مکان‌های دیدنی سرزمین اساطیری سیستان و بلوچستان چشم‌نواز گردشگران نوروزی

گروه فرهنگ و هنر: سرزمین اساطیری سیستان و بلوچستان از دو ناحیه شمال و جنوب تشکیل‌شده است. سیستان امروزی که قسمت شمالی استان را در برمی‌گیرد و سرزمین بلوچستان امروزی که ناحیه جنوبی استان را تشکیل می‌دهد.
به گزارش بولتن نیوز، سرزمین سیستان امروزی که قسمت شمالی استان را دربرمی گیرد، در کتاب اوستا، یازدهمین سرزمینی است که " اهورامزدا " آفریده. همچنین زادگاه رستم دستان قهرمان حماسی شاهنامه فردوسی می‌باشد. تاریخ نگاران سیستان را به گرشاسب، یکی از نوادگان کیومرث نسبت داده‌اند. نام سیستان از نام اقوام آریایی " سکا " اخذ شده است. " سکاها " در حدود سال 128 قبل از میلاد، سیستان را به تصرف خود در آورده و در پهنه آن استقرار یافته اند." نیمروز " نام دیگر سیستان است. همچنین بنای بیشتر شهرهای سیستان را به پهلوانان اسطوره‌ای ایران چون زال، سام و رستم نسبت داده‌اند. زمانی سیستان جزو متعلقات دولت ساسانی به شمار می آمد که به دست اردشیر بابکان فتح شد و در سال 23 هجری قمری، مسلمانان عرب این سرزمین را فتح کردند. اولین فرمانروای معروف ایرانی این سرزمین بعد از اسلام، " یعقوب لیث " صفاری بود. بعد از صفاریان، سامانیان، غزنویان و سلجوقیان نیز هریک، مدتی در این سرزمین فرمان رانده اند.

سرزمین بلوچستان امروزی که ناحیه جنوبی استان را تشکیل می‌دهد، در قدیمی ترین اسناد تاریخی به اسم " مکا " مشهور بوده و در نوشته های هرودت تاریخ نگار یونانی از آن به عنوان " گدروزیا " یاد شده است. به دنبال سقوط هخامنشیان توسط اسکندر مقدونی (230 پ- م) وی مسیر بازگشت خود از هند را " گدروزیا " انتخاب کرده است. پس از ساسانیان توسط اعراب مسلمان، در زمان خلیفه دوم، اکثر مردم این سرزمین بلافاصله به اسلام گرویدند.

از زمان ساسانیان به بعد این سرزمین همواره جزیی از ایران محسوب می شد تا اینکه با دخالت بریتانیا در قرن نوزدهم میلادی عملاً به دو بخش غربی و شرقی تقسیم شد. از این به بعد بلوچستان مانند سایر ایالت ها و ولایت های کشور حکومت خان خانی داشت تا در سال 1307 ه.ش پس از شکست دوست محمد خان بارکزهی قدرت حکومت مرکزی در این خطه تثبیت شد.

جغرافیای استان

استان سیستان و بلوچستان از دو منطقه متمایز تشکیل گردیده است. منطقه بلوچستان با 172305 کیلومتر مربع وسعت از 14 شهرستان تشکیل می گردد. منطقه سیستان نیز شامل 5 شهرستان می‌باشد و 15917 کیلومترمربع مساحت دارد.

استان سیستان و بلوچستان از دو منطقه متمایز تشکیل گردیده است. منطقه بلوچستان دارای 172305 کیلومتر مربع وسعت و از شهرستان های زاهدان، میرجاوه، خاش، سراوان، ایرانشهر، نیکشهر، چابهار، سرباز، کنارک، دلگان، مهرستان، سیب وسوران، قصر قند، فنوج تشکیل می گردد. منطقه سیستان نیز شامل شهرستان های زابل، زهک، نیمروز، هامون و هیرمند می‌باشد و 15917 کیلومترمربع مساحت دارد.

همجواری استان با کشورهای افغانستان و پاکستان با وجود بازارهای مصرف بی رقیب از یک سو و شرایط خاص حاکم بر آن کشورها از سوی دیگر، این استان را از اهمیت بسیاری برخوردار ساخته است.

ارتفاعات مهم منطقه بلوچستان عبارتنداز: تفتان با ارتفاع 4042 متر و بزمان با ارتفاع 3497 متر و تنها ارتفاعات مهم سیستان کوه خواجه است که 900 متر از سطح دریا دارد.

رودخانه های مهم استان شامل رودخانه هیرمند در سیستان است که شاهرگ حیاتی این منطقه می‌باشد. در بلوچستان رودخانه های مهم شامل رودخانه بمپور در ایرانشهر،‌ رودخانه سرباز در شهرستان سرباز، رودخانه های کاجو و کهیر در نیکشهر،‌ رودخانه باهوکلات در چابهار و رودخانه ماشکید در سراوان است.

دریاچه هامون در منطقه سیستان با مساحت 4000 کیلومتر مربع و عمق متوسط 5 متر بزرگترین دریاچه آب شیرین کشور است و به سه قسمت پوزک، صابوری و هیرمند تقسیم شده است. اهمیت این دریاچه بخاطر آب شیرین آن و امکان صید ماهی در سالهای پر آبی و تامین علوفه دام ها از طریق حاشیه و نیزار های آن می‌باشد. همچنین در مواقع پر آبی مازاد آب دریاچه از طریق آبراه شیله به مرز افغانستان بر می گردد.

دریاچه جازموریان در منطقه بلوچستان دریاچه فصلی است و در مغرب بلوچستان مابین کوه های مکران و کوه های شاهسواران واقع شده است، بخش زیادی از این دریاچه در استان کرمان قرار دارد. این دریاچه دارای آب شیرین است و علت شیرینی آن فرو رفتن آب در زمینهای آن است. این دریاچه از مهمترین دریاچه های استان محسوب می شوند

سیمای عمومی سیستان و بلوچستان

استان سیستان و بلوچستان به عنوان پهناورترین استان در ناحیه جنوب شرق کشور واقع شده است. این استان 1210 کیلومتر مرز خاکی با دوکشور پاکستان و افغانستان و 370 کیلومتر مرزآبی در کرانه های شمالی دریای عمان و از شمال به استان خراسان جنوبی، از جنوب به دریای عمان، از شرق به کشورهای پاکستان و افغانستان و از غرب به استانهای هرمزگان و کرمان محدود شده است.

