سرطان خون (LEUKEMIA) چيست؟

به گزارش بولتن نیوز، مغز استخوان ماده ای نرم و اسفنجی شکل است که داخل استخوانها یافت می شود. این ماده حاوی یاخته ‌هایی است که یاخته‌ های مادر یا سلول پایه (Stem cell) نامیده می شود و وظیفه آنها تولید یاخته‌ های خونی است.

لوسمی یا لوکمی leukemia ریشه در زبان لاتین به معنای "خون سفید” دارد و فرآیند تکثیر، خونسازی و ایمنی طبیعی بدن را مختل می ‌کند. اجتماع این یاخته های سرطانی در خارج از مغز استخوان، موجب تشکیل توده هایی در اندامهای حیاتی بدن نظیر مغز و یا بزرگ شدن غده های لنفاوی، طحال، کبد و ناهنجاری عملکرد اندامهای حیاتی بدن می شوند.

سه نوع یاخته‌ خونی وجود دارد :

گویچه ‌های سفید خون (گلبولهای سفید) که مسئول دفاع بدن در مقابل عوامل خارجی هستند

گویچه‌های قرمز خون (گلبولهای قرمز خون) که اکسیژن را به بافتها حمل کرده و فرآورده های زائد را از اندامها و بافتها جمع آوری می کنند

پلاکتها که وظیفه انعقاد خون و جلوگیری از خونریزی را بر عهده دارند

سرطان خون (لوسمی) نوعی بیماری پیشرونده و بدخیم اعضای خون ساز بدن است که با تکثیر و تکامل ناقص گویچه‌های سفید خون و پیش سازهای آن در خون و مغز استخوان ایجاد می شود. لوکمی سرطان بافت های خونساز بدن است که شامل مغز استخوان و دستگاه لنفاوی می شود. واژه "لوکمی" در یونانی به معنای "خون سفید" است. این بیماری معمولاً از گلوبولهای سفید خون شروع می شود. در شرایط عادی، گلوبول های سفید خون با بیماری ها مقابله می کنند. این سلولها معمولاً درصورت نیاز بدن، به طریقی منظم و کنترل شده رشد و تقسیم می شوند. اما لوکمی در این روند اخلال ایجاد می کند. 

در بیماری لوکمی یا همان سرطان خون، مغز استخوان شما مقدار بسیار زیادی از سلولهای سفید خون غیرعادی تولید می کند. این سلولها با سلولهای خون نرمال و عادی متفاوت هستند و درست عمل نمی کنند. درنتیجه، تولید سلولهای سفید خون طبیعی را متوقف کرده و توانایی شما را در مقابله با بیماری ها از بین می برند. سلول های لوکمی همچنین بر سایر انواع سلول های خونی که توسط مغز استخوان ساخته می شود از جمله گلوبول های قرمز خون که اکسیژن را به بافت های بدن می رسانند، و همچنین پلاکت های خونی که از لخته شدن خون جلوگیری می کنند، نیز فشار می آورد. 

لوکمی آنطور که اکثر مردم فکر می کنند، فقط بیماری مختص کودکان نیست. لوکمی چهار نوع اصلی و چندین نوع فرعی داردو فقط برخی از این انواع بین کودکان متداول است. درمان لوکمی بسیار پیچیده است و به سن و وضعیت سلامتی، نوع لوکمی و میزان پراکنده شدن آن بستگی دارد. 

  

این بیماری در اثر تکثیر و تکامل ناقص گویچه‌های سفید خون و پیش سازهای آن در خون و مغز استخوان ایجاد می‌شود. واژه لوسمی به معنی خون سفید است. لوسمی یکی از چهار سرطان شایع در میان کودکان است. در بیماری لوکمی یا همان سرطان خون، مغز استخوان به صورت غیر عادی، مقدار بسیار زیادی سلول خونی تولید می‌کند. این سلولها با سلولهای خون نرمال و عادی متفاوت هستند و درست عمل نمی‌کنند.درنتیجه، تولید سلول‌های سفید خون طبیعی را متوقف کرده و توانایی فرد را در مقابله با بیماری‌ها از بین می‌برند. سلول‌های لوکمی همچنین بر تولید سایر انواع سلول‌های خونی که توسط مغز استخوان ساخته می‌شود از جمله گویچه های قرمز خون که اکسیژن را به بافت‌های بدن می‌رسانند، و پلاکت‌های خونی که از لخته شدن خون جلوگیری می‌کنند، اثر می‌گذارند.  

نشانه‌ها

نشانه‌های نمادین لوکمی موارد زیر می‌باشند:

کم‌خونی که با رنگ پریدگی و سستی یا خستگی مشخص می‌شود، کبودی پوست، لثه‌های متورم و خونین، تب خفیف (۳۸/۵ درجه). غده‌های لنفاوی متورم (با اینکه غده‌ها نه دردناک و نه قرمز می‌باشند). درد استخوان، خونریزی شدید و پی‌درپی و پدیدار شدن خون در ادرار یا مدفوع کودک.

نشانه‌هایی همانند علایم لوکمی می‌توانند در کودکانی که از اختلالات گوناگون دیگری رنج می‌برند نیز ظاهر شوند. پزشکان وقتی به لوکمی مشکوک می‌شوند که نشانه‌ها نمادین آن با بزرگی جگر یا طحال همراه باشند. هنگامی شک بیشتر می‌شود که سلول‌های سفید سرطانی در لام خون محیطی دیده شود. تشخیص با آزمایش مغز استخوان قطعی می‌شود.

