آثار جهانی ثبت شده ایران در میراث جهانی یونسکو

اهمیت توجه و مراقبت از آثار تاریخی، فرهنگی و طبیعی به عنوان میراث گذشتگان برای آیندگان و شناسایی این آثار به جهانیان، باعث رشد و حیات صنعت گردشگری کشور می شود. ابتدایی ترین فایده ثبت یک اثر تاریخی، جذب گردشگر برای آن منطقه است. با ما همراه باشید تا با 21 اثر جهانی ثبت شده ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو (UNESCO) آشنا شوید.

درباره یونسکو (UNESCO)

به گزارش بولتن نیوز، کنوانسیون یونسکو (UNESCO) در سال 1972 توسط سازمان ملل متحد برای معرفی و حفاظت از میراث طبیعی و فرهنگی هر کشور، تصویب شد. تا الان 180 کشور جهان این کنوانسیون جهانی را امضا کرده اند و حدود 800 سایت فرهنگی و طبیعی در فهرست میراث جهانی یونسکو (UNESCO) به ثبت رسیده است. در هر سال هر کشور دو سهمیه در ثبت میراث فرهنگی و طبیعی خود دارد، یک سهمیه در زمینه میراث فرهنگی و دیگری میراث طبیعی.

مکان های ثبت شده ایران در فهرست جهانی یونسکو 21 سایت هست، 20 میراث فرهنگی و 1 میراث طبیعی. از بین 2000 میراث فرهنگی و طبیعی ایران که قابلیت ثبت شدن در میراث فرهنگی یونسکو را دارد، 40 پرونده مراحل نهایی خود را طی می کنند.

هر اثر پیشنهادی به یونسکو باید حداقل یکی از فاکتور های زیر را برای ثبت داشته باشد

(i) سمبلی از دست آوردی بی نظیر از نبوغ هنری بشر باشد.

(ii) نمایانگر تبادل مهمی از ارزش های بشری، در محدوده زمانی در یک بخش فرهنگی جهان، از لحاظ پیشرفت در معماری یا فناوری، هنرهای اصیل، برنامه ریزی شهری یا طراحی چشم انداز باشد.

(iii) مثالی بی همتا از یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده یا قدیمی باشد.

(iv) نمونه ای خاص از یک نوع بنا یا مجموعه معماری یا فناوری یا منظره ای که مراحلی از زندگی انسان را نشان بدهد.

(v) نمونه خاص از یک سکونتگاه سنتی بشر، که حاوی یک یا چند تمدن باشد و در طول زمان تغییر نکرده باشد.

(vi) سمبل فرهنگی یا هنری از افکار و عقاید ادبی یا سنن زندگی گذشتگان باشد و دارای ارزش بالای جهانی باشد.

(vii) حاوی پدیده های طبیعی عالی یا مناطق زیبای طبیعی استثنایی باشد که ارزش زیبایی شناسی داشته باشد.

(viii) نمونه های برجسته از فرآیندهای زمین شناسی در فرم های زمین شناسی و ریخت شناسی زمین باشد.

آثار جهانی ثبت شده ایران در میراث جهانی یونسکو در سال 1979 (1356 شمسی)

پرسپولیس یا تخت جمشید، مرودشت، استان فارس

تخت جمشید یا پرسپولیس نام یکی از شهرهای باستانی ایران است که در آن مجموعه کاخ ‌هایی به نام تخت جمشید وجود داشت که در دوران پادشاهی داریوش بزرگ، خشایارشا و اردشیر اول ساخته شده‌ بودند.

چغازنبیل، شوش

چغازنبیل نیایشگاهی باستانی ‌است که در زمان ایلامی ‌ها و در حدود سال های ۱۲۵۰ پیش از میلاد ساخته شده ‌است و بخش باقیمانده از شهر دوراونتاش (Duruntash) است. این اثر در 19 اردیبهشت 1358 به فهرست میراث جهانی یونسکو وارد شد. این نیایشگاه توسط اونتاش گال (untashgul) پادشاه بزرگ ایلام باستان و برای ستایش ایزد اینشوشیناک (Inshushinak) نگهبانان شهر شوش ساخته شده بود.
آثار جهانی ثبت شده ایران در یونسکو در سال 1997 (1374 شمسی)

میدان نقش جهان اصفهان یا میدان امام، اصفهان

میدان نقش جهان در قرن ‌11 هجری یکی از بزرگ ‌ترین میدان‌ های جهان بوده ‌است و در زمان شاه عباس، محل بازی چوگان، رژه ‌ارتش و آتش بازی بوده ‌است.
آثار جهانی ثبت شده ایران در یونسکو در سال 2003 (1382 شمسی)

تخت سلیمان، آذربایجان غربی

تخت سلیمان منطقه تاریخی بزرگی در نزدیکی شهر تکاب و روستای تخت سلیمان در استان آذربایجان غربی است. آثار تمدن زمان اشکانیان و ساسانیان و ایلخانان در این محل کشف شده ‌است. مهم‌ ترین آثار باقیمانده از آن تمدن ها، آتشکده و تالارهای دوره ساسانی است.
آثار جهانی ثبت شده ایران در یونسکو در سال 2004 (1383 شمسی)