مساحت استان 187502 کیلومترمربع است که 11.5 درصد از وسعت کشور را برمی گیرد. براساس سرشماری عمومی سال 1390 تراکم نسبی استان 12.5 نفر در هر کیلومترمربع بوده است که از این لحاظ یکی از کم تراکم ترین استان های کشور محسوب می شود. میزان این شاخص در سال 1385 برابر 13 نفر در هر کیلومترمربع بوده است.

کل مرزهای استان حدود 2/1580 کیلومتر یعنی معادل یک ششم از کل مرزهای جمهوری اسلامی ایران می‌باشد. طول مرزهای استان با کشور افغانستان نیز 288.5 کیلومتر یعنی معادل یک سوم از کل مرز ایران با افغانستان و طول مرزهای مشترک استان با کشور پاکستان 921.7 کیلومتر بوده که کل مرز مشترک ایران و پاکستان را تشکیل می‌دهد. طول مرزهای آبی استان با ساحل دریای عمان 370 کیلومتر است.

استان سیستان و بلوچستان از دو منطقه متمایز تشکیل‌شده است:

- منطقه بلوچستان (جنوب استان)، تنوع اقلیمی اش را با دریای عمان گره زده است. این وادی دارای طبیعتی کوهستانی می‌باشد. مناطق جنوبی استان با توجه به مجاورت با دریای عمان و بهره گیری از بادهای موسمی اقلیم متفاوتی دارند. بالا بودن میانگین دما و پایین بودن نوسانات آن از مشخصه های اساسی اقلیم منطقه است. با توجه به پایین بودن نزولات جوی و عدم وجود منابع برفی کوهستانی اکثر جریانات رودخانه ای، موقتی و فصلی بوده و در بخش وسیعی از استان منابع محدود آب های زیر زمینی تنها امکانات تامین آب محسوب می شوند. وجود مخروط آتشفشانی تفتان با 3941 متر ارتفاع در شمال بلوچستان مرکزی، شرایط اقلیمی متنوع و جالبی را فراهم آورده است. منطقه بلوچستان با 172305 کیلومترمربع وسعت و از شهرستانهای زاهدان، میرجاوه، خاش، سراوان، سیب و سوران، مهرستان، ایرانشهر، سرباز، دلگان، نیکشهر، قصرقند، چابهار و کنارک تشکیل می گردد.

- منطقه سیستان (شمال استان)، نگینی است برآمده از آبرفت های رودخانه هیرمند که بزرگ ترین دریاچه آب شیرین جهان را در خویش جای داده است. شریان حیاتی منطقه یعنی هیرمند نوسانات سالیانه قابل ملاحظه ای را نشان می‌دهد. وزش بادهای 120 روزه که از اواخر بهار تا پایان تابستان می وزد در تشدید نیاز و خشکی محیط موثر است. منطقه سیستان شامل شهرستانهای زابل، زهک، نیمروز، هامون و هیرمند می‌باشد و 15917 کیلومترمربع مساحت دارد.

همجواری استان با دو کشور افغانستان و پاکستان با وجود بازارهای مصرف بی رقیب از یک سو و شرایط خاص حاکم بر آن کشورها از سوی دیگر، این استان را از اهمیت بسیاری برخوردار ساخته است

از سوی دیگر منطقه سیستان در حال حاضر به دلیل مواجهه با خشکسالی های پی در پی و قطع آب هیرمند به دلیل عدم تمکین کشور مقابل به موافقت نامه های دو جانبه و عدم رعایت حق آبه جمـهوری اسلامی ایران، دچار مشکلات و چالش های فراوانی در بخش های اقتصادی و اجتماعی خود گردیده است.

ایجاد شرایط و امکانات لازم به منظور تغییر روند مذکور و حفظ و ماندگاری جمعیت به ویژه جمعیت جوان و تحصیل کرده در منطقه، در برون رفت سیستان از مضعیت فعلی بسیار تاثیر گذار خواهدبود. اگرچه در سال های اخیر اقدامات بسیار ارزنده و مفیدی در این خطه برای جبران کاستی ها و مشکلات موجود انجام گرفته است، لیکن برون رفت کامل از وضعیت موجود و برنامه ریزی برای توسعه اقتصادی منطقه، نیازمند اقدامات و توجه بیشتری می‌باشد.

با توجه به کاهش توجیه اقتصادی فعالیتهای کشاورزی به دلیل خشکسالی و کاهش توجیه اقتصادی از یک سو و وجود مرزهای طولانی و بازار تقریباً بی رقیب در کشورهای افغانستان و پاکستان از سوی دیگر، بخش صنعت، معدن و بازرگانی با بهره گیری از شرایط فوق می‌تواند موجبات توسعه اقتصادی منطقه، ایجاد اشتغال و در نتیجه کاهش مشکلات و چالش های اقتصادی و اجتماعی موجود در منطقه گردد.

همچنین این استان بعلت قرارگرفتن در کمربند فلززائی معدنی که از اروپا شروع و پس از گذشت از میناب و ارتفاعات جازموریان به سمت خاش و زاهدان ادامه می یابد، از منابع غنی معدنی در زمینه کانی های فلزی و غیرفلزی می‌باشد. مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که قابلیتهای مــعدنی از جمله توانمندیهای مهم توسعه استان بشمارمی آیند و بسیاری از کانسارهای فلزی و غیرفلزی شــناخــته شده، می توانند مبنای صنایع بزرگ معدنی قرارگیرند. باتوجه به شرایط فعلی و لزوم استفاده از کلیه امکانات برای شکوفائی اقتصاد ملی ما را ناگزیر از شناخت این قابلیتها نموده و در بسیاری از موارد، استفاده از آن حتی با وجــود محدودیـــتهای طبیعی بســیار منطــقی جلــوه می نماید.

از جمله پتانسیلهـای معدنی مهـم استـان می تـوان به ذخائر قـابل توجهی از گـرانیت (199423 هزارتن)، مس (36054 هـزارتن)، کـرومیت (340 هـزارتن)، تیتـانیوم (22714 هـزارتـن)، آهـن (193000 هـزارتن)، طلا (3669 هزارتن) آنتیموان (160 هزارتن)، مرمر (11177 هزارتن) سنگ آهن (210869 هزارتن) اشاره نمود. در مجموع ذخایر شناسایی شده استان معادل 1100000 هزار تن و رتبه 9 کشور و مجموع مجوزهای بهره برداری استان نیز 200 فقره می‌باشد که در کشور رتبه 18 را دارا می‌باشد.

در بخش صنعت، استان دارای 1226 پروانه بهره برداری صنعتی بود که بصورت تقریبی در جایگاه 25 کشوری قرار دارد. مهمترین واحدهای صنعتی استان شامل کارخانه سیمان خاش و سیستان، کارخانه نان رضوی، کارخانه عمل آوری ماهی، کارخانه کنسرو سازی، کارخانه های سازهای فلزی، کارخانه صنایع شیمیایی و سموم کشاورزی و ...

جاذبه های گردشگری ومکان‌های دیدنی سیستانو بلوچستان

در استان سیستان و بلوچستان، جاذبه گردشگری و تاریخی به قدری زیاد است نمی توان تمام این مناطق را در یک نوشته بیاوریم، اما با توجه به نزدیکی به تعطیلات سال نو، اگر هنوز گزینه مناسب برای سفر تعطیلاتعید نوروزخود را انتخاب نکرده اید تصاویر تعدادی از مناطق و جاذبه های گردشگری سیستان و بلوچستان جمع آوری و جهت تسهیل انتخاب مسافران نوروزی معرفی می گردد.

سیستان و بلوچستان یکی از بخش های تاریخی ایران است. این بخش که از نظر توسعه جز محروم ترین مناطق ایران است دارای دیدنی ها و اماکن تاریخی است که کمتر مورد توجه واقع شده اند. این شهر در کرانه دریای عمان و اقیانوس هند قرار گرفته و لنگرگاه آن قابلیت پهلوگیری کشتی های اقیانوس پیما را دارد و از مناطق آزاد بازرگانی ایران است. چابهار گرم ترین نقطه کشور در زمستان و خنک ترین بندر جنوبی ایران در تابستان است. در این شهر بهاری جاذبه های طبیعی بسیاری پیدا خواهید کرد و مطمئنا شگفت زده خواهید شد.

سرزمین باستان

یک باور قدیمی می گوید سیستان و بلوچستان یازدهمین سرزمینی است که اهورامزدا آفریده است. این سرزمین باستانی در ادوار مختلف دارای اسامی گوناگون بوده است: سیوستان، سکستان، سیستن،ماساژت، آریا پلیس، درانگیانا، زرنگ، زرنج، نیمروز یا نصف النهار، زاول، زابل و ده ها نام دیگر.
فواره های گِلی

گل افشان یکی از شگفت انگیز ترین پدیده های سیستان و بلوچستان است. سه گل افشان این منطقه در «دشتکهیر» واقع شده که دوتای آن ها به شکل تپه و دیگری به شکل آتشفشان است.
ناف دریا

مردم محلی به این نوع پدیده ناف دریا یا بولوبولو می گویند. در هنگام فعالیت گل افشان ها صداهایی شبیه شلیک تفنگ به گوش می رسد. ارتفاع گل افشان های چابهار یا گل فشان تنگ، حدودا 20 متر و قطر دهانه آن 12 متر است.
بعضی گل افشان ها از دامنه های خود نیز گل متصاعد می کنند اما گل افشان تنگ تنها از دهانه خود این عمل را انجام می‌دهد.

شهر باستانی 5 هزار ساله

شهر سوختهسیستان و بلوچستانقدمت اش به 3200 سال قبل از میلاد مسیح باز می گردد.
ساحل صخره ای (دریای بزرگ)

در این ساحل پدیده موج فشان را می توان دید. در فصل مرداد و مصادف با وزش بادهای موسمی ارتفاع این امواج به 15 متر می رسد.
روستای تیس

روستای تیس با قدمتی حداقل 2300 ساله در دورانهخامنشیاناز بندر های مهم ایران در دریای مکران بود. این روستا در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد و درناحیه ای کوهپایه ای در شمال غربی چابهار واقع شده است. عکس از قبرستان جن ها.
قبرستان جن ها

در روستا تیس مقبره‎های جنانی گچ که به باور محلی ها محل سکونت جن ها بوده و «پیل بند» و «غارهای بان مسیتی» و نقاشی های عجیب و غریب آن، دیدنی است. چاه باستانی «تیس کوپان» و گورهای مرموز «تپه نهادی» هم از دیگر جاذبه های گردشگری این منطقه است.
غارهای سه گانه

در دامنه کوه شهبازبند، حدود 25 متر بالا تر از سطح زمین، دو غار مصنوعی و یک غار طبیعی در کنار هم قرار دارند که این سه غار را مردم بومی «بان مسیتی» می گویند.
در زبان بلوچی، «بان» مرد صالح و خداپرست و تارک دنیا و «مسیتی» معبد و پرستشگاه خوانده می شود. روی دیوارهای سه طرف گنبد، با جوهر قرمز و بنفش، خطوط و علاماتی نقش بسته که بیشتر به خط «گجراتی» و خطوط هندی شباهت دارد.

چابهار

چابهار آب و هوایی بهاری و گرم دارد. حتی در فصل زمستان نیز کشت انواع محصولات کشاورزی ممکن است. ‎
شهر نیشکر

قصرقند در زمان گذشته به گنداوگ معروف بود و به مرور زمان به گنج آور تغییر نام داد. در زمان هجوم پرتغالی ها، کشت نیشکر رواج یافت. از آنجایی که نیشکر ماده اولیه تولید شکر بوده نام گنج آور به قصرقند تبدیل شده است.
بنا های تاریخی

قصرقند یکی از قدیمی ترین شهرهای استان سیستان و بلوچستان است. این منطقه به دلیل قرار گرفتن در کنار رودخانه کاجو کیاکور و نیز وجود چندین قنات پر آب و نیز خاک مناسب، بسیار مستعد برای کشاورزی بود.
به لحاظ تجارت و بازرگانی محصولات عمده قصر قند همچون نیشکر و نوعی قند قرمز، چرم و پوست به مراکز بزرگ آن روزگار همچون بابل و بین النهرین صادر می شد. عکس: بقایای قلعه قصر قند – دوره صفوی

رودخانه های فصلی

رود خانه کاجو در زمان بارندگی. چندین رودخانه فصلی درسیستان و بلوچستانجاری است.
هامون

دریاچه هامون سومین دریاچه بزرگ ایران پس از دریاچه خزر و دریاچه ارومیه است. این دریاچه از سه دریاچه کوچک تشکیل‌شده است که در زمان وفور آب به هم متصل می شوند و دریاچه هامون را که تشکیل می دهند.
موج سواریدر سواحل چابهار

در سال 1391 یک دختر 26 ساله موج سوار ایرلندی در سواحل چابهار در استانسیستان و بلوچستانموج سواریکرد. وی از این سفر مجموعه عکس هایی را منتشر کرده است. این منطقه می‌تواند برایموج سواریو غواصی مورد توجه گردشگران قرار گیرد.
موزه های سیستان و بلوچستان

موزه های سیستان و بلوچستان با نمایش گذاشتن آثار مکشوفه و محوطه های باستانی شهر سوخته، اسپیدژ بزمان، شهداد کرمان و جیرفت شما را به اعماق تاریخ برده و با تمدن شهری در بیش از 5 هزار سال گذشته آشنا می کند.

موزه زاهدان

موزه زاهدان واقع در خیابان امداد داراي هزار مترمربع زيربناست که در 5 طبقه بنا شده است و آثار متعددی درباره ويژگي هاي باستان شناسي، مردم شناسي، بوم شناسي محوطه هاي باستاني و نيز آثار مکشوفه از شهر سوخته، کوه خواجه، دهانه غلامان، اسپيد بزمان، شهداد کرمان، جيرفت و خراسان جنوبي را به نمایش گذاشته است.
بازدید از این موزه به آشنایی شما با مشاهير، فرهنگ و آداب و رسوم، پوشاک، خوراک و صنايع دستي کمک می کند و آثاري همچون نسخ خطي و تمبر، سکه هاي تاريخي از دوران اشکاني تا پهلوي تا نمادي از يعقوب ليث صفاري اولين فرماندار ايران بعد از ورود اسلام را به نمایش گذاشته است.

از اشياي شاخص منطقه و به نمایش درآمده در این موزه همچنین می توان به سفال پلي کروم، جام انيميشن، ظروف مکعبي، سبد حصيري دوقلو، شانه معرق، بافتني دورنگ، جمجمه جراحي شده و اولين چشم مصنوعي اشاره کرد.

در این موزه همچنین نمونه هايي از تاکسيدرمي پرندگان و حيوانات در کنار آکواريوم بزرگي از آبزيان آب شور استان و همچنين در رمپ موزه تابلوهايي از جاذبه هاي طبيعي و تاريخي، مردم شناسي به نمايش در آمده است.

در موزه جنوب شرق کشور همچنین تمدن سيستان و آثار مشکوفه در شهر سوخته از جمله خط کش با دقت ميليمتري، تخته بازي، سبد حصيري دوقلو، شانه معرق به عنوان اولين معرق جهان و پارچه هاي بافته شده از الياف حيواني و گياهي در معرض دید عموم قرار گرفته است.

آثار تمدن بلوچستان با قدمت 500 ساله شامل تپه بمپور، جلگه چاه هاشم و اسپيد بزمان و همچنین تمدن جيرفت و شهداد با قدمتي مربوط به آغاز دوره شهرنشيني با دست ساخته هايي از جنس سفالي و سنگ صابوني از جمله اثار دیگر به نمایش درآمده است.

موزه پست و ارتباطات

موزه پست واقع در خیابان طالقانی شهر زاهدان از جمله ساختمان های اداری است که در اوایل سلسله پهلوی برای انجام مراسلات پستی و در سال 1311 خورشیدی توسط دولت بنا شده است و نام اداره ایالتی پست و تلگراف بلوچستان و سیستان بوده است.
این ساختمان در یک طبقه با زیربنای 549 متر مربع احداث گردیده و از محدود ساختمان هایی در منطقه می‌باشد که در ساخت آن از خشت و تزئین آن از آجر استفاده شده است.

موزه پست و تلگراف شامل بخش های تجهیزات پست شامل ترازو، تمبز زن، رادیو لامپی و تلفن سلطنتی رومیزی است.

مرد تلگراف چی و ماکت کبوتر خانه پست میرجاوه و بخش تمبرشامل تمبرهای مربوط به حکومت قاجاریه و پهلوی و تمبر های انتشار یافته پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران از جمله آثاری است که دیدن از آن خالی از لطف نیست.

موزه مردم شناسی زابل

ساختمان موزه مردم شناسی سیستان در آغاز قرن ۱۹ میلادی توسط انگلستان به عنوان کنسولگری برای اهداف استعماری در منطقه احداث شد و در سال ۱۳۶۸ این ساختمان به عنوان گنجینه موقت و نمایندگی میراث فرهنگی شهرستان زابل عنوان یافت.
از سال ۶۸ به بعد اقدامات برای مرمت و بازسازی این بنا آغاز شد به طوری که ۱۸ سال طول کشید و در نهایت در سال ۸۵، موزه مردم‌شناسی سیستان فعالیت خود را آغاز کرد.

این بنا در قطعه زمینی به مساحت ۳ هزار و ۹۵۲ متر مربع و زیر بنای هزار و ۱۲۵ متر مربع واقع شده و دوستداران میراث فرهنگی می‌توانند با بازدید از موزه مردم شناسی سیستان به ۵ هزار سال پیش سفر کنند و با فرهنگ و تمدن غنی گذشته مردم سیستان به ویژه مردمان شهر سوخته آشنا شوند.

موزه شهر سوخته

موزه شهر سوخته در راستای معرفی محوطه باستانی شهر سوخته با مساحت 470 متر مربع در محل مجتمع فرهنگی این سایت بنا شده است.
این موزه دارای دو بخش عمده معرفی گورستان و معماری است که در بخش گورستان با الهام از خاکسترهای موجود در لایه های شهر سوخته با استفاده از رنگ آمیزی تیره و نور پردازی خاص دنیای بعد از مرگ را تداعی می کند.

در بخش معماری نیز که دارای ماکت های کارتوگرافی از کل محوطه و پستی و بلندی اطراف آن است و سعی شده تا نمایی در مقیاس کوچکتر و ملموس از کل سایت در اختیار علاقمندان قرار دهد.

موزه محلی سراوان

ساختمان قدیم فرمانداری این شهرستان بین سالهای ۱۳۱۶ تا ۱۳۱۸ توسط هنرمند معمارحسین طالبی بنا گردید و دارای مساحتی حدود ۴ هزار متر مربع با ۵۵۹ متر زیر بنا است.
این بنا در مرکز بافت قدیم شهرستان سراوان واقع گردیده است و در دوره پهلوی اول به عنوان منزل مسکونی برای شخصی به نام کامران کافی و پس از تبدیل شدن بخش به شهرستان بعنوان فرمانداری مورد استفاده قرار گرفته است.

این موزه شامل دو بخش مجزای اداری و گالری های نمایش است که قسمت اداری آن از بخش های مدیریت، پژوهشی، سمعی و بصری و کتابخانه تشکیل‌شده است.

فضای داخلی موزه از گالری های گذری بر تاریخ بلوچستان شامل ماکت بنا، نقشه های قدیم سراوان و نمایش سنگ قبرهای دوره اسلامی و اشیا پیش از تاریخ بلوچستان به نمایش گذاشته شده است.

نگاهی بر سنگ نگاره ها، گالری آیین ها و مراسم، گالری صنایع دستی، زندگی روزمره و گالری حیات وحش با استفاده از صحنه سازی به روایت تصویر از جمله دیدنی های این موزه است.

محوطه موزه نیزکه با استفاده از وسایل سنتی زندگی عشایر بلوچ را در دید بازدیدکنندگان قرار داده است از جمله نماهایی است که به معرفی فرهنگ و رسوم مردمان بلوچ اشاره دارد.

موزه خاک

موزه خاک که در روستای کلپورگان سراوان قرار دارد کارگاه زنده تولید سفال است که علاوه بر فعالیت هنرمندان در راستای نمایش این هنر قدیمی و 800 ساله همه ساله گردشگران زیادی را به خود جلب می کند.
این ساختمان در قطعه زمینی به مساحت حدود 3 هزار و 800 متر مربع با زیربنای حدود ۲۶۰ متر مربع بنا شده است و دارای ۴ اتاق بزرگ به ابعاد متفاوت می‌باشد که در ساخت آن سعی شده است از معماری بومی پیروی شود.

طاق های گنبدی در برخی از اتاق ها و آجر کاری در نمای ساختمان قوس های خاصی را ایجاد کرده است که نمونه این قوس ها را میتوان در مقابر شهرستان جالق سراوان مشاهده کرد.

بخش های عمده موزه زنده کلپورگان شامل قسمت اداری، تولید سفال، کوره و بخش نمایشی می‌باشد و روش ساخت این سفال طی هزاران سال تغییر نکرده و از نسلی به نسل دیگر به یادگار رسیده است.

موزه ایرانشهر

موزه محلی ایرانشهر در بخشی از فضای قلعه ناصری قراردارد و شامل بخش های باستان شناسی و مردم شناسی است و در این موزه محلی مجموعه آثار فرهنگی و اشیاء مکشوفه از کاوش های باستان شناسی شامل ظروف سفالی، زیور آلات، وسایل اندازه گیری و ابزار زندگی مردم منطقه در معرض نمایش گذاشته شده است.
موزه قرآن و عترت

موزه قرآن و عترت شهرستان ایرانشهر در سال ۱۳۷۰ توسط آقای پرویز فاضلی، مالک بنا به عنوان یادبودی از دوران تبعید حضرت آیت الله خامنه ای به سازمان میراث فرهنگی اهدا شده است.
این ساختمان در سال ۱۳۵۶ به مدت یک سال میزبان معظم له بوده و هم اکنون به عنوان موزه قرآن و عترت یادآور حضور ایشان می‌باشد.

این بنا دارای ۴۳۱ متر وسعت است که با عمده مصالح بومی خشت و گل با معماری سنتی در خیابان ولایت ایرانشهر بنا شده است.

براساس خاطرات آقای فاضلی نحوه استفاده رهبر از اتاق ها به این شکل بوده است که اتاق اول کتابخانه و اتاق دوم محل اقامت حاج آقا راشد یزدی در مقطعی از آن دوره و اتاق سوم محل اقامت مقام معظم رهبری بوده است.

موزه قرآن و عترت شامل مجموعه اتاق هایی جهت بازگو کردن خاطرات دوران تبعید رهبر و نمایش نسخ خطی از قرآن کریم، تفاسیر، کتاب های دعا و اسناد و نامه های مربوط به انقلاب است.

موزه محلی چابهار

موزه محلی چابهار در زمینی به مساحت 2 هزار و 900 مترمربع و با زیربنای ۸۶۰ مترمربع ساخته شده است.
این موزه بخش های مختلفی نظیر صنایع دستی، مردم شناسی، آثار و اشیا باستانی شامل کاسه ها و ظروف سفالی دارد که عمده آنها از بلوچستان مرکزی است.

یکی از زیبایی های موزه محلی چابهار، فسیل ها و استخوان های به جای مانده از حیوانات ما قبل تاریخ است که برخی از این استخوان ها بسیار بزرگ و عظیم الجثه است اما جذاب ترین بخش موزه محلی چابهار را باید بخش مردم شناسی آن دانست.

در بخش مردم شناسی این موزه نیز می توان با انواع لباس های محلی، شیوه زندگی، فعالیت های روزانه مردم بلوچ و صنایع دستی این منطقه آشنا شد.

گونه‌های جانوری سیستان و بلوچستان

سیستان و بلوچستان وجود مناطق بکر گونه‌های کمیاب و منحصر به فرد نظر جانورشناسان و علاقه‌مندان به طبیعت را به خود جلب کرده است. صدها گونه جانوری شامل ۳۴۰ گونه پرنده، ۶۴ گونه پستاندار و حدود ۱۱۰ گونه خزنده و دوزیست به همراه صدها گونه ماهیان آب شیرین و شور در این استان گزارش و شناسایی شده است. در حال حاضر گونه‌های جانوری از قبیل خرس سیاه، پلنگ، گربه شنی، سگ آبی، قوچ و میش، کل و بز و جبیر به همراه پستانداران دریایی و پرندگان همچون عقاب، شاهین‌ها، هوبره، پلیکان خاکستری، زاغ بور و تمساح پوزه کوتاه رودخانه سرباز، لاک پشت‌های خشکزی و آبزی به همراه بزمجه بنگال هم در گروه خزندگان جانوران حمایت شده استان هستند.

