تجربه تازه در فضای شعر آیینی

گروه ادبیات،نشر و رسانه: این جلسه با محوریت نقد و بررسی کتاب «حال‌بعید» آقای سیدرضاهاشمی با حضور آقایان محدثی خراسانی و حسین صیامی برگزار شد.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از روزنامه صبح نو، در این جلسه محدثی خراسانی در بیان جایگاه شعر آیینی گفت: آوردگاه شعر آیینی هیأت ها و محافل مذهبی بوده است. پیش از انقلاب کمتر به شعر آیینی ارزش داده می‌شد. کسانی به سمت شعر مذهبی می‌رفتند که بن‌مایه شعری نداشتند. این‌طور گفته می‌شد که شعر عاشقانه بسیار قوی و شعر مذهبی بسیار ضعیف است. با پیروزی انقلاب و در سال‌های بعد از پیروزی انقلاب این خط کشی‌ها از بین رفتند و این دو مقوله به هم نزدیک شدند.

وی در بیان نقد کتاب حال بعید ادامه داد: در حوزه شعر آیینی، آقای هاشمی در این میان هنوز در نوسان است. ایشان بین آن فضا و این فضا حرکت می‌کند. در این زورآزمایی که با شعر چه به لحاظ ذهنی و چه لحاظ زبانی انجام می‌دهد، یک جاهایی توانسته بر عناصر و زوایای شعر غلبه پیدا کند و از این نمونه‌ها هم کم نیست. شاعری است که در مسیر است و در حال تجربه کردن و کسب تجربه هم مصون از آزمون و خطا نیست. یک جاهایی هم در این زورآزمایی آن غلبه کامل اتفاق نیفتاده و یک جاهای ایشان هنوز باید تلاش کند تا بتواند آن غلبه کامل را پیدا کنند.

آزمون و خطای شاعر

آقای هاشمی در حال زورآزمایی با عناصر شعر است. یک جایی غلبه کرده و یک جاهایی کامیابی‌اش کامل نبوده و یک جاهایی اصلاً ناکام، شعر را رها کرده است. یکی از زورآزمایی‌های ایشان با ردیف و موسیقی و وزن است. در شعری است که با ردیف روضه‌ها سروده شده است. برای شعر آیینی خیلی ردیف خوبی است چون در هر بیت یک بار فضا را کاملاً حسینیه‌ای، مسجدی و هیأتی می‌کنید. فرهنگی که پشت کلمه روضه است، یک فرهنگ تاریخی است که وقتی به عرصه شعر می‌آورید ظرفیت خیلی خوبی است. آقای هاشمی کشف خیلی خوبی در این جا داشته و این زورآزمایی از نوعی بوده که موفق بوده است:
بر هر دری که باز شود پای روضه‌ها
صد مرده زنده می‌شود از چای روضه‌ها
بیان را لطیف و صمیمی و حسی کرده است. چای روضه یک مفهوم مشترکی است که همه ما طعمش در زیر زبانمان است.
منظورم این بود که آن آزمون و خطا و تجاربی که شاعر دارد و در پی کسب آن‌هاست در این جا توانسته جواب بدهد و توفیق رفیق شاعر شود. این‌ها همان آزمون و خطاهایی‌اند که شاعری در اندازه‌های آقای هاشمی که خودشان هم اذعان دارند که شاعری در حال تجربه هستند با آن دست در گریبان می‌شود و طبیعی است که یک جاهایی توفیق نصیب می‌شود و یک جاهایی هم نصیب نمی‌شود.

