هدیه­ای از خورشید و شیر

گروه اجتماعی: تصور این که کمبود ویتامین  Dمتعلق به یک منطقه خاص بوده، تصور اشتباهی است. این کمبود هم در کشور برخورداری مانند آمریکا کجود دارد و هم در کشور پر آفتابی مانند امارات متحده عربی. ویتامینی با شرایط پیچیده که در آستانه فصل کم آفتاب سال، کمبودش بیشتر به چشم خواهد آمد و تبعات خاص خود را دارد. به همین بهانه با دکتر امید قاسم نژاد گفتگو کردیم تا همه­ی ابعاد کمبود و تامین این ویتامین را بررسی کنیم.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از مجله همشهری تندرستی،  ویتامین یا هورمون  ویتامین D یک ویتامین چندان با قاعده نیست و بسیاری از متخصصان آن را یک هورمون استروئیدی هم تلقی می­کنند. میزان این ویتامین در مواد غذایی پایین بوده و در واقع منابع تامین آن متعدد است. از مواد غذایی گرفته تا نور خورشید می­تواند نیاز طبیعی بدن به این ویتامین را تامین کند. تا پیش از شروع قرن تازه میلادی هیچ معیار درستی برای سنجش میزان ویتامین D در افراد وجود نداشت و پزشکان با قطعیت نمی­توانستند کمبود آن و میزان شیوع آن را برآورد کنند اما در دو دهه اخیر با پیشرفت تکنولوژی امکان سنجش میزان ویتامین D در بدن افراد نشان داد که کمبود آن در افراد زیادی و تقریبا در همه­ی کشور­های دنیا شایع است. آزمایش خون در حال حاضر تنها راه تشخیص کمبود این ویتامین است. ولی به شکل کلی با مرور علایم و مشکلاتی که کمبود این ویتامین ایجاد می­کند، می­توان نسبت به رفع و درمان آن اقدام کرد.

علایم و عوارض کمبود

ویتامین D در بسیاری از عملکرد­های بدن و اندام­ها نقشی اساسی دارد. اما کمبود آن در بخش­های مختلف بدن می­تواند عوارض مختلفی را به همراه داشته باشد که در چند دسته تقسیم می­شوند. ویتامین D یک ویتامین محلول در چربی است. اگر افراد یک عارضه گوارشی داشته باشند که بر روی جذب چربی بدنشان اثر بگذارد، ممکن است در جذب ویتامین­های محلول در چربی (نییر ویتامین D) نیز اختلال داشته باشند. این شامل عوارض روده­ای چون کرون، سلیاک و حساسیت به گلوتن غیر سلیاک، بیماری التهابی روده است. تعریق سر یکی از علائم اولیه در کمبود ویتامین D است. در واقع، پزشکان سوالات متعددی را در این زمینه از مادرانی که نوزادشان تازه متولد شده­اند، می­پرسند. تعریق بیش از حد در نوزادان تازه متولد شده که به طور متداول ناشی از تحرک پذیری عصبی-عضلانی است، از علائم اولیه کمبود این ویتامین به شمار می­رود. یکی از مهم­ترین نشانه­های کمبود این ویتامین در سیستم اسکلتی بدن به شکل شکستگی­های تنشی استخوانی خود را نشان می­دهد. کلسیم و ویتامین D هر دو برای تقویت استخوان ضروری هستند. مکانیسم عمل آنها هم این گونه است که کلسیم نقش استخوان سازی دارد و ویتامین D به جذب کلسیم کمک می­کند. شکستگی­های تنشی ناشی از کاهش تراکم استخوان است و نوعی شکستگی نا کامل است که در اثر نیرو­های کم  بر استخوان­های کم تراکم وارد می­شود. بر اساس مطالعه­ای که در سال ۲۰۱۵ انجام شد در نیمی از بیماران مبتلا به شکستگی تنشی پس از انجام تست ویتامین معلوم شد که این افراد دچار کمبود ویتامین D هستند. همچنین افرادی که احساس درد مزمن و ضعف عمومی می­کنند. باید به کمبود ویتامین D هم مشکوک باشند. پژوهشگران دریافته­اند که بین دردها مزمن و کمبود این ویتامین ارتباط وجود دارد و با یک درمان کم هزینه می­توان این مشکل را بر طرف کرد. اگر زیاد مریض می­شوید این فاکتور هم می­تواند نشانه کمبود ویتامین D در بدن­تان باشد. به گفته متخصصان ویتامین D پپیتدهای را در سیستم ایمنی بدن فعال می­کند که نقش آنها واکنش به میکروب­ها و عوامل بیماری­زا است و در صورت کمبود این نوع ویتامین ضعف سیستم ایمنی بدن رخ می­دهد. ویتامین D در عین حال تنظیم ژن­هایی که در تقویت رشد طبیعی پیاز مو نقش دارند را بر عهده دارند، بنابراین ریزش مو هم می­تواند یکی از نشانه­های کمبود این ویتامین باشد. ویتامین دی یکی از مواد مغذی است که روی رشد مو تاثیر می­گذارد. اما در کنار آن ویتامین c و بیوتین هم نقش مهمی در تغذیه مو دارند و باعث می­شوند موقوت خود را حفظ کند و ریزش مو­ها کاهش یابد، به طور خلاصه، نگه داشتن سطح این ویتامین­ها در اندازه­ی طبیعی خود، یکی از بهترین راه­های مبارزه با ریزش مو بنا به دلایل تغذیه­ای است. آخرین نشانه کمبود ویتامین D هم یک مشکل روانی است. مطالعات جدید نشان دهنده ارتباط بین کمبود این ویتامین و افسردگی است. برخی محققان معتقدند که در واقع قرار گرفتن در معرض نور خورشید در بالا بردن خوش خلقی افراد افسرده نقش دارد. اما برخی متخصصان بر این باورند که این ویتامین می­تواند برای بیماران افسرده­ای که از کمبود شدید آن رنج می­برند مفید باشد. سروتونین، هورمون مغزی که به میزان حوصله و خلق افراد بستگی دارد، در معرض نور روشن افزایش و در زمان نزول نور آفتاب کاهش می­یابد.

