روز خبرنگار بر تمامی خبرنگاران آزاد اندیش مبارک باد

گروه فرهنگی: خبرنگار روزنامه‌نگاری است که برای اخبار روزنامه، رادیو یا تلویزیون و سایتها و خبرگزاریها از راه دور یا گاهی مکانی دوردست خبر تهیه می‌کند.

به گزارش بولتن نیوز، در هفدهم مرداد ماه سال 1377، محمود صارمی خبرنگار خبرگزاریِ جمهوری اسلامی، به همراه هشت نفر از اعضای کنسولگری ایران در مزار شریف افغانستان به دست گروهک تروریستی طالبان به شهادت رسید. به همین مناسبت، شورای فرهنگ عمومی، هفدهم مرداد ماه هر سال را به عنوان «روز خبرنگار» نامگذاری کرد.

پيش از آنکه فردى حرفه روزنامه‌نگارى را انتخاب کند، لازم است ويژگى‌هاى حرفه خبرنگارى و روزنامه‌نگارى را بشناسد تا از روى آگاهى به آن روى آورد. در سال ۱۹۷۸ از سوى سازمان يونسکو (سازمان آموزشي، علمى و فرهنگى ملل متحد)، اعلاميه‌اى راجع به نقش رسانه‌هاى جمعى در تقويت صلح جهانى و تفاهم بين‌المللى به تصويب رسيد. در اين اعلاميه، لزوم تربيت اخلاقى و اجتماعى روزنامه‌نگاران ارائه شد.

در اين مجموعه، آزادى مبادله اخبار و اطلاعات، يک حق اساسى تلقى شده و دستورالعمل‌هاى اخلاقى براى کليه کسانى که در جمع‌آورى و کسب و نشر و تفسير اخبار و اطلاعات شرکت دارند، وضع شده است. در اين اعلاميه، ضمن تأکيد بر منشور جهانى ۱۹۴۸ سازمان ملل متحد، تصريح شده است که براساس اين قوانين، خبرنگاران مطبوعات بايد منتهاى درجه، کوشش کنند تا اخبار و اطلاعاتى که در اختيار عموم مى‌گذارند صحيح، دقيق و معتبر باشد. خبرنگاران و سردبيران بايد در صحت اخبارى که به‌دست مى‌آورند تحقيق و تعمق کنند. خبرنگاران نبايد حقيقتى را تعمداً تحريف يا مخدوش کنند و همچنين هيچ نوع مطلبى را نبايد از نظر مردم مکتوم نگه دارند.

اصول اخلاقى حرفه روزنامه‌نگارى مقرر مى‌دارد که روزنامه‌نگاران در هر مرحله و مقامى که باشند بايد به خير و مصلحت جامعه ايمان کامل داشته باشند. کوشش براى تأمين منافع شخصى و کوشش براى پيش بردن مقاصد خصوصى که با مصلحت جامعه سازگار نباشد، خلاف اصول و آئين‌ اخلاقى روزنامه‌نگارى است. تخطئه مردم و تهمت و افتراء به اشخاص از جمله جرائم بزرگ حرفه روزنامه‌نگارى است. براساس قطعنامه‌هاى سازمان ملل متحد، سرقت ادبى و انتساب اخبار و عقايد و تأليفات ديگران به‌خود نيز جرم مطبوعاتى محسوب مى‌شود. حسن نيت به جامعه اساس و پايه روزنامه‌نگارى مطلوب است.

استانداردهای حرفه‌ای و اخلاقی 

از خبرنگاران انتظار می‌رود که اصول خاص این حرفه را به درستی رعایت کنند. قسمتی از این اصول عبارت‌اند از:

استفاده از منبع اصلی اطلاعات، شامل مصاحبه با افرادی که مستقیماً در یک موضوع نقش دارند، اسناد اصل و دیگر منابع مستقیم اطلاعاتی تا حد امکان و نقل منابع اطلاعات در خبرها؛

