زمین را بندگان شایسته‌ام به ارث خواهند برد

گروه دین و اندیشه: حجت الاسلام دکتر سوزنچی از اساتید دانشگاه، هر روز یک آیه قرآن را با ترجمه و چند حدیث تفسیری و چند نکته در تدبر آن آیه منتشر می کند. بولتن نیوز نیز در راستای ترویج چنین اقدامات ارزشی این سلسله مطالب را به صورت روزانه منتشر می کند.

به گزارش خبرنگار بولتن نیوز، در مطلب روز 22 اردیبهشت به آیه 105 سوره عنکبوت پرداخته شده و در آن آمده است: 

وَ لَقَدْ كَتَبْنا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُها عِبادِيَ الصَّالِحُونَ   
سوره انبیاء (21) آیه 105 

ترجمه
و به تحقیق، در زبور بعد از «ذکر» نوشتیم که همانا زمین را بندگان شایسته‌ام به ارث خواهند برد.

 

حدیث
1) از امام صادق ع درباره این سخن خداوند عز و جل که می‌فرماید: «و به تحقیق، در زبور بعد از ذکر نوشتیم» سوال شد که زبور و ذکر چیست؟
فرمودند: ذکر نزد خداست؛ و زبور آن است که بر حضرت داود ع نازل شد و هر کتابی که نازل شده نزد اهل علم است و ماییم آنها.
[اینکه ذکر نزد خداست؛ شاید منظور از «ذکر»، «لوح محفوظ» باشد]
الكافي، ج‏1، ص226؛ بصائر الدرجات، ج‏1، ص136

2) عبد الرحمن بن بكار می‌گوید: حج بجا آوردم سپس به مدینه رفتم و وارد مسجدالنبی ص شدم و دیدم مردم دور مالک بن انس جمع شده، از او استفتاء می‌کنند و او به آنها فتوا می‌دهد. به سمت او رفتم که یکدفعه دیدم مردی خوش‌سیما در سمت دیگر مسجد است و عده‌ای دور و بر ایشان‌اند و مردم را از ایشان دور می کنند. از کسانی که آنجا بود پرسیدم: او کیست؟
گفتند: موسی بن جعفر ع.
مالک را رها کردم و دنبال او رفتم و سعی کردم راهم را به سوی او باز کنم تا به وی چسبیدم؛ گفتم:
یا ابن رسول الله! من مردی از اهالی مغرب‌ام، از شیعیان شما و کسی که با ولایت شما به دین خدا متدین است.
فرمود: فلانی از من فاصله بگیر؛ اینجا مامورانی را بر من گمارده‌اند که از ایشان بر تو نگرانم!
گفتم: بسم الله؛ من می‌خواهم سوال از شما بپرسم!
فرمود: بپرس.
گفتم: برای ما روایت کرده‌اند که مهدی از شماست؛ قیامش چه موقع است و از کجا قیام می‌کند؟
فرمود: مَثَلِ کسی که درباره‌اش از من سوال کردی مَثَلِ عمودی است که از آسمان بیفتد، سرش در مغرب باشد و اصلش در مشرق؛ پس به نظرت این عمود وقتی بایستد از کجا می‌ایستد ؟
گفتم: از سمت سرش.
فرمود: همین برایت کافی است. از مغرب می‌ایستد و اصلش از مشرق است و آنجا ایستادنش سامان می‌گیرد و کارش تمام می‌شود.
همین طور است حضرت مهدی علیه‌السلام؛ از مشرق شروع می‌شود و سپس به مغرب هجرت می‌کند و از آن جهت قیام می‌کند و در مشرق کارش تمام می‌شود؛ و از ذریه‌اش کسی قیام می‌کند که خداوند به او، آن را در آنجا به پایان می‌رساند و زمین را برای او به ارث می‌گذارد آن طور که خداوند عز و جل در کتاب مبین خود فرمود: «و به تحقیق، در زبور بعد از «ذکر» نوشتیم که همانا زمین را بندگان شایسته‌ام به ارث  خواهند برد.» و همه آن به حضرت مهدی علیه‌السلام منسوب می‌شود چرا که او کلید آن است و با دعوت اوست که کارش گسترش می‌یابد؛ و هر قیام‌کننده‌ای بعد از او مهدی‌ای است که خداوند عز و جل آنها را هدایت کرده است و به وسیله آنها بندگانش را به سوی خویش هدایت نموده است؛ پس ایشان امامانی هدایت‌شده‌اند و بندگان صالحی‌اند که خداوند در کتابش از آنان یاد کرد که زمین را برای آنان به ارث خواهد گذاشت و او در وعده‌اش تخلف نخواهد کرد.
شرح الأخبار في فضائل الأئمة الأطهار عليهم السلام، ج‏3، ص365

3) از امام باقر ع روایت شده است: اینکه خداوند عز و جل می‌فرماید «همانا زمین را بندگان شایسته‌ام به ارث  خواهند برد» منظور آل محمد ص است.
و نیز از ایشان روایت شده است:منظور اصحاب مهدی ع در آخر الزمان است.