مناطق حفاظت شده سیستان و بلوچستان

زیستگاه‌های گونه‌های جانوری و گیاهی استان در قالب ۱۱ منطقه حفاظت شده توسط محیط بانان محافظت دائم می‌شود و بیش از یک میلیون و ۳۴۴ هزار و ۳۷۵ هکتار معادل ۷۳ درصد از کل مساحت سیستان و بلوچستان منطقه حفاظت شده است. به منظور حفاظت از گونه‌های زیستی جانوری و گیاهی سیستان و بلوچستان طرح مناطق چهارگانه حفاظت شده زیر نظر اداره کل حفاظت محیط زیست استان به اجرا درآمده است. مناطق چهارگانه حفاظت شده استان شامل مناطق حفاظت شده جانوری با وسعت بیش از ۷۵۸ هزار هکتار، مناطق حفاظت شده جنگلی با وسعت ۱۲۶ هزار و ۳۶۵ هکتار، مناطق شکار ممنوع با وسعت نزدیک به ۴۶۰ هزار هکتار و آثار طبیعی ملی با وسعت ۱۰ هکتار می‌شود. مناطق حفاظت شده گاندو، جنگلی شیله، جنگلی بیرک و جنگلی پوزک، مناطق شکار ممنوع بزمان، بلبل آب نصرت آباد، مک سرخ و پزم، پناهگاه حیات وحش هامون، آثار طبیعی و ملی تفتان و پیرگل خاش ۱۱ منطقه حفاظت شده استان را تشکیل می‌دهد. تمساح پوزه کوتاه، سنجاب بلوچی، خرس سیاه، بز، قوچ، میش، جبیر، آهو و گربه جنگلی از شاخص‌ترین گونه‌های پستانداران و جیرفتی، دراج، زاغ بور، گیلانشاه خالدار، پلیکان خاکستری، بحری، بالابان، هما، عقاب طلایی و عقاب ماهیگیر از مهمترین گونه‌های پرندگان شناسایی شده در مناطق حفاظت شده سیستان و بلوچستان هستند.
صنایع دستی سیستان و بلوچستان

سوزن دوزی

بدون تردید سوزندوزی بلوچ را باید در زمره یکی از اصیل‌ترین و جالب‌ترین رشته‌های صنایع دستی کشور به حساب آورد که آوازه شهرتش به فرسنگها دورتر از این خاک نیز رسیده و مردم بسیاری از نقاط مختلف جهان، بلوچستان را به پشتوانه آن می‌شناسند. هنر ظریف و پر سابقه‌ای که هیچ‌کس به درستی نمی‌داند از چه زمانی در ایران شروع شده است. آنچه مسلم است تقریباً تمامی زنان و دختران بلوچ در فاصله سنی چهار تا چهل سالگی (و حتی گاه تا شصت سالگی)، دست اندر کار آن به حساب می‌آیند. در زندگی ساده و به دور از تجمل زنان بلوچ، شاید مهمترین وسیله تزئین لباس همین سوزندوزی است. اگر از آنان بپرسید از چه زمانی پیراهن خود را سوزن دوزی می‌کنند، آن را وصیت پدران خود می‌دانند و مانند هر هنر قومی نمی‌توانند منشأ آنرا تعیین کنند. سوزندوزان بلوچ با نقش گل‌ها و بوته‌ها و ترکیب رنگ‌ها، طبیعت رنگین و زیبایی آفریده و جهانی ساخته‌اند که در اندیشه و خیالشان شکل می‌گرفته است. طبیعت را آن چنان‌که دوست داشته و می‌خواسته‌اند ترسیم کرده‌اند، نه به آن شیوه و شمایلی که وجود دارد. پیراهن بلوچ با چهار قطعه تزئین یافته است که عبارتست از یک قطعه پیش سینه، دو قطعه سرآستین و قطعه دیگر که در زیر پیش سینه به طور عمودی تا پایین پیراهن دوخته می‌شود و جیب یا در اصطلاح محلی «گوپتان» نامیده می‌شود.
سوزندوزی بلوچ به صورت پیش سینه، جیب، سرآستین، پا دامنی، سجاده، نوار، کراوات، کمربند، کوسن، دستمال، رومیزی، پرده، سفره، اشارپ و پارچه کلهمک آباژور ارائه می‌شود. از طرحهای اصیل مورد استفاده در سوزندوزی بلوچ می‌توان از طرحهای گل سرخ، چشم ماهی و مروارید نام برد. پریوار دوزی و توردوزی نیز از دیگر انواع رودوزی‌های بلوچستان است.

سکه دوزی

تنها مورد دیگر تزئین منازل بلوچ و خانواده‌های بلوچ پس از سوزندوزی، سکه دوزی بلوچ است. سکه دوزی را یا به دیوار می‌آویزند و یا جهت تزیین روی رختخواب می‌اندازند و یا در عروسی‌ها به گردن شتر می‌آویزند. به جهت وجوه اشتراک فراوانی که بین اهالی بلوچستان ایران با اقوام ساکن در کشورهای مجاور منطقه از نظر قومی، نژاد، زبان و فرهنگ وجود دارد، مشابهت‌هایی هم در هنرهای دستی ساکنین این مناطق وجود دارد که امری کاملاً طبیعی است. بهمین دلیل تشابهاتی بین سکه دوزی بلوچ ایران با محصولات هند و پاکستان وجود دارد.
سفالگری

سفال کلپورگان سراوان و سفال کوه میتیک سرباز کلپورگان مرکز تولید نوعی سفال در بلوچستان است که در ۳۰ کیلومتری شهرستان سراوان واقع شده و نوع خاص سفال کلپورگان در ایران کاملاً مشخص است و شباهتی از نظر تولید و رنگ به سفالهای دیگر مناطق ایران ندارد. سفال کلپورگان توسط زنان بلوچ و به صورت کاملاً ابتدایی تولید می‌شود. در ساخت سفال، مردان فقط وظیفه حمل خاک از تپه تا محل سفالگری و آماده کردن گل را به عهده دارند و تمامی مراحل ساخت همان‌طور که گفته شد توسط زنان انجام می‌گیرد. گل با دست زنان سفال ساز شکل می‌گیرد و تراش داده می‌شود و با سیاه قلم تزیین می‌شود. نقش‌ها ساده و هندسی است. مصنوعات ساخته شده شامل: دیگ، سینی، کوزه، قلیان، گلدان، لیوان، قوری، مجسمه حیوانات و... است.
زرگری

زرگری و نقره‌سازی یکی دیگر از هنرهای دستی استان است. در اثر تغییرات زمان و عوامل متعدد دیگر، نقره‌سازی، جای خود را به طلاسازی داده است. زرگرهای بلوچ از اقوام و طوایف مشخصی هستند که علاوه بر جواهرسازی، انواع زیورآلات زنان بلوچ را با مهارت تهیه می‌کنند. زنان بلوچ مانند اغلب زنان مردم ایران از زیورهای بومی استفاده می‌کنند. زرگرهای محلی زیورهای طلا و نقره را با نقوش ساده هندسی و نمادین می‌سازند. این زیورها برای زینت سروگردن و گوش و بینی و دست و پا استفاده می‌شود. زیورهای بلوچی بیشتر شبیه زینت‌آلات مردم پاکستان و هندوستان است. دلیلش رفت‌وآمد زیاد بین ساکنین بلوچستان و قسمت غربی شبه قاره هند و پاکستان است.
قالی بافی

