ادامه خشکسالی و کاهش منابع آب، با تداوم تولید محصولات کم آب بر مثل گندم، کشت محصولاتی مانند چغندر قند و پنبه را که تولید آنها نیازمند آب زیاد است، متوقف کرده و نیاز خود را از خارج تامین کند.

***کارشناسان چه می گویند؟
ویسل اراوغلو وزیر آب و جنگلداری سابق ترکیه چند ماه پیش اعلام کرد که کشورش در سال گذشته از نظر افزایش دما و خشکسالی، بدترین سال در 44 سال گذشته را سپری کرده است.
سازمان هواشناسی ترکیه نیز در وبسایت رسمی خود میانگین بارندگی 30 سال گذشته در این کشور را 574 میلیمتر اعلام کرده و گزارش داد که آمار بارش نشان می دهد که این میزان بارش در سال جاری و سال گذشته میلادی رخ نداده و کاهش یافته است.
دکتر یوسف دمیر استاد دانشکده کشاورزی و آبیاری 'دانشگاه 19 می' ترکیه هم اعلام کرد که بر اساس اعلام کارشناسان ناسا در سالهای پیش رو ترکیه دچار خشکسالی جدی خواهد شد.
وی گفت: بر اساس اعلام کارشناسان هواشناسی جهانی، طی سال های آینده منابع آبی، سدها، دریاچه ها و تالاب های ترکیه به شکل جدی با تنش و کمبود آب مواجه خواهد شد که فرایند این وضعیت هم اکنون آغاز شده است.
وی مرحله مهم این خشکسالی را متوجه کشاورزی دیم ترکیه عنوان کرد و افزود: توزیع بارندگی نیز در مناطق مختلف و فصول سال در سطح ترکیه متوازن نخواهد بود.
دکتر دمیر علت این خشکسالی را گرمایش زمین در سال های اخیر و تغییر اقلیم عنوان کرد و گفت: هم اکنون ترکیه با یک خشکسالی چهار مرحله ای مواجه است به طوری که در اطراف شهر سامسون در منطقه دریای سیاه که از پربارش ترین مناطق ترکیه محسوب می شود، خشکسالی جدی داریم.
وی بیان کرد: ترکیه در زمینه منابع آبی جاری و ثابت و در زمینه بارش ها و نیز ذخایر آب دریاچه ها، سدها و تالاب ها با کاهش جدی مواجه است.
این کارشناس حوزه کشاورزی ترکیه اضافه کرد: خشکسالی کشاورزی که زراعت دیم را تحت تاثیر قرار می دهد، بیشترین خسارت را به ترکیه می زند و در این زمینه بیشترین شدت خشکسالی هم اکنون جریان دارد.
پروفسور مراد تُرکِش استاد دانشگاه بوغازایچی ترکیه نیز در مصاحبه با شبکه سی.ان.ان.ترک اعلام کرد: سال گذشته ترکیه درگیر پدیده خشکسالی بود و امسال نیز خشکسالی در منطقه دشت قونیه به شکل جدی مشاهده می شود.
وی با بیان این که خشکسالی بیشتر کشاورزان دیم کار را تحت تاثیر قرار می دهد و کاری نمی توان در این زمینه کرد و تنها می توان الگوی کشت را تغییر داد، اظهار کرد: در سال های آینده هم این وضعیت ادامه خواهد داشت و باید تغییرات اقلیم را جدی گرفته و برای وضعیت جدید آماده شد.
ترکش با اشاره به کاهش منابع آبی زیر زمینی و وقوع چندین دوره خشکسالی در چند دهه اخیر در ترکیه اضافه کرد: خشکسالی در ترکیه به شکل جدی در ترکیه آغاز شده چرا که اقلیم تغییر یافته و در پی آن، همراه با کاهش بارش و افزایش دما، توزیع نامناسب بارندگی هم مشاهده می شود.
پروفسور اورهان شن استاد دانشگاه صنعتی استانبول نیز با اشاره به شدت خشکسالی در ترکیه، بارش های شدید و ناگهانی و کاهش بارش را از آثار تغییرات اقلیم در جهان دانست و گفت: ترکیه به تدریج در حال تبدیل شدن به کشوری نیمه خشک است.
وی در مصاحبه با خبرنگار خبرگزاری آناتولی بیان کرد: طی 10 سال اخیر افزایش و کاهش عمومی و ناگهانی دما و بارش های شدید که از آثار تغییرات اقلیم و گرمایش زمین است، بیشتر مشاهده شده است.