4) از امام کاظم ع در مورد آیه «و به تحقیق، در زبور بعد از «ذکر» نوشتیم که همانا زمین را بندگان شایسته‌ام به ارث  خواهند برد» روایت شده است:
منظور آل محمد ص است و کسانی که بر راه و روش‌ آنان بوده‌اند؛ و این زمین زمین بهشت است.
تأويل الآيات الظاهرة في فضائل العترة الطاهرة، ص326

5) از پیامبر اکرم ص روایت شده است: زمین را برای من جمع کردند و شرق و غرب آن را نشانم دادند و ملک امتم بدانچه برای من نشان داده شد خواهد رسید.
مجمع البيان، ج‏7، ص106

6) از پیامبر اکرم ص در کتب مختلف شیعه و سنی روایت شده است: اگر از دنیا جز یک روز باقی نمانده باشد، خداوند آن روز را بقدری طولانی می‌کند که مرد شایسته‌ای از اهل بیتم را برانگیزاند که زمین را از عدل و قسط پر کند بعد از آنکه از ظلم و جور پر شده باشد.
مجمع البيان في تفسير القرآن، ج‏7، ص106

 

تدبر
1️⃣ این مساله که زمین نهایتا از آن صالحان خواهد بود، از زمره سرنوشت‌هایی است که در کتب آسمانی قبلی هم تاکید شده است.
نکته تخصصی انسان‌شناسی
خداوند به انسان اختیار داده است و چون انسان اختیار دارد به هر سمت و سویی ممکن است برود و همین است که انسان و جوامع انسانی را تا حدود زیادی پیش‌بینی‌ناپذیر کرده است.
اما در عین حال، این گونه نیست که سرنوشت نهایی انسان روی زمین نامشخص باشد. خداوند در آفرینش انسان هدفی قرار داده و آن این است که انسان مقام خلیفة‌اللهی را در زمین نمایان سازد؛ به همین جهت، امدادهای غیبی‌ای در کار است که جهت‌دهی خاصی به عالم بکند. یکی از آن امدادهای غیبی،‌ امامی است که خدا او را برای تحقق این واقعیت ذخیره کرده است؛ و این مطلبی است که چون خداوند اراده کرده، حتما محقق خواهد شد، هرچند خلاف خواست بسیاری از قدرت‌مداران و زالوصفتان باشد.

2️⃣ مقصود از «زبور» و «ذکر» چیست؟
الف. زبور کتاب حضرت داود؛ و ذکر لوح محفوظ است (شیخ مفید، تصحيح اعتقادات الإمامية، ص74)
ب. منظور از زبور، کتابهای انبیاست و مقصود این است که بعد از اینکه در ذکر (که همان ام‌الکتاب یا لوح محفوظ است) مقدر کردیم، در کتابهای انبیا هم این را بیان کردیم. (نظر سعيد بن جبير و مجاهد و ابن‌زيد و الزجاج، به نقل از مجمع‌البیان، ج7، ص106)
ج. ذکر تورات است و زبور کتابهای آسمانی‌ای که بعد از تورات نازل شد. (ابن‌عباس و ضحاک، به نقل از مجمع‌البیان، ج7، ص106)
د. زبور، زبور داود است و ذکر، تورات موسی (شعبی ، به نقل از مجمع‌البیان، ج7، ص106)

3️⃣ مقصود از «زمین» در این آیه چیست؟
الف. کل زمین است در دوره ظهور

ب. منظور زمین بهشت است

4️⃣ منظور از به ارث بردن زمین چیست؟
مراد از ارث بردن، تسلط بر زمین و منافع آن و استفاده از برکات آن است. و این برکات اعم است از برکات دنیوی (پاک شدن زمین از شرک و گناه و برقراری حکومت عدل صالحان؛ که در آیه 55 سوره نور بدان اشاره شده : ِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ‏ ... يَعْبُدُونَنِي لا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئ‌: آنان را در زمین جانشین می‌کنیم ... تا مرا بپرستند و به من شرک نورزند) و برکات اخروی (مقامات قرب و جایگاه بهشتی‌ای که با اعمال دنیوی‌شان به دست می‌آورند که در آیه74 سوره زمر تعبیر کرده است: أَوْرَثَنَا الْأَرْضَ نَتَبَوَّأُ مِنَ الْجَنَّةِ حَيْثُ نَشاءُ: زمین را به آنها به ارث خواهیم داد تا در هر جایی از بهشت که بخواهند جای گیرند.) و دلیلی ندارد که این را فقط مربوط به دنیا یا آخرت بدانیم (المیزان، ج14، ص330)

5️⃣ چرا این مطلب را که صالحان بر زمین حکومت خواهند کرد با تعبیر «به ارث می‌برد» اشاره کرد؟
شاید بدین جهت که به این واقعیت اشاره کند که پیش از ایشان غیرصالحان در زمین قدرت را به دست داشتند، و حالا اینها جای آنها را خواهند گرفت. یعنی خدا توجه دارد که در طول تاریخ در بسیاری از مقاطع ظالمان در زمین حکومت می‌کرده‌اند و اصل سخن فرشتگان – که پرسیدند آیا در زمین کسانی می‌گذاری که خونریزی و فساد کنند – بیراه نبوده است.

6️⃣ می‌توانست بسادگی بفرماید صالحان زمین را به ارث می‌برند؛ اما فرمود «بندگان» صالح «من».
چرا؟
تاکید کند که کسی که وارث زمین می‌شود، قبل از آنکه صالح باشد، بنده خاص خداست و نه بنده و سرسپرده هیچکس دیگر. در واقع، ‌معیار می‌دهد که اگر کسی می‌خواهد اصلاح در زمین ایجاد کند، نمی‌تواند بندگی خدا را جدی نگیرد!