سبب‌شناسی

پزشکان علت دقیق لوکمی را نمی‌دانند. به نظر می‌رسد عوامل ژنتیکی و محیطی در بوجود آمدن این بیماری نقش داشته باشند. مانند هر سرطان دیگری، عامل مستعد و پیشتاز در ایجاد لوسمی به هم خوردن نظم تقسیم سلولی است. پژوهش‌های انجام شده روند بدخیمی بیماری لوسمی را به این عوامل ارتباط می‌دهند:

• ژنتیک: ناهنجاری‌های ژنتیکی نقش بسیار مهمی در رشد لوکمی در بدن دارد. برخی بیماری‌های ژنتیکی مثل سندرم داون، احتمال ابتلا به لوکمی را بالا می‌برد.

• قرار گرفتن در معرض پرتوهای یونیزه کننده و برخی مواد شیمیایی خاص: افرادی که در معرض پرتوهای شدید قرار گیرند مانند بازماندگان بعد از حملات اتمی یا رویدادهای رآکتورهای هسته‌ای، احتمال دچار شدن به لوکمی در آنها بیشتر است. قرار گرفتن در معرض برخی موادشیمیایی خاص مانند بنزین نیز می‌تواند احتمال ابتلا به لوکمی را افزایش دهد.

• نارسایی سیستم ایمنی طبیعی بدن

• سن در میان بزرگسالان: آمادگی ابتلا به لوسمی با افزایش سن ارتباط مستقیم دارد. افراد بالای ۵۵ سال باید بیشتر مراقب علایم هشدار دهنده این بیماری باشند. با این حال لوسمی می‌تواند کودکان را هم در هر سنی گرفتار کند ولی بیشتر در سنین سه تا چهار سال اتفاق می‌افتد.

● عوامل 

پزشکان لوکمی را به دو صورت طبقه بندی می کنند. 

۱) سرعت انتشار 

نوع اول طبقه بندی لوکمی با سرعت انتشار و پخش شدن بیماری صورت می گیرد: 

  

انواع

لوسمی بر اساس نوع گویچه سفید خون که دچار تراریختگی و سرطان شده به دو دسته تقسیم می‌شود:

• لنفوئیدی یا لنفوبلاستی: این نوع لوکمی سلول‌های لنفاوی یا لنفوسیت‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد که بافت‌های لنفاوی را می‌سازند. این بافت جزء اصلی سیستم ایمنی بدن است و در قسمت‌های مختلف بدن از جمله غدد لنفاوی، طحال یا لوزه‌ها یافت می‌شود.

• میلوئیدی یا مغز استخوانی: این نوع لوکمی سلول‌های مغز استخوانی را تخت تاثیر قرار می‌دهند. سلول‌های مغز استخوان شامل سلول‌هایی است که بعداً به گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و سلول‌های پلاکت ساز تبدیل می‌شوند.

همچنین هر دو دسته لوسمی به دو نوع حاد و مزمن تقسیم می شوند لذا چهار نوع کلی لوسمی داریم (ALL، CLL، AML، CML) لوسمی شایع ترین سرطان اطفال در جهان است. ‎لوسمی براساس طیف، شدت و سرعت پیشرفت روند بیماری به دو دسته حاد (acute) و مزمن (chronic) تعریف می شود.

۱- لوسمی حاد، رشد سریع همراه با تعداد زیادی گویچه‌ های سفید نارس است و مدت فاصله زمانی بین شروع بیماری و گسترش دامنه آن بسیار کوتاه است. 

۲- لوسمی مزمن، رشد آهسته همراه با تعداد بیشتری یاخته های سرطانی بالغ تر است و مدت زمان طولانی تا بروز علائم بالینی آن دارد. لوسمی نیز با توجه به نوع یاخته موجود در بافت مغز استخوان که دچار تراریختی و سرطان شده است تعریف می شود و اشکال مختلفی از این نوع سرطان وجود دارد که هر کدام نشانه ها و عوارض خاص خود را دارند. لوسمی بر اساس نوع گویچه سفید خون که دچار تراریختگی و سرطان شده به دو دسته تقسیم می شود: i) لنفوئیدی (lymphocytic) یا لنفوبلاستی ( lymphoblastic)

ii) میلوئیدی ( myelogenous ) با توجه به طبقه بندی فوق، شایع ترین اشکال لوسمی بر اساس سرعت پیشرفت روند بیماری و نوع گویچه سفید خون که دچار تراریختگی و سرطان شده به چهار گروه تقسیم می شود که عبارتند از: 

۱- لوسمی لنفوئیدی یا لنفو بلاستی حاد: لوسمی لنفو بلاستی حاد بیماریی است که در آن تعداد بسیار زیادی از گویچه های سفید خون که مسئول دفاع بدن در مقابل عوامل خارجی هستند و "لنفوسیت” نامیده می شوند و هنوز به طور کامل تکامل نیافته اند دچار اختلال شده و بطور فزاینده ای در خون محیطی (blood peripheral) و مغز استخوان یافت می شوند. علاوه بر این، تجمع این یاخته ها در بافتهای لنفاوی باعث بزرگ شدن این اندامها می شود. ازدیاد لنفوسیتها نیر منجر به کاهش تعداد سایر یاخته‌های خونی مانند گویچه‌های قرمز و پلاکت ها شده و این عدم تعادل یاخته‌های خونی منجر به کم خونی، خونریزی و عدم انعقاد خون می شود. مدت فاصله زمانی بین شروع بیماری و گسترش دامنه آن بسیار سریع و کوتاه است. لوسمی لنفوبلاستی حاد، شایع ترین نوع لوسمی در اطفال است که اغلب در کودکان بین سنین ۲ تا ۶ سال تظاهر می کند. گروه سنی دیگری که در مقابل این بیماری بیش از بقیه آسیب پذیر هستند، افراد بالای ۷۵ سال را تشکیل می دهند.

۲- لوسمی میلوئیدی حاