به کام کمدی

گروه سینما و تلویزیون: نوروز اگرچه فصل تعطیلی کار و دمی آسودن از روزمرگی است، برای سینما اما روزهای شلوغی و استقبال است. اینچنین تعطیلاتی، برای بعضی‌ها اگر وقت و پول مسافرت نباشد و اگر حوصله دیدن فامیل همیشگی هم سر رفته باشد، بهترین زمان تفریح است و در زمانه سخت یافتن تفریح راضی‌کننده چه بهتر از سینما که هم ساده است و هم سرگرم کننده. در کنار اینها اگر کیفیت دو سه‌سال اخیر سینمای ایران را هم درنظر بگیریم که به نسبت یک دهه قبل خود و نه در قیاس با روزهای روشنش در دهه ٥٠ و ٦٠ وضعی قابل تحمل‌تر دارد، فیلم دیدن برای کسانی که کمی هنر هفتم را دوست داشته باشند، ناگزیر است. 

به گزارش بولتن نیوز، این موضوع که بسیاری از مردم در نوروز حداقل یک بار به سینما می‌روند بیشتر از هر کس برای تهیه‌کنندگان آن اهمیت دارد. آنها خوب می‌دانند زمانی باید محصول را به بازار عرضه کرد که تقاضا وجود داشته باشد. از طرفی برای بسیاری از سینماروندگان نوروزی، نفس فیلم دیدن به مثابه یک تفریح، تا حدی فراتر از چه فیلمی دیدن است و همین ویژگی باعث شده است که خالقان و صاحبان فیلم برای اکران نوروزی سرودست بشکنند.

اکران نوروزی: بازگشت سرمایه

اکران نوروزی چند سالی است که در فرهنگ گیشه سینمای ایران اهمیت پیدا کرده است. تا پیش از این سال‌ها شاید ١٢-١٠ سال قبل فیلم‌ها یا فروش متوسطی داشتند یا نمی‌فروختند. کمدی‌هایی سطح پایین اغلب آنقدری منفعت داشتند که تهیه‌کننده را مجاب کند که فیلم بعدی‌اش را شروع کند، اگرچه تهیه‌کننده‌ای که تهیه‌کنندگی سینما تنها شغلش باشد خیلی‌وقت است که وجود ندارد.  در آن سال‌ها اگر «آتش‌بس» یا پیش از آن «کما» می‌فروخت از اقبال مردم به کمدی بود. بعد‌ها اما ستاره بخت کمدی‌هایی که اشتباهی پرفروش می‌شدند، فرونشست و دوران تازه‌ای آغاز شد: دوران فروختن‌های جدی.

وقتی هوای سینما کمی بهتر شد، روزهای آغاز رقابت بود. سینماهای جدی‌تر به راه افتادند و فیلم‌های جدی‌تر ساخته شد. در این ایام هر آنچه باعث شود فیلم بهتر بفروشد، خوب است و برای به دست آوردنش باید تلاش کرد. این شد که تبلیغات شدت گرفت و از گوشی‌های موبایل و شبکه‌های مجازی به ماهواره هم رسید و بیش از اینها، تلاش برای نمایش فیلم در زمان‌های مناسب و چه زمانی بهتر از نوروز. بنابراین کم‌کم اکران نوروزی شد برگ برنده فیلم‌ها برای فروش بیشتر یا به بیان دقیق‌تر   بازگشت بیشترین سرمایه در کمترین زمان ممکن. چه آن‌که در زمانه قدرت سرمایه، چگونگی و کیفیت و سرعت بازگشت آن هم مهم است. پس فرق است بین چند ماه انتظار و بعد چند هفته روی پرده بودن و تبلیغ، با حداکثر سه هفته فروش خوب، با تبلیغ و زحمت کمتر. از طرف دیگر در فضای فرهنگی که ثبات در آن وجود ندارد، خیلی راحت می‌شود با اخم و تشری فیلمی را پایین آورد یا اکرانش را به بدترین زمان ممکن به تعویق انداخت. پس مهم است که فیلم در روزهای جشن اکران شود تا هم اقبال عام داشته باشد و هم به یمن عید و راحت‌گیری‌های ناشی از آن، اقبال خاص.

تلاش برای دیده‌شدن

این پرسش که چرا اکران نوروز بیشتر از سال‌های قبل اهمیت یافته، کم‌وبیش پاسخ‌هایی مشابه دارد. مرتضی شایسته تهیه‌کننده و مدیر موسسه هدایت فیلم، مالک فیلم‌هایی مثل «زادبوم»، «آشوب»، «فراری»، «گشت٢» و «خوب بد جلف» که همگی متقاضی اکران ٩٦ بودند در گفت‌وگو با هنر آنلاین می‌گوید حتی همزمانی چند فیلم خوب در عید مانعی برای کم‌کردن انگیزه تهیه‌کنندگان نیست: «مردم در تهران و شهرستان به سینما می‌آیند و سینما را به‌عنوان یک گزینه برای خودشان انتخاب کرده‌اند. از همین رو صاحبان فیلم‌ها، تهیه‌کنندگان همه به فکر این هستند که فیلم‌شان را در اکران نوروزی به نمایش دربیاورند. البته می‌شود یک فیلم را برای یک فصل دیگر اکران درنظر گرفت ولی صاحبان فیلم هم متقاضی اکران در این زمان هستند. ضمن این‌که ممکن است پیش خودشان بگویند ٢٠-١٠‌درصد این همزمانی به ضررمان می‌شود اما از آن طرف چند برابر به نفع ما است. درواقع آنها نفع‌شان را درنظر می‌گیرند و بر همین اساس خواستار اکران فیلم‌شان هستند.» آن‌طور که غلامرضا فرجی سخنگوی شورای صنفی نمایش، متولی انتخاب فیلم‌ها برای اکران نوروزی می‌گوید در انتخاب فیلم‌ها عوامل مختلفی تاثیرگذار است: «بخش زیادی از قرار گرفتن تعداد بیشتر فیلم‌های کمدی در جدول اکران نوروزی به پاسخ و توجه مخاطب به فیلم‌های کمدی برمی‌گردد. درواقع جامعه و مخاطب پذیرش اکران فیلم‌های کمدی را دارد، به همین خاطر خود تهیه‌کننده و سینمادار هم راغب است که فیلمش در این زمان به نمایش دربیاید. نکته مهم دیگری که در این‌باره وجود داشته و شورای صنفی نیز توجه زیادی به آن دارد این است که ما نمی‌توانیم به یکباره تمام فیلم‌های کمدی را در نوروز اکران کنیم و در طول‌سال دیگر هیچ فیلم دیگری نداشته باشیم. خوشبختانه شورای صنفی نمایش مدنظر دارد که همه طیف فیلم‌های کمدی در یک زمان قرار نگیرند.»

تاریخ اکران نوروزی: کمدی‌ها در صدر

این‌که در این سال‌ها کدام فیلم‌ها آن‌قدر خوش‌اقبال بوده‌اند که در نوروز اکران شوند با تئوری اکران فیلم‌ها و ضوابط منطقی حاکم بر آن چندان منطبق نیست، اگرچه از نظر تصمیم‌گیرندگان، تناقضی هم با آن ندارد. نگاهی کوتاه به فیلم‌هایی که در نوروز ٨-٧سال اخیر اکران شده‌اند، نشان می‌دهد شورای صنفی حداقل در ظاهر سعی در قانع نگه‌داشتن همه جهت‌های فیلمسازی موثر داشته است. در ‌سال ٨٨ وقتی «درباره الی» به دلایلی از اکران نوروز بازگذاشته شد، «اخراجی‌های ٢» آن‌قدر خوب فروخت که رکورد‌های فروش فیلم در تاریخ سینمای ایران را جابه‌جا کرد. در ‌سال ٨٩ در برهوت فیلم‌های جدی و قهر مقطعی مردم با سینماها، «پوپک و مش‌ماشاالله» ساخته غریب فرزاد موتمن موفق‌تر از «تسویه‌حساب» تهمینه میلانی و «هیچ» عبدالرضا کاهانی در اکران عید بود.‌ سال ٩٠ جنجالی‌ترین رقابت بین دو فیلم در اکران نوروز بود. آن‌روزها اصغر فرهادي و مسعود ده‌نمكي پس از حواشي اتفاقات ‌سال ٨٨ رودرروي هم قرار گرفتند. «جدايي نادر از سيمين» به لحاظ جايگاه بين‌المللي موفق‌تر از «درباره ‌الي» به‌نظر مي رسيد و «اخراجي‌هاي ٣» با دستمايه قراردادن جو سياسي ناشي از انتخابات رياست‌جمهوري در جامعه مي‌توانست برگ برنده ديگري در دستان ده‌نمكي باشد. درنهایت اما اخراجی‌ها توانست بیشتر از جدایی بفروشد. برگ برنده سینمای ایران در آغاز ‌سال ٩١ «گشت ارشاد» بود که درنهایت از اکران بازماند و گیشه به دست فیلم متوسط «انتهای خیابان هشتم» افتاد.‌ سال بعدش اما بازهم روزهای فروش فیلم مسعود ده‌نمکی این‌بار «رسوایی» بود، اگرچه این‌بار با اقبال کمتر که نشان دهد دوران سعادت سبک فیلمسازی او هم به سر آمده است. «طبقه حساس» خلق‌شده توسط مثلث کمال‌تبریزی، رضا عطاران و پیمان قاسم‌خانی فاتح گیشه‌های نوروز ٩٣ بود و درنهایت در ‌سال ٩٤ «ایران برگر» مسعود جعفری‌جوزانی، باز هم فیلمی کمدی، توانست پرفروش‌ترین در نوروز باشد. با نگاهی به آمار چند‌سال گذشته بیشتر از کشف دوباره اهمیت فیلم‌های کمدی در اکران نوروز، افزایش اهمیت فروش نوروزی در فروش سالانه است. به این معنا که فیلم‌هایی که در عید خوب می‌فروشند، در آمار سالانه هم پرفروش خواهند بود و این موضوع‌ سال‌به‌سال چشم‌گیرتر است.