نیاز به وسواس بیشتر

حسین صیامی در ادامه مباحث افزود: حتی کسانی که از سپاه دشمن هستند و عاشورا را روایت می‌کنند روایت‌های خیلی عجیبی از امام حسین (ع) می گویند. مثلاً یک مسیحی را فرستادند که سر مطهر امام حسین (ع) را از تنش جدا کند. برگشت و گفت که من مسیح را دیدم با همان شکوه و عظمتی که از آن شنیده بودم. یعنی این جسمی را که در قتلگاه افتاده ، با این هیبت دیده‌اند. حتی یکی از دشمنان می گویند که من مظلومی را به استواری حسین (ع) در طول عمرم ندیده بودم؛ یعنی خود دشمن هم که به واقعه نگاه کرده است، در عین این که کشتن، خون و ... است خود آن‌ها هم بزرگی و عظمت دیده‌اند. ما هم باید به مراتب اولی اگر روایتی می‌کنیم باید عزتمندانه باشد.

برای آقای هاشمی توفیق آرزو می‌کنم. ایشان در چند شعر که ویترین نشان دادن توانمندی‌های ذهنی و زبانی ایشان است، مرتبه شاعری خودش را نشان دهد. کسی که بتواند در 5 ، 6 غزل توانمندی خود را تجمیع کند، قطعاً می‌تواند در شعرهای دیگر خود نیز این کار را تکرار کند که نیازمند مقداری وسواس بیشتر است. آقای هاشمی شاعری است که در حال تجربه است و ما باید منتظر باشیم که در مجموعه‌های بعدیشان آن یک دستی و تشخصی که می‌شود با آن وجوه مشخصه گفت که این سبک و ذهن و زبانش آقای هاشمی است ببینیم.

موضع و موضوع

در انتهای جلسه سیدرضا هاشمی به بیان توضیحاتی درباره کتاب پرداخت: ابتدا از استاد محدثی خراسانی تشکر می‌کنم که نقد عالمانه‌ای داشتند. من لازم می‌دانم چند نکته را توضیح بدهم. یک؛ لطفی که خداوند به من کرده این است که رشته‌ام روانشناسی بود ولی تغییر رشته دادم و ارشد الهیات دارم.

دو؛ این که اگر جایی در شعر موضع گرفتم آن‌هایی که به سیر تطور تاریخ تشیع آگاه‌ترند، می‌دانند که این موضع همیشه بوده است. در شعر دعبل، فرزدق،سید حمیری، ابن حسام و ابن یمین فرمدی بوده است. اگر در شعر آن‌ها بوده من که دیگر حساب نمی‌آیم. ورای مسأله شعر، این موضع در فرهنگ خود اهل بیت بوده است. امام صادق؟ع؟ تعبیرکنایه شاعرانه نیاوردند و خیلی صریح فرمودند که روز بیعت فلان اتفاق افتاد و به قول آقای صیامی این موضع است.

مختصات شعر انقلابی

در ادامه بحث، صیامی افزود: باید یک مقداری هم قبول کنیم که در حوزه شعر هیأت، یک جاهایی واقعاً افراط شده است که البته من اسمش را جزئی نگری می‌گذارم. گاهی اوقات در حوزه شعر هیأت این اتفاق می افتد، یعنی این‌قدر جزئی به یک حادثه که نباید جزئی نگاه کرد پرداخته می‌شود. جزئیاتی مطرح می‌شوند که نیازی نیست گفته شوند. یک منشور خوبی که در دست ما وجود دارد حتی اگر انقلابی بخواهیم به قضیه نگاه کنیم، به سخنان مقام معظم رهبری نگاه کنیم. ایشان شعر اهل بیت را شعر انقلابی می‌دانند یعنی حتی شعر اهل بیت که مدح باشد یا مرثیه باشد، شعر انقلابی است. چون همین متن و مرثیه خالی می‌تواند آن روحیه‌های انقلابی را در وجود انسان زنده کند. به شرط این که وارد فضای جزئی نگری در حوادث نشود، یعنی پرداختن به ریزترین اتفاقات یک حادثه، روایتگری صرف می‌شود وگرنه این که ما صرفاً شعر برای اهل بیت بگوییم، بد نیست و خیلی هم خوب و موضع مند است.