در صورت عدم وجود منابع اصلی انتساب کامل تمامی اطلاعات گردآوری شده از دیگر منابع منتشر شده (عدم انجام این کار سرقت ادبی محسوب می‌شود؛ برخی از روزنامه‌ها وقتی مقاله‌ای از اطلاعات گزارش‌های قبلی استفاده کرده باشد، آنرا نقل می‌کنند)؛

استفاده از چندین منبع اطلاعاتی مرجع، مخصوصاً در مواردی که موضوع گزارش جنجال‌برانگیز باشد؛

بررسی دقیق هر مطلبی که به عنوان واقعیت عنوان می‌شود؛

جستجو و نقل تمامی تعبیرات ممکن از یک موضوع؛

گزارش منصفانه و دور از جبهه گیری و به تصویر کشیدن جوانب مختلف یک موضوع بدون طرفداری از یکی؛

انجام تحقیق و ارائه گزارش با رعایت توازن میان واقع نگری و شک‌گرایی.

قضاوت دقیق در هنگام تنظیم و گزارش اطلاعات.

دقت در محرمانه نگاه داشتن منابع (سازمان‌های خبری معمولاً قوانینی خاص در مورد محرمانه نگاه داشتن منابع دارند که خبرنگاران باید از آنها تبعیت کنند)؛

رد کردن هرگونه هدیه یا لطف از طرف مورد گزارش و حتی جلوگیری از هرگونه تحت تأثیر واقع شدن؛

جلوگیری از تهیه گزارش یا شرکت در تحقیق و نگارش در مورد موضوعی که خود خبرنگار نسبت به آن نفع شخصی و یا تعصبی دارد که کنار گذاشتن آن برایش امکان پذیر نیست.

نقش رسانه ها در توسعه ملی و منطقه‎ای

رسانه‎ها، بسترساز توسعۀ کشورند و «توسعه که بستر مفاهمه است» بایستی در قالب نقش های متفاوت رسانه ای محقق شود.

رسانه ها بایستی در قالب راهبرد، در راستای چشم انداز توسعه، اولویت گذاری شوند تا با شناخت نیازهای عصری، بازسازی نظم و ایجاد نظم نوین در جامعه، توجه به انباشت سرمایه، ترویج کار و اخلاق کار، توجه به سازمانهای مغز بنیادین، توجه به دگرگونیهای بنیادین فرهنگ، توان ایجاد تنوع اجتماعی را در دستور کار خویش قرار دهند تا بتوان شاهد بالندگی و آفرینش فرهنگی در منطقه بود.

رسانه‎ها، نقش‎های متفاوتی را در حوزۀ توسعه و فرهنگ سازی کشور دارند. نقش های پارادوکسیکالی که دامن زدن به هر یک از آنها انرژی مضاعفی را می طلبد و همکاری همگان را.

این مهم هنوز در کشور محقق نشده است و با اینکه برنامه چهارم توسعه اجرا شد و برنامه پنجم در حال تمام شدن است، نقش رسانه ها حتی صدا وسیما در ترسیم سپهر فرهنگی منطقه به جز چند برنامه خاص که محققانه تولید شده است؛ بقیه برنامه ها نیازمند تفکر و تدقیق در راستای چشم انداز توسعه است.

حتی تحلیل محتوای مناسبی نیز برای ادامه رشد و توسعه روند در رسانه صورت نگرفته و یا سازمان های دولتی- حتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی - توانایی بررسی نقش رسانه را در فرایند توسعه نداشته است.

 در راستای پیشرفت و چشم انداز توسعه، رسانه ها دوراه در پیش ندارند. محافظه کاری یا توسعه مداری. رسانه های محافظه کار که حافظ منافع حزبی و جناحی عده ای خاص بوده، هیچگاه نمی توانند، ایفاگر نقش خود در منطقه باشند. بلکه تنها «رسانه های توسعه مدار» هستند که می‎توانند منطقه را به سرمنزل مقصود و کمال برسانند.

