زخم زباله بر تن سواحل
تا همین چند دهه پیش سواحل ایران پاک و عاری از آلودگی بود، اما وضعیت امروز سواحل و دریا‌های کشور به لحاظ پاکیزگی مطلوب نیست. استان‌های ساحلی به ویژه استان‌های کناره دریای خزر سالانه پذیرای میلیون‌ها مسافر و گردشگر هستند. به طور معمول روزانه پنج هزار تن زباله در سه استان شمالی کشور تولید می‌شود که سه هزار تن این زباله‌ها در استان مازندران است و در دو استان گیلان و گلستان هر کدام هزار تن زباله تولید می‌شود. این میزان تولید زباله در روزهای تعطیل و ایام نوروز به دو تا سه برابر افزایش می‌یابد، یعنی به حدود ۱۰ تا ۱۵ هزار تن می‌رسد. باید حساسیت مردم و مسئولان دولتی استان‌های ساحلی کشور نسبت به وضعیت محیط‌زیستی کشور، سواحل پاک و مدیریت پسماند زباله دو چندان شود.
به گزارش بولتن نیوز، ۲۵ اسفند سال گذشته، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به ضرورت اجرای مدیریت پایدار در سواحل کشور اظهار کرد: در حال حاضر در سواحل جنوب و شمال ایران با چالش‌ها و معضلات زیست‌محیطی بسیاری مواجه هستیم. معصومه ابتکار با اشاره به اینکه مدیریت پایدار و همگام با ملاحظات زیست‌محیطی سواحل کشور از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، افزود: چالش‌ها و معضلات محیط‌زیستی بسیاری در سواحل جنوب و شمال کشور وجود دارد و مدیریت یکپارچه سواحل در ابعاد خشکی و دریایی از اهمیت بسیار برخوردار است. او تاکید کرد: دستگاه‌های مختلف از جمله وزارت کشور، سازمان بنادر و دریانوردی، سازمان شیلات و... باید در اجرای این پروژه با سازمان حفاظت محیط‌زیست همکاری داشته باشند. ابتکار گفت: سازمان برنامه و بودجه در راستای تحقق این تفاهمنامه، همکاری مناسبی با ما داشت. امیدواریم بتوانیم این طرح را به عنوان الگوی موفق مدیریت جامع استان هرمزگان اجرایی کنیم. این در حالی است که در برنامه پنجم و ششم نیز بر لزوم دارا بودن پیوست سلامت و زیست‌محیطی در طرح‌های بزرگ صنعتی تاکید شده که در همین راستا سازمان محیط‌زیست باید در این زمینه گام بردارد. اگر رعایت مسائل زیست‌محیطی از بدو آموزش اولیه یعنی مقطع دبستان آموزش داده شود، بی شک این آموزش‌ها باید همگام با آموزش‌های عمومی نهادینه شود.با زباله‌های رهاشده در سواحل چه کنیم؟
با گشت و گذار در سواحل شمالی کشور می‌توان گفت که زباله‌های رها شده در برخی نقاط به بخشی از طبیعت تبدیل شده است. باید با ساخت و ارائه الگوهای فرهنگی مردم را نسبت به آسیب‌های ناشی از ریختن زباله در طبیعت آگاه کرد. از سوی دیگر نمی‌توان فقط منبع بروز چنین نارسایی‌ای را مردم دانست، بلکه دستگاه‌های مسئول در هر استان می‌توانند در جمع‌آوری، امحا و بازیافت زباله‌ها نقش موثری داشته باشند. رهاسازی زباله‌ها در نزدیکی مخازن غذایی و آب شرب می‌تواند شیوع بیماری‌های عفونی، نابودی طبیعت و تغییر اکوسیستم را در پی داشته باشد که تغییر اکوسیستم می‌تواند در شیوع تعداد مشخصی از بیماری‌های غیرواگیر موثر باشد. در این وضعیت سازمان حفاظت محیط‌زیست، شهرداری‌ها در سطح شهر و دهیاری‌ها در روستاها، وظیفه جمع آوری زباله‌ها را برعهده دارند. البته مشارکت مردم و فرهنگسازی نیز در این زمینه نقش دارد و باید مورد توجه قرار گیرد. در واقع به هر میزان که دستگاه‌های مربوطه تلاش کنند اگر نقش مردم پررنگ نباشد و دیده نشود موفقیتی حاصل نمی‌شود. مدت‌هاست شهرهای ساحلی کشور با چالش‌های متعدد در زمینه کمبود یا نبود دستگاه‌های زباله سوز مواجه هستند. مدیریت زباله‌های صنعتی استانداردهای خاصی می‌طلبد، چرا که رهاسازی زباله‌های صنعتی تبعات و خسارت‌های زیادی را متوجه محیط‌زیست کشور می‌کند. سازمان ملی استاندارد باید درباره مساله پسماند صنعتی با همکاری الزام آوری که وزارت صنعت، معدن و تجارت دارد وارد عمل شود. در مجموع وزارت بهداشت به عنوان متولی اصلی سلامت می‌تواند یک نقش فرابخشی در این زمینه داشته باشد.