ارگ بم، کرمان

ارگ بم بزرگ‌ ترین بنای خشت و گلی جهان است که مربوط به زمان اشکانی و یا هخامنشی است تا آخر زمان قاجار، هنوز هم مسکونی بوده ‌است. متاسفانه ارگ بم در زمین ‌لرزه سال ۱۳۸۲ ویران شد.
پاسارگاد یا آرامگاه کوروش کبیر، فارس

پاسارگاد مجموعه‌ ای از آثار باستانی باقی مانده از زمان هخامنشیان است. آرامگاه کوروش بزرگ، باغ سلطنتی پاسارگاد، کاخ دروازه، پل، کاخ بارعام، کاخ اختصاصی، دو کوشک، آبنماهای باغ شاهی، آرامگاه کمبوجیه، استحکامات دفاعی تل تخت، کاروانسرای مظفری، محوطه مقدس و تنگه بلاغی از آثار این مجموعه هستند.
آثار جهانی ثبت شده ایران در یونسکو در سال 2005 (1384 شمسی)

سلطانیه یا مقبره‌ اولجایتو، زنجان

سلطانیه بزرگ ‌ترین گنبد آجری جهان و مقبره‌ اولجایتو (Oljaytu) است که نام خود را به سلطان محمد خدابنده تغییر داد. این بنای دوره ایلخانیان، مسجد بسیار زیبایی است که از نظر معماری و تزیینات و بزرگی در دنیا مشهور است.
آثار جهانی ثبت شده ایران در یونسکو در سال 2006 (1385 شمسی)

سنگ‌ نوشته بیستون، کرمانشاه

سنگ ‌نوشته بیستون، بزرگترین سنگ ‌نوشته جهان، اولین متن شناخته شده ایرانی یکی از مهم ترین سند های تاریخ جهان و مهم ‌ترین متن تاریخی در زمان هخامنشیان است که داستان پیروزی داریوش بزرگ و اسیر کردن یاغیان را می گوید.
آثار جهانی ثبت شده ایران در یونسکو در سال 2008 (1387 شمسی)

مجموعه کلیساهای ارمنیان، آذربایجان غربی

مجموعه قره کلیسا یا سنت تادئوس قدیمی ترین کلیسای جهان است که شامل سه کلیسای اصلی با نام های قره کلیسا یا سنت تادئوس، سنت استپانوس و کلیسای مریم‌ مقدس یا کلیسای زور زور است که در تاریخ ۷ ژوئیه ۲۰۰۸ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیدند.
آثار جهانی ثبت شده ایران در یونسکو در سال 2009 (1388 شمسی)

سازه های آبی شوشتر، خوزستان

سازه ‌های آبی شوشتر در زمان ساسانیان برای بهره ‌برداری از نیروی آب برای چرخاندن آسیاب‌ های صنعتی ساخته شده‌ بود. این مجموعه بزرگ شامل آسیاب‌ ها، آبشارها، کانال‌ ها و تونل ‌های عظیم هدایت آب و سیکاهایی است که محلی برای استراحت و تفریح بوده اند. در سفرنامه مادام ژان دیولافوآ (Jane Dieulafoy) باستان‌شناس نامدارفرانسوی، از این محل به عنوان بزرگ‌ ترین مجموعه صنعتی قبل از انقلاب صنعتی یاد شده ‌است.
آثار جهانی ثبت شده ایران در یونسکو در سال  2010 (1389 شمسی)

بازار تبریز، تبریز

بازار تبریز یکی از بزرگ ترین و مهم ترین بازارهای سرپوشیده ایران و قاره آسیا است. این بازار حدود یک کیلومتر مربع مساحت دارد و از بازارچه ‌ها، تیمچه ‌ها، سراها و کاروانسرا های زیادی ساخته شده ‌است.
آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی، اردبیل

مجموعه نفیس آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیل به دستور فرزندش صدرالدین موسی ساخته شد و در زمان صفویان توسط اساتید هنر آن زمان تزیین شد. این آرامگاه موزه آثار هنری و ادبی با ارزشی هم هست.
آثار جهانی ثبت شده ایران در یونسکو در سال 2011 (1390 شمسی)

باغ های ایرانی

باغ های ایرانی به خاطر طراحی خاص آنها مشهور شدند، این باغ ها بیشترشان هندسی هستند و ایده ساخت آنها از باغ ایرانی پاسارگاد که طراحش کوروش بزرگ بود، گرفته شده است. در زمان ساسانیان هم در جلوی کاخ‌ ها و معابد، باغ های ایرانی ساخته می شد. در سال 2011، باغ ‌های ایرانی پاسارگاد، باغ ارم، باغ چهل ‌ستون، باغ فین، باغ عباس‌آباد، باغ شازده، باغ دولت‌ آباد، باغ پهلوان ‌پور و باغ اکبریه به عنوان میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیدند.
آثار جهانی ثبت شده ایران در یونسکو در سال 2012 (1391 شمسی)