رسانه‎های توسعه مدار، راه را همواره می سازند تا مردم با استفاده از آنها دربارۀ جهان پیرامون خویش آگاهی درست یابند. در حالی که رسانه های مخرب و محافظه کار راه را پیچیده می سازند و با کاهش امید مردم در فرایند توسعه، از شادابی آنها کاسته و افکار عمومی را کلاف سردرگمی می‎سازند که نیل به پیشرفت را در مخیلۀ مردم از بین می برند؛ اما رسانه های توسعه مدار با ترغیب و تبلیغ مناسب، به یاری مردم می شتابند و با ایجاد نظم نوین و ایفای نقش های مکمل دیگر از قبیل اطلاع رسانی و پرهیز از نقش های جانبدارانه و حمایتی، زمینه را برای سازماندهی توسعه فراهم می سازند و آمادگی لازم را برای تغییر به مطلوب همۀ اجزای جامعه فراهم می سازند.

 نقد، جزء اصلی رسانه های توسعه مدار است و از این رو قدرتمندان در جامعه همیشه از چنین رسانه هایی درنقد منافع آنها هراس دارند و سعی در تخریب حیثیت رسانه می باشند؛ اما رسانه های مخرب، یا مداحی می کنند و یا نق می زنند. نفی هم بخشی از عملکرد رسانه های مخرب است.

 امروزه روند توسعه کشور نیز دچار مشکل شده است و نیازمند رسانه های توسعه مدار برای پیشبرد امور است. در چندسال گذشته، روزمره گی، تفکر غیراستراتژیک، نداشتن تصویر درست از آینده و پیروی از فشارهای اجرایی، ویژگی برنامه های توسعه کشور بود که می بایست با کمک رسانه های توسعه مدار از این مدار باطل خارج شد.

رسانه که حامل وواسط پیام است؛ می تواند با نقد عملکرد مدیران و با بهره گیری از فرهنگ اصیل قرآنی که حیات ما را بینه و هلاکت ما را نیزاز بینه می داند (سوره انفال)؛ نقش اساسی در تحولات اساسی فرهنگی در منطقه داشته و با دلایل قانع کننده و بینات روشن به نقد بپردازند.

ایفای نقش اطلاع رسانی، نقش کنترلی، فرهنگ سازی، پویایی اجتماعی، عامل تغییر و نقش تعاملی و پروژکتوری در میان اصحاب رسانه؛ کاری بس سنگین و دشوار است که نیازمند مدیریت بر این حوزه با تفکر جمعی و مساعی همگان و اصحاب رسانه است. تا بتوان شاهد اجرای سه اصل پایدار و هفت اصول اساسی در راستای سند چشم انداز توسعه در منطقه بود.

انسان سازی، جامعه سازی و سازماندهی توسعه، سه اصل پایداری است که رسانه های کشور می بایست با ایفای نقش های خویش به آن بپردازند و با رعایت اصول مراقبت، بشریت، مسئولیت، اعتدال، تنوع، احتیاط و شهروندی شاهد تحقق چشم انداز توسعه در منطقه باشیم.

انواع خبرنگاری

- سرمقاله نویسی

روزنامه‌ها و نشریات ادواری اغلب دارای سرمقاله هستند که توسط خبرنگارهایی که بسیاری از آنها در این نوع خبرنگاری عمیق تخصص دارند نوشته شده‌است. سرمقاله‌ها اغلب طولانی تر از مقالات عادی هستند و همراه آنها عکس، طراحی و دیگر کارهای «هنری» به کار می‌رود. حتی سرمقاله‌ها را گاهی با استفاده از ابزار چاپ و رنگها برجسته می‌نمایند.

- روزنامه نگاری پژوهشی

روزنامه نگاری پژوهشی در بین انواع روزنامه نویسی سخت ترین گونه روزنامه نگاری است.

- خبرنگاری ورزشی

خبرنگاری ورزشی جنبه‌های زیادی از رقابت‌های ورزشی افراد را دربرمی گیرد و جزء لاینفکی از اغلب محصولات خبرنگاری، از جمله روزنامه‌ها، مجلات و برنامه‌های خبری رادیو و تلویزیون محسوب می‌شود. در حالی که برخی از منتقدان خبرنگاری ورزشی را به عنوان خبرنگاری حقیقی قبول ندارند، اهمیت ورزش در فرهنگ غرب عاملی است برای توجیه این امر که ژورنالییست‌ها نه تنها به رقابتهای ورزشی، بلکه به ورزشکاران و تجارت در ورزش نیز توجه نمایند.