افراد در معرض

معمولاً افراد بالای ۵۰ سال با افزایش سن دچار جذب کمتر ویتامین D پوستی از طریق آفتاب می­شوند. به خصوص که این افراد بیشتر اوقاتشان را در خانه سپری می­کنند و کمتر در معرض آفتاب قرار دارند. ویتامین D مانند هورمون ویتامین، محلول در چربی است. یعنی چربی بدن افراد مانند یک مخزن جمع کننده این ویتامین عمل می­کند، لذا افراد چاق نسبت به افراد لاغرتر نیاز به ویتامین D بیشتری دارند. افراد با پوست تیره هم نیازی ۱۰ برابر افراد با پوست روشن به جذب ویتامین D از طریق نور خورشید دارند. کمبود این ویتامین می­تواند به اختلالات متابولیسم استخوانی، بیماری قلبی -عروقی، دیابت و حتی سرطان منجر شود.

درمان

درمان کمبود این هورمون مصرف و تامین آن از منابع متعدد است. ویتامین دی را می­توان بصورت خوراکی و یا تزریقی مصرف کرد. تزریق یک آمپول آن می­تواند نیاز بدن را تقریبا تا شش ماه تامین کند. یکی از راه­های تامین ویتامین D از طریق تغذیه است. خوردن مواد غذایی که از نظر منابع ویتامین D غنی هستند، چه مواد غذایی­ای که به طور طبیعی دارای این ویتامین هستند و چه مواد غذایی غنی شده با این ویتامین می­تواند برای افراد مفید باشد.

این مواد غذایی شامل زرده­ی تخم­مرغ، ماهی­های چرب مانند سالمون و تن، جگر گوساله یا برخی از انواع پنیر و همچنین لبنیات، غلات، آبمیوه یا سایر نوشیدنی­های گیاهی غنی شده (مانند شیر بادام) است. استفاده از مکمل­های غذایی ویتامین D دومین راهکار برای جبران کمبود ویتامین است. توصیه می­شود که بزرگسالان زیر ۷۰سال، در روز ۶۰۰ واحد ویتامین D مصرف کنند و افراد بالای ۷۰ سال نیز روزانه ۸۰۰  واحد دریافت کنند. اما اگر این کمبود شدید باشد، ممکن است تا زمانی که مشکل بیمار بر طرف شود، تا ۴۰۰۰ واحد در روز را تجویز شود. قرار گرفتن در معرض نور خورشید نیز راه مناسب دیگری برای رساندن ویتامین D به بدن است. اگر از آن دسته افرادی هستند که همیشه از کرم ضدآفتاب استفاده می­کنند، در ابتدا ممکن است این کار برای­تان کمی دشوار باشد، ولی خوب است اگر بتوانید سه بار در هفته و هر بار ۱۵ دقیقه در معرض آفتاب قرار بگیرید، این کار می­تواند به شما کمک کند تا کمبود ویتامین خود را جبران کنید. اگر ویتامین دی زیاد مصرف شود ممکن است علائم مسمومیت با آن ایجاد شود که مهمترین آن افزایش سطح کلسیم خون و بروز علائمی مانند تشنگی، ادرار زیاد، تهوع و استفراغ، گیجی و سر درد است.