گنبد قابوس، گلستان

گنبد قابوس بنایی تاریخی مربوط به قرن 4 هجری است که سبک معماری بنا "شیوه رازی" است. این بنا بلندترین برج تمام آجری جهان است و بالای تپه ‌ای خاکی که حدود 15 متر از سطح زمین بلندتر است قرار دارد و در سال ۳۷۵ هجری خورشیدی در زمان  شمس المعالی قابوس بن وشمگیر و در شهر هیرکانی که پایتخت پادشاهان آن دوره بوده، ساخته شده ‌است.
مسجد جامع اصفهان، اصفهان

مسجد جامع اصفهان از مهم ‌ترین و قدیمی‌ ترین بناهای مذهبی ایران است که بر روی ویرانه‌های مسجد قدیمی تری ساخته شده که اعراب ساکن قریه طهران در اصفهان در قرن دوم هجری بنا کرده بودند. مهم ‌ترین طرح های توسعه این مسجد، در دوران آل بویه و صفویه انجام شده است. مسجد جامع اصفهان ترکیبی از هنر بیزانس و کلاسیک در قالب یک بنای سنتی و اسلامی است.
آثار جهانی ثبت شده ایران در یونسکو در سال 2013 (1392 شمسی)

کاخ گلستان، تهران

کاخ گلستان مجموعه‌ ای از بناها است که در میدان ارگ تهران قرار دارد و در زمان ‌های مختلف ساخته شده ‌است. نام آن از تالار گلستان که در عمارت خروجی ‌است گرفته شده و بخشی از ارگ سلطنتی بوده است. این کاخ در دوره قاجار بزرگ تر شد و محل زندگی شاهان قاجار شد اما در زمان پهلوی از این کاخ برای اجرای مراسم رسمی و اقامت روسای جمهور و مهمانان ویژه خارجی استفاده می‌شد.
آثار جهانی ثبت شده ایران در یونسکو در سال 2014 (1393 شمسی)

شهر سوخته، سیستان و بلوچستان

شهر سوخته باقیمانده شهری دولتی است که روی آبرفت‌های رودخانه هیرمند به دریاچه هامون بنا شده بود در عصر برنز تمدن جیرفت ساخته شده و ایرانیان حدود ۶۰۰۰ سال پیش در این شهر زندگی می‌کرده ‌اند. 
آثار جهانی ثبت شده ایران در یونسکو در سال 2015 (1394 شمسی)

منطقه تاریخی میمند، کرمان

میمند روستایی صخره ‌ای چند هزار ساله بدون شک از قدیمی ترین سکونتگاه ‌های انسانی در ایران است. روستای میمند دارای ۴۰۶ کیچه و ۲۵۶۰ اتاق است و مردم آن آداب و رسوم خاصی دارند و در زبان آنها هنوز از کلمات پهلوی ساسانی استفاده می‌شود.
شهر باستانی شوش، خوزستان

شهر باستانی شوش یکی از قدیمی ‌ترین سکونتگاه‌ های کشف شده جهان است که ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد ساخته شده است. شوش از مهمترین و باشکوه‌ ترین شهرهای باستانی ایران و جهان است و فعالیت‌های باستان شناسی در آن هنوز ادامه دارد. شهر باستانی شوش روزگاری مرکز برخورد دو تمدن مهم بوده ‌است.
آثار جهانی ثبت شده ایران در یونسکو در سال 2016 (1395 شمسی)

قنات های فارسی

این ۱۱ قنات شامل قنات قصبه گناباد، قنات بلده فردوس، قنات‌های حسن‌آباد مهریز و زارچ یزد، قنات ابراهیم‌ آباد اراک، قنات مزدآباد میمه و قنات وزوان میمه اصفهان، قنات دو طبقه اردستان، قنات جوپار، قنات اکبرآباد و قنات قاسم‌ آباد بروات در کرمان است. این قنات های ایرانی، عمیق ‌ترین، طولانی ‌ترین و قدیمی ترین قنات های جهان هستند و قدمت آنها بین ۲۵۰۰ تا ۲۰۰ سال است.
کویر لوت

کویر لوت اولین اثر طبیعی ایران است که در فهرست آثار میراث جهانی یونسکو ثبت ‌شده است و گرم ‌ترین نقطه زمین شناخته شده است، کویر لوت در سال 2005 با دمای 70.7 درجه سانتی‌گراد، رکورد گرم‌ ترین دمای ثبت شده زمین را داشت. باستان شناسان تمدن 5000 ساله را در کنار کویر لوت کشف کرده اند، همینطور 3000 اثر تاریخی، که از جمله این کشف ها می‌ توان به درفش پنج هزار ساله شهداد اشاره کرد که قدیمی‌ ترین درفش جهان است.


منبع: مپگرد | راهنمای جامع گردشگری ایران و جهان