به طور سنتی در ایالات متحده خبرنگاری ورزشی در مقایسه با نوشته‌های خبرنگاری سنتی از انسجام، ابتکار و تعصب کمتری برخوردار بود، با این حال تاکید بر صحت و درستی و رعایت عدالت و بی طرفی هنوز هم بخشی از خبرنگاری ورزشی را تشکیل می‌دهد. تاکید بر توصیف صحیح عملکرد آماری ورزشکاران نیز یکی دیگر ازبخش‌های مهم خبرنگاری ورزشی محسوب می‌شود.

 - خبرنگاری علمی

خبرنگاری علمی شاخه نسبتاً جدیدی از خبرنگاری محسوب می‌شود که در آن گزارش خبرنگارها اطلاعاتی را در مورد موضوعات علمی به مردم انتقال می‌دهد. خبرنگارهای علمی باید اطلاعات مبسوط، فنی و در پاره‌ای اوقات اطلاعاتی را که با زبان مخصوص نوشته شده‌است را درک و تفسیر کنند و سپس آن را به گزارش‌های جذابی که برای مصرف کنندگان رسانه‌های خبری قابل باشد تبدیل نمایند.

 خبرنگارهای علمی باید تصمیم بگیرند که از میان دستاوردهای علمی کدام ارزش پوشش خبری را دارد و همچنین باید بتوانند تشخیص بدهند که از میان منازعات جامعه علمی کدام برای پوشش خبری ارزش دارند. بسیاری از خبرنگارهایی که در حوزه علمی فعالیت دارند آموزش‌هایی را در حوزه خبرنگاری خود گذرانده‌اند، به عنوان مثال می‌توان به پزشکانی اشاره کرد که در اخبار پزشکی را تحت پوشش خود قرار می‌دهند. البته این مساله کلی نیست و در میان خبرنگارهای علمی نیز کسانی هستند که در حوزه علمی دوره یا آموزش ندیده‌اند.

- روزنامه‌نگاری تحقیقی

روزنامه‌نگاری تحقیقی که در آن خبرنگارها رفتاری خلاف عرف غیر اخلاقی و غیرقانونی افراد، موسسات اجاری و دولتی را مورد تفحص قرار می‌دهند و آن را فاش می‌سازند، می‌تواند پیچیده، زمان بر و پرهزینه باشد؛ چرا که گروههایی از خبرنگارها، ماهها تحقیق و تفحص، مصاحبه‌های گوناگون (اغلب مصاحبه‌های تکراری) با افراد بی شمار، مسافرتهای دور و دراز، رایانه جهت تجزیه و تحلیل پایگاه داده‌های اسناد مردمی، یا استفاده از کارکنان حقوقی شرکت به منظور ایمن نگه داشتن اسناد با توجه به قانون آزادی اطلاعات، از جمله مواردی است که در روزنامه‌نگاری تحقیقی لازم است.

- خبرنگاری مشاهیر یا مردم

یک حوزه دیگر از خبرنگاری که چندان هم مطرح نیست و در قرن بیستم سنگ بنای آن گذاشته شد، خبرنگاری مشاهیر یا مردم می‌باشد که به زندگی شخصی افراد، عمدتاً اشخاص شهیر و بنام، از جمله ستاره‌های سینما و تئاتر، هنرمندان عرصه موسیقی، مدلها و عکاسان و دیگر افراد مشهور در صنعت نمایش و سرگرمی و همچنین افراد خواهان توجه، از جمله سیاست‌مداران و افراد مورد توجه مردم، نظیر کسانی که کاری انجام داده‌اند که ارزش خبری دارد، می‌پردازد.

- سایبر خبرنگاری

خبرنگاری آنلاین، سایبر خبرنگاری و یا روزنامه‌نگاری الکترونیک انواع جدیدی از روزنامه‌نگاری هستند که به شبکه اینترنت و شبکه جهانی وب، متکی هستند