***فروچاله های بزرگ: هشداری برای کاهش آبهای زیرزمینی در دشت های ترکیه
به علت کاهش منابع آبهای جاری و نیز استفاده مستمر از آب چاه در برخی دشت های مرکزی ترکیه، فروچاله های بزرگی در چند سال گذشته ایجاد شده و سطح آب چاه ها نیز به شدت افت کرده است.
به علت کاهش منابع آب زیر زمینی در پی استفاده بی حد و حصر از آب چاه در دشت قونیه در مرکز ترکیه، در سال های اخیر بیش از 300 فروچاله بزرگ در مناطق مختلف این دشت ایجاد شده است.
شبکه ان.تی.وی ترکیه نیز بهار امسال با انتشار گزارشی اعلام کرد که برداشت آب زیر زمینی در دشت های مرکزی ترکیه به وضعیت نگران کننده ای رسیده و سطح آب در یک دهه گذشته بیش از 70 متر افت کرده است.
این رسانه همچنین اعلام کرد که آناتولی مرکزی و آناتولی جنوب شرقی بیشترین تاثیر را از خشکسالی در ترکیه دیده و با ادامه این روند، میزان برداشت آب های زیر زمینی نیز در سال های آینده افزایش خواهد یافت.
به گزارش این رسانه، پیش بینی ها نشان می دهد که تا سال 2030 میانگین دمای هوا در ترکیه 2 تا سه درجه افزایش خواهد یافت و همین امر سبب افزایش مصرف آب و کاهش منابع آبی جاری و زیر زمینی خواهد شد.

***سیاست های آبی ترکیه
ترکیه حدود 120 میلیارد متر مکعب آب قابل استحصال دارد و سرچشمه رودخانه های پرآبی همچون فرات، دجله، ارس، قزل ایرماق و یشیل ایرماق است.
این کشور در 50 سال اخیر با مهار آبهای جاری و با ساختن سدهای متعدد، اقدامات وسیعی را در بهره برداری از منابع آب آغاز کرده و همین مهار آبها موجب تنش با همسایگان از جمله عراق و سوریه نیز شده است چرا که حق آبه کشورهای پایین دست رود فرات و دجله به شکل مطلوب تامین نمی شود.
ترکیه با ساختن سدهای متعدد اقدام به مهار 100 میلیارد متر مکعب آب جاری خود کرده است ولی کاهش ذخایر سدها جزو دغدغه دولتمردان این کشور شده است.
بر اساس گزارش رسانه های ترکیه، ذخایر سد کبان با 31 میلیارد متر مکعب گنجایش در شرق ترکیه به عنوان یکی از سدهای بزرگ این کشور در ماه های گذشته به کمتر از 30 درصد ذخیره آبی رسیده است.
بنا به اعلام شبکه تلویزیونی آ.خبر، سد آتاتورک نیز که با ظرفیت حدود 49 میلیارد متر مکعب بیش از مجموع ظرفیت سدهای ایران گنجایش دارد، در سال آبی جاری با کاهش شدید ذخیره آب مواجه شده و میزان ذخیره آب در پشت این سد نیز به کمتر از 70 درصد کاهش یافته است.
بر همین اساس هم اکنون در نتیجه بحران خشکسالی و کاهش دبی آب رودخانه ها، جلوی جاری شدن آب در مسیر رودخانه های ترکیه به شکل بسیار خطرناکی گرفته شده است.
خشکسالی چند سال اخیر، مدیریت ضعیف آب و افزایش جمعیت در اطراف سدهای ترکیه، فشار قابل توجهی را بر منابع آبی این کشور وارد آورده است به طوری که تلاش برای استفاده بیشتر از منابع موجود در مناطق بالادست ترکیه، موجب اعتراض کشورهای عراق و سوریه در پایین ‌دست رودخانه های ترکیه شده است.
ترکیه هم اکنون از منابع آب به عنوان اهرم فشار علیه کشورهای پایین دست استفاده می کند ولی با ادامه پدیده خشکسالی و در صورت بی توجهی به مدیریت استفاده علمی از منابع آب، خود نیز در سال های آتی دچار مشکل جدی در بهره گیری از منابع آب خواهد شد.