قدمت این هنر، با ورود شاخه‌ای از اقوام سکائی به سیستان برمی‌گردد. زیراندازهای سیستانی به سه نوع تقسیم می‌شود: ۱٫ نوع تاریخی یا کهن که تا آغاز سده چهاردهم هـ. ق بافته می‌شد. ۲. نوع میانه که از حدود اواخر قرن سیزدهم هـ. ق بافته شده و هنوز هم رایج است. ۳. نوع نو که هم‌اکنون بافته می‌شود. عمده مواد اولیه توسط روستاییان تهیه شده و از رنگ‌های متنوع استفاده می‌نمایند. نقوش اغلب تجریدی و به صورت هندسی، مرغی، انسانی یا طرح و بافت کلی مددخانی، بهلوری، خشتی، سلیمانی و گلدانی است. در حال حاضر فرش سیستان به دلیل نوع طرح، رنگ، نقش، ابعاد، دوام علاوه بر بازارهای داخلی در بازارهای خارجی فروش دارد. سیستان به لحاظ ارتباط گسترده فرهنگی و هنری با بلوچستان، عشایر خراسان، ترکمنستان، در زمینه نقش و رنگ و ابعاد قالی‌های خود با این مناطق وجوه اشتراک فراوان دارد.
غذای خاص مردم بلوچ

غذاهای بلوچی نیز مثل بقیه غذاهای ایرانی اند. با توجه به غلبه دامپروری در منطقه عنصر اصلی و محوری غذاهای این منطقه را گوشت تشکیل می‌دهد. بعد از گوشت این خرماست که برای مردم نقش محوری در تولید خوراکی بازی می‌کند. جالب اینجاست که برخلاف تصور عمومی در دوره کنونی این منطقه محل مناسبی برای کشت برنج است و در مکُران برنج نیز به خوبی کاشته می‌شود. نکته‌ای که برخلاف موقعیت جغرافیایی منطقه در رفتار غذایی مردم بلوچستان می‌توان دید این است که این مردم خیلی کمتر از چاشنی‌های تند بهره می‌برند. بلوچستان همجوار با کشور پاکستان است و رفت و آمدهای بسیاری به این کشور و همین‌طور کشور هندوستان وجود دارد اما رنگ و بویی از غذاهای پاکستانی یا هندی در آن دیده نمی‌شود. به نمونه‌ای از غذای بلوچی می پردازیم. [۵]

چنگال

«چنگال» در واقع پذیرایی عشایر بلوچ از میهمانان خود است. آنها از میهمانان خود با چنگال و دوغ پذیرایی می‌کنند به ویژه در ماه مبارک رمضان این شیرینی- غذا سفره افطار را نیز رنگ و روی می‌بخشد. شاید وجه تسمیه آن از این رو باشد که در تهیه این غذا چنگ زدن عامل اصلی تولید است. مواد اولیه برای تهیه چنگال، آرد، خرما و روغن حیوانی است.
بلوچ‌ها ابتدا آرد و آب را مخلوط می‌کنند و در شرایطی که این مخلوط هنوز به خمیر تبدیل نشده است آن را به ضخامت حدود ۱ سانتی‌متر روی تابه می‌اندازند و می‌گذارند تا اندکی خود را بگیرد و بپزد. اگر این مخلوط آب و آرد نازکتر شود نانی از آن به دست می‌آید؛ ولی برای چنگال ضخامت یک‌سانتی متری مناسب است. پس از آنکه این خمیر نیم پز شد آن را برمی‌دارند و به تناسب حجمی که می‌خواهند چنگال درست کنند از این نان نیم پز درست می‌کنند. بعد خرما را در ظرفی دهن گشاد می‌ریزند. نان نیم پز را درون همین ظرف خرد می‌کنند یا به عبارت دیگر تکه‌تکه می‌کنند. این دو را با هم ورز می‌دهند و چنگ می‌زنند به گونه‌ای که هسته‌های خرما از درون آن بیرون می‌آید و هم می‌توان هسته‌ها را جدا کرد و هم نان و خرما را خوب به خورد هم می‌دهند. این کار تا جایی پیش می‌رود که دیگر نتوان تشخیص داد نان است یا خرما. حال نوبت افزودن روغن است. برای افزودن روغن آن را با همراه کمی پیاز خرد شده داغ می‌کنند و قبل از آنکه روغن چنان داغ شود که پیازها بسوزند آن را از روی شعله برداشته و به مخلوط نان و خرما می‌افزایند تا این مخلوط نرم شود و نه بیشتر. امروزه چنگال را با خلال بادام و پسته تزئین می‌کنند و بعد برای پذیرایی می‌آورند.

تنورچه یا ترون چه

«تنورچه» نیز نام خود را از محل پخت خود گرفته است. تنورچه را معمولاً به دو صورت آماده پذیرایی می‌کنند. یکی به شکل سیخ زدن گوشت گوسفند و دیگری به شکل کامل کباب شده (قوزی). در هر دو روش نیاز به تنور است. در روش سیخ زدن، گوسفندی را ذبح و گوشت آن را به قطعات درشت خرد می‌کنند. سپس هر قطعه بزرگ را به سیخی از چوب نخل می‌کشند.
سیخ‌ها را زمانی در تنور قرار می‌دهند که ذغال‌های دورن تنور گداخته و قرمز شده باشند. در این مرحله اگر بخواهند کباب مورد نظر آبدار شود ظرفی از آب را روی ذغالها درون تنور قرار می‌دهند. سیخ‌ها را دور تا دور ظرف آب به دیواره تنور ایستاده قرار می‌دهند. این کار باعث می‌شود گوشت به اصطلاح بخارپز هم بشود. بعد از این مرحله در تنور را با سینی یا هر وسیله دیگری که مقاوم در برابر حرارت باشد می‌پوشانند و روی آن را با کاهگل می‌پوشانند. البته تنور مثل همه تنورها از زیر ورودی هوا داردو این حالت را بین ۴۵ دقیقه تا ۱ ساعت نگاه می‌دارند. البته باز هم این زمان به گوشت‌های به سیخ کشیده شده بستگی دارد. سپس نوبت به صرف آن کباب مخصوص بلوچی می‌رسد. این کباب را به تنهایی یا با پلو سفید سرو می‌کنند. در روش دیگر طبخ، یک گوسفند را متناسب با اندازه تنور ذبح کرده و دورن آن را خالی می‌کنند. پس از آماده شدن گوسفند آن را با نخی مناسب که در برابر حرارت از بین نرود می‌بندند. سپس آن را درون تنوری که ذغالهایش گداخته است قرار می‌دهند. باز هم باید درِ تنور را با کاهگل بپوشانند و همان زمان را به انتظار بنشینند.