اکران ٩٦: شکست فیلم‌های جدی

امسال هم مانند سال‌های اخیر، انتخاب فیلم‌ها برای اکران نوروز، تلاشی از طرف شورای صنفی بوده که علاوه بر فیلم‌های کمدی، سلیقه‌های دیگر هم در لیست باشند. بنابراین در کنار «خوب بد جلف» و «گشت ارشاد ٢» و «سه بیگانه»، «یک روز به‌خصوص» و «آباجان» و مهم‌ترین فیلم جشنواره فجر ٩٥، «ماجرای نیمروز» هم قرار گرفته‌اند. نگاهی به فروش نوروزی این فیلم‌ها اما همچنان بالانشینی و محبوبیت کمدی‌ها را نشان می‌دهد. این‌بار اما برخلاف ١٢-١٠ ‌سال پیش که کمدی‌هایی سخیف پیشتاز بودند، باید از فروش خوب کمدی‌های درست و حسابی خوشحال بود.

طبق آمار رسمی اعلام شده تا پایان هفته دوم عید، «خوب بد جلف» بیش از ٩‌میلیارد تومان فروخته است و اگرچه این فیلم یک‌ماه از ٤-٣ فیلم دیگر شروع به نمایش کرد، اما با این وجود هم فروشی استثنایی داشته است. بعد از این فیلم «گشت ارشاد ٢» قرار دارد که کمدی تند و تیزتری نسبت به فیلم قاسم‌خانی است و تا لحظه نوشتن این گزارش بیشتر از ٧‌میلیارد تومان فروش داشته است و با احتساب این‌که فقط دو هفته از اکران آن می‌گذرد به‌نظر می‌رسد پرفروش‌ترین فیلم امسال باشد. در کنار این دو فیلم، «ماجرای نیمروز» هم نسبتا خوب فروخته، هرچند با حجم تبلیغی که از سوی نهادهای رسمی کشور به نفع آن وجود دارد، عملا قافیه را به دو فیلم کمدی باخته است و بعید به‌نظر می‌رسد در میان پرفروش‌ترین‌ها باقی بماند، مثل «آباجان» و «یک‌روز به‌خصوص» که نوروز خوبی را پشت‌سر نگذاشتند و تا این‌جا عملا در گیشه شکست خورده‌اند. بین همه این فیلم‌ها اما برنده اصلی «سه بیگانه» است. فیلمی که مهدی مظلومی قبل از مهاجرت به شبکه جم ساخت و با کش‌وقوس‌های فراوان و تساهل سوال‌برانگیز مجموعه ارشاد به اکران نوروزی راه یافت و حالا در آستانه میلیاردی‌شدن است.

منبع: شهروند