ساخت‌وساز در سواحل کشور مخرب است
یک کارشناس محیط‌زیست درباره وضعیت سواحل کشور به «آرمان» می‌گوید: در شرایط کنونی سازمان محیط‌زیست نمی‌تواند در زمینه رسیدگی به وضعیت سواحل کشور اقدامات مناسب انجام دهد، چون این مقوله یک اقدام فرابخشی و نیازمند عزم جدی از سوی دستگاه‌های مربوطه است. محمدرضا فاطمی می‌افزاید: سازمان محیط‌زیست با توجه به امکاناتی که در اختیار دارد توانایی حفظ سواحل کشور را ندارد. این در حالی است که قوانین متعددی در زمینه حریم دریا، حریم ساحل و... وجود دارد، اما شاهد اقدامات متعدد از سوی سازمان‌ها و نهادهای دولتی هستیم. برای مثال هم اکنون بخشی از اراضی ساحلی و دریایی کشور در اختیار سازمان‌ها و نهادهای متعدد است. بنابراین سازمان محیط‌زیست برای رسیدگی به وضعیت سواحل کشور توانایی مقابله ندارد. همگان برای رسیدگی به وضعیت سواحل از سازمان محیط‌زیست توقع دارند، این درحالی است که توجه به این مساله، وظیفه مردم، سازمان‌ها و نهادهاست.
به گفته او برای مثال در منطقه ساری تهدیدات موجود را می‌توان تقسیم بندی کرد؛ برخی از اقدامات قابل برگشت است و می‌توان زباله‌های رها شده در سواحل و طبیعت را در یک اقدام پاکسازی کرد، اما مشکل اصلی اقدامات برگشت ناپذیر در زمینه تخریب ساحل است. متاسفانه در ۱۰ تا ۱۵ سال اخیر شاهد اشغال ساحل و از بین رفتن مناطق ساحلی به دلیل ساخت‌وساز هستیم. در این وضعیت سواحل مورد خاکریزی قرار گرفته و به شعاع صد تا دویست متری آن شاهد پیشروی به سمت دریا هستیم و اغلب آن اراضی به بولوار، جاده، پارک تفریحی و... تبدیل می‌شوند. امروزه این گونه ساخت و سازها را می‌توان به عنوان تهدید جدی برای سواحل کشور مورد بررسی قرار داد. این کارشناس محیط‌زیست تاکید می‌کند: سواحل کشور به دلیل این پدیده شوم در حال تخریب هستند. بی شک سواحل جنوب هم همچون سواحل شمال با همین روند در معرض تهدید قرار دارند. اما با این تفاوت که وضعیت زیست‌محیطی و اکوسیستم سواحل جنوب به مراتب بیش از شمال است، چون در سواحل جنوب کشور تنوع گونه‌های گیاهی و جانوری بیش از شمال است، پس نمی‌توان سازمان محیط‌زیست را فقط مسئول نجات سواحل کشور دانست، بلکه توجه به این امر نیازمند عزمی همه‌جانبه از سوی دستگاه‌های مربوطه است. فاطمی درباره مهار زباله‌های رها شده در سواحل و طبیعت کشور می‌گوید: در وضعیت کنونی تنها راه برای جمع آوری مناسب زباله‌ها استفاده از دستگاه‌های زباله سوز است. هرچند این اقدام هم به دلیل بروز گازهای گلخانه‌ای چندان مناسب نیست، اما ضرر این اقدام کمتر از دفن زباله است. دفن زباله در اراضی همچون شمال کشور به هیچ عنوان مناسب و کارشناسی شده نیست، چون به دلیل بارندگی‌های فراوان شیرآبه‌های زباله‌ها وارد آب‌های زیرزمینی می‌شود. بنابراین استفاده از دستگاه‌های زباله سوز بهترین راه حل برای مهار زباله‌های رها شده در طبیعت است. او می‌افزاید: در مناطق شمالی کشور، سازمان محیط‌زیست و شهرداری‌ها به دنبال یافتن محلی برای دفن زباله هستند، اما این اقدام چندان کارشناسی شده نیست.
ابتدا باید زباله‌ها را تفکیک و اقلام مورد بازیافت را به کارخانه‌های مربوطه منتقل کرد و در مرحله بعد می‌توان زباله‌های تفکیک ناپذیر را در دستگاه‌های زباله سوز سوزاند تا هیچ اثری از آن در طبیعت باقی نماند. متاسفانه اغلب مناطق ساحلی کشور پوشیده از زباله هستند و تاکنون هیچ اقدام مناسبی برای رسیدگی به این وضعیت انجام نشده است. فاطمی می‌گوید: باید مسئولان امر دستگاه زباله سوز را تهیه و به این شکل از پخش زباله‌ها به ویژه پلاستیک در طبیعت جلوگیری کنند. به گفته او معضل پخش زباله در کشور در حال گسترش است. اغلب سواحل کشور آلوده به زباله هستند و به نسبت زباله‌های تفکیک ناپذیر هم وارد دریا شده و می‌تواند تهدید جدی برای طبیعت باشد. برای مثال امروزه بطری‌های پلاستیکی و نایلون یکی از معضلات محیط‌زیست محسوب می‌شود. این وسایل موجب خفگی آبزیان و پستانداران دریایی می‌شود. فاطمی می‌افزاید: سواحل جنوبی کشور شش هزار کیلومتر و سواحل شمالی هزار کیلومتر وسعت دارند، اما مردم و سازمان‌های مربوطه در زمینه حفظ و صیانت از این موهبت‌های الهی تاکنون هیچ اقدامی انجام نداده‌اند. درضمن سازمان حفاظت محیط‌زیست هم با بودجه محدود توانایی اقدام و نظارت موثر بر فعالیت سازمان‌ها و تاثیر اقداماتشان بر محیط‌زیست را ندارد. این نارسایی در حوزه محیط‌زیست فقط با عزم ملی از سوی سازمان‌ها و مردم حل و فصل می‌شود.
هدایت گردشگران به سمت طبیعتگردی مناسب
در سواحل کشور، نبود زيرساخت‌های مناسب گردشگری همچون كشتی‌های تفريحی مناسب، اسكله، ايستگاه‌های غواصی مناسب و... باعث شده تا بخش دولتی و بخش خصوصی توانایی بهره برداری مناسب از اين بخش گردشگری را نداشته باشند. با وجود اینکه كشورهای همسايه به نسبت ایران دارای سواحل مناسب نیستند، اما درآمد مناسبی از اين بخش کسب می‌کنند. در این شرایط می‌توان از متولیان امر در صنعت گردشگری انتظار داشت تا با اتخاذ تدابير مناسب‌تر، فرهنگسازی، ايجاد امنيت و رفع موانع به سرمايه گذاران در این زمینه توجه کنند. در این وضعیت می‌توان با اتخاذ تصمیمات مناسب و تدابير لازم زمينه ايجاد گردشگر طبيعت و امكانات مدنظر آن را فراهم كرد تا گردشگران بدون هيچ دغدغه به كمپ‌های ويژه گردشگران مراجعه و از امكانات آن بهره مند شوند. در کشور ما در هفت هزار کیلومتر ساحل کمتر امکانات رفاهی و تفریحی درآمدزا وجود دارد. در اصل سواحل کشور جای درآمدزایی به منبعی برای دپوی زباله و ساخت‌وسازهای غیرکارشناسی تبدیل شده‌اند که این امر ناقوس مرگ محیط‌زیست کشور را به صدا در می‌آورد.
منبع: سلامت نیوز
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
