دورهمی تمام شد، بحران مخاطب خیر

گروه فرهنگی: بحران مخاطبی که امروز صداوسیما با آن دست‌وپنجه نرم می‌کند، امری پوشیده نیست. به نظر می‌رسد شیوه و سیاق برنامه‌سازی و دوری از نوآوری در این حوزه سبب شده است صداوسیمای ایران با ریزش جدی مخاطبان روبرو باشد.

به گزارش بولتن نیوز، این مسئله را از دو منظر می‌توان مورد واکاوی قرارداد. اول اینکه شبکه‌های ماهواره‌ای، خصوصاً شبکه‌هایی که نسبت به پخش سریال‌های ترکیه‌ای اقدام می‌کنند، در سال‌های اخیر توانسته‌اند جای خود را در میان خانواده‌های ایرانی باز کنند و در شهرهای بزرگ و حتی شهرهای کوچک و روستاها، امروز بسیاری از پشت‌بام‌ها میزبان میهمانان ناخوانده‌ای هستند که امواج ماهواره‌ای را برای پخش در گیرنده‌های ایرانی سامان می‌دهند و از سوی دیگر نیز حتی تلاش صداوسیما برای ساخت چند برنامه تنها منجر به تعویق زمان دیدن این سریال‌ها می‌شود. به‌عبارت‌دیگر باوجودی که ناهمگونی سریال‌های ترکیه‌ای برای فرهنگ و سبک زندگی ایرانی آشکارشده است اما تجربه نشان می‌دهد بخش هم‌زمان برنامه‌ای پربیننده از صداوسیمای ایران با یک سریال ترکیه‌ای تنها سبب می‌شود مخاطبان یکی از دو برنامه را در ساعات بازپخش دنبال کنند.

مشکل کجاست؟

بحران مخاطب امروز از سوی کارشناسان و دست‌اندرکاران و دلسوزان فرهنگ ایرانی گوشزد نشده است. پیش‌ازاین، وقتی پای ماهواره تا این حد از گلیم درازتر نشده بود، بسیاری هشدار می‌دادند که وضعیت به اینجایی می‌رسد که رسیده است اما به‌هرحال نبود گوش شنوا و ابا در استفاده از نیروهای خلاق برای برنامه‌سازی همگی سبب شد آنچه نباید رخ می‌داد، رخ دهد.

در این فضا شاید پرداختن به برنامه‌هایی که توانسته‌اند در همین شرایط مخاطبانی جدی را از آن خود کنند و کلیپ‌های چنددقیقه‌ای‌شان در صفحات اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود، خالی از لطف نباشد.

برنامه دورهمی به پایان رسیده است اما هنوز شبکه‌های اجتماعی از کلیپ‌های چنددقیقه‌ای این برنامه پربیننده که اتفاقاً از شبکه‌های سراسری یک تا پنج نیز پخش نمی‌شد، خالی نشده‌اند.

هنوز بسیاری از بخش‌های این برنامه که شبکه نسیم مبادرت به پخش ان کرد، دست‌به‌دست می‌شود و همین امر نشان از تأثیرگذاری بالای این برنامه در جذب مخاطب دارد.

مهران مدیری بدون اغراق یکی از پرکارترین طنزپردازان و برنامه‌سازان در این حوزه است که توانسته جای پای خود را در این عرصه سفت کند.

تا چند سال قبل، حتی پای ثابت سریال‌های نوروزی نیز، سریال‌هایی بود که نام مدیری به‌عنوان کارگردان بر آن حک می‌شد اما آنچه اهمیت دارد اینکه برنامه‌سازی وی هیچ‌گاه به‌دوراز حاشیه نبوده است. زمانی انبوه‌سازان از محتوای برنامه وی شکایت داشتند و روزگاری کارفرمایان، زمانی شاعران به وی انتقاد می‌کردند که چرا شعر و شاعری را به سخره گرفته و روزی پزشکان و پرستاران.

به نظر می‌رسد تاب تحمل بخش‌های مختلف اجتماعی در ایران چندان تنگ است که ساخت هر برنامه طنزی برای هر بخشی از اجتماع، غیرقابل‌تحمل می‌نمود و همین امر نشان می‌دهد در غیاب فرهنگ تحمل و مدارا، نمی‌شود انتظار ساخت برنامه‌هایی برای جذب مخاطبانی را داشت که ساعت‌ها وقت خود را پای شبکه‌های ماهواره‌ای، به جد، تلف می‌کنند.

به‌هرروی آنچه در دورهمی مقابل دوربین رفت، توانست نظر جمعیت قابل‌توجهی از مخاطبان را به خود جلب نماید.

خلأ برنامه‌های پربیننده در حالی از سوی این برنامه جبران شد که به نظر می‌رسد صداوسیمای ایران سخت نیازمند تولید برنامه‌هایی با محتوای طنز برای به تصویر کشیدن کاستی‌ها و متوجه کردن مردم به دردها و دشواری‌های موجود در اجتماع است. جدا از گروه‌ها و اقشار مختلف اجتماع، اتفاقاً سیاستمداران نیز در دوره‌هایی تاب تحمل انتقادات مدیری را در قامت مجری و کارگردان برنامه نیافتند و وی باری متهم به حمایت از یک جناح و باری دیگر متهم به دشمنی با همان جناح شد.

با توجه به شرایط کنونی صداوسیما و شمار مخاطبانش، به نظر می‌رسد برای کاهش توفیق شبکه‌های ماهواره‌ای ساخت برنامه‌هایی ازاین‌دست، با سبک و سیاق تازه بتواند تا حدی نشانه‌های بحران را برطرف کند.

آنچه بیش از هر چیز در برنامه دورهمی موردتوجه قرار داشت، انعکاس تصویری صادق‌تر از مردم عادی که در قامت میهمانان یا بینندگان استودیویی حضور داشتند بود و البته میهمانان برنامه که غالباً از بازیگران و چهره‌ها شناخته‌شده انتخاب می‌شدند.

سؤالاتی که مهران مدیری در برنامه اخیر خود از مخاطبانش می‌پرسید، فرصت مغلطه یا پنهان‌کاری را از بسیاری از آن‌ها، حتی مردمان عادی دریغ می‌کرد. در قسمت‌هایی از این برنامه تنبیه‌هایی برای کسانی که از پاسخ دقیق به سؤالات طفره می‌رفتند، طراحی‌شده بود؛ نظیر تراشیدن موی سر یا ریش و ... که البته با تذکرات جدی صداوسیما در خصوص رعایتشان میهمانان همراه شد اما شاید کمی سعه‌صدر و تحمل بتواند امکان ساخت برنامه‌هایی که در عمق، صداقت و درستی و شفافیت را به مخاطبان القا می‌کند، در دستور کار قرار گیرد.

مهران مدیری نشان داده است در دو دهه گذشته توانسته همچنان جایگاه خود را در میان دوستداران طنز حفظ کند و این دیرپایی بدون تردید می‌تواند خود نشان‌دهنده دقت در انتخاب شکل و محتوای برنامه باشد.

به نظر می‌رسد با پایان برنامه دورهمی، ضرورت دارد دست‌اندرکاران و تصمیم گیران صداوسیما به طراحی برنامه‌هایی با این سیاق که طنزی اجتماعی – سیاسی را در خود دارد، برای جلب مخاطبان از یک‌سو و بالا بردن ظرفیت‌های اجتماع از سوی دیگر، بی اندیشند.