تباهگ

این کار روشی برای نگهداری گوشت بوده است. اینک نیز این روش متداول است. ماحصل این نوع نگهداری هم به تنهایی قابل خوردن است و هم به عنوان گوشت استانبلی بلوچی. معمولاً اواسط پاییز و با رو به سرما گذاشتن هوا گوسفندان را پروار کرده و از یکسو برای گرفتن روغن حیوانی و از سوی دیگر برای تهیه گوشت از آن استفاده می‌کردند.
گرچه اینک نیروی برق و دستگاه‌های خنک‌کننده از قبیل یخچال به زندگی همه وارد شده است اما همچنان این کار انجام می‌گیرد. البته زمان دیگری نیز هست که بلوچ‌ها برای تهیه تباهگ دست به کار می‌شوند و آن زمان «عید قربان» است که گوشت قربانی فراوان می‌شود. در این روش پودر انار و نمک را به گوشت اضافه می‌کردند و ماحصل آن را بعد از اندکی که نور آفتاب برآن می‌تابید درون مشک ریخته و می‌بستند. این گوشت بعد از مدتی قابل خوردن بود. علاوه بر این همین گوشت را برای تهیه استانبلی بلوچی استفاده می‌کنند.

دوغ پا

«دوغ پا» خورشتی با گوشت است که به جای آب برای جا انداختن و طبخ آن از دوغ استفاده می‌شود. این روش نیز متأثر از دامپرور بودن بلوچ هاست. دوغ یکی از فراورده‌های متداول دامپروران است و در بلوچستان وقتی به میان عشایر و دامپروران بروید در نخستین گام بعد از تعارف آب از شما با شیرشتر یا دوغ به عنوان نوشیدنی پذیرایی می‌کنند.
ترشی‌جات یا چتنی

در نیکشهر دختران و زنان هنرمند و خوش ذوق بلوچ به وسیلهٔ انبهٔ محلی، انواع ترشی رو تهیه می‌کنند به طوری که بسیار دلچسب و خوردنیست و ضمن لذیذ بودن. بهداشت نیز در تهیهٔ این ترشی‌ها کاملاً رعایت می‌شود. دختران جوان امروزی به کمک مادران خود از انبهٔ محلی چندین نوع ترشی رو هنرمندانه تهیه می‌کنند. در منطقهٔ بلوچستان شهرستان نیکشهر در تهیهٔ انواع ترشی انبه زبان زد است. در زیر طرز تهیهٔ چند نوع از ترشیهایی که توسط زنان هنرمند بلوچ تهیه می‌شود ذکر می‌کنم.
چَتَنی (نوع پاکستانی): این نوع که به چتنی معروف است نحوهٔ تهیهٔ آن بدین شکل است که آنیه رو همراه با هسته (گدگ) و پوست انبه تکه‌تکه می‌کنند بعداز تکه‌تکه کردن به آن زردچوبه و نمک اضافه می کنندو آنرا به مدت ۴ الی ۵ ساعت زیر تابش مستقیم نور خورشید بر روی تگرد (حصیر محلی) پهن می‌کنند سپس روغن رو با سیر خردشده و نمک داغ می‌دهند و می‌جوشانند بعد از داغ شدن روغن شعلهٔ گاز رو خاموش می‌کنند تا روغن گرم شده گرمایش را از دست بدهد و کمی سرد شود سپس انبه‌ها را داخل گالون یا پارچهای مخصوص می‌ریزند و روغن سرد شده رو به آن اضافه می‌کنند. بعد از اضافه نمودن روغن دوباره سیر را خرد و ریز کرده و به آن اضافه می‌کنند و همچنین مصالح مخصوص چتنی از نوع پاکستانی رو به آن می‌افزایند و گالون پر شده از انبه و مخلوطهای مذکور رو به مدت ۴ الی ۵ روز در معرض نور خورشید قرار می‌دهند. این عمل به منظور نرم شدن انبه و هستهٔ آن صورت می‌گیرد.

هَرّام (نوع قدیمی): این نوع نیز همانند چتنی است با این تفاوت که هستهٔ انبه‌ها رو جدا می‌کنند نمک و زردچوبه به آن اضافه می‌کنند و به مدت ۴ الی ۵ ساعت در معرض نور خورشید قرار می‌دهند تا کاملاً خشک شوند سپس انبه‌های خشک شده رو جمع می‌کنند و داخل گالون می‌ریزند و گالونهای پر شده رو به مدت ۳ الی ۴ روز زیر تابش مستقیم نور خورشید قرار می‌دهند و با چوب درخت خرما هر روز انبه‌های داخل گالون رو به هم می‌زنند و مخلوط می‌کنند تا کاملاً نرم شوند و روغن و سیر و نمک رو مخلوط می‌کنند و داغ می‌کنند وبعد از داغ شدن روغن اجازه می‌دهند روغن کمی سرد شود بعد از سرد شدن روغن رو به داخل گالون می‌ریزند و سیر کامل و حیه‌ای نیز به ان اضافه می‌کنند وسپس فلفل قرمز و فلفل سیاه و زیره و دارچین آسیاب می‌کنند و داخل گالون می‌ریزند.

هَرّام نوع جدید (آناناسی): در این نوع که به ترشی آناناسی شهرت دارد. هم پوست انبه را می‌گیرند و هم هستهٔ انبه را جدا می‌کنند و انبه را تکه‌تکه می‌کنند و نمک و زردچوبه می‌زنند و آن را داخل صافی می‌ریزند و زیر تابش نور خورشید قرار می‌دهند تا آبش گرفته شود بعد از اینکه کاملاً آبش گرفته شد آن انبه‌ها را جمع می‌کنند و داخل ظرف بزرگی می‌ریزند. مصالح چتنی و فلفل قرمز را به آن اضافه می‌کنند و کمی روغن مایع و سرکه نیز به به انبه‌ها اضافه می‌کنند به طوری که میزان سرکه از روغنها بیشتر باشد و آن را با ملاقه بهم می‌زنند و می‌چرخانند و داخل گالون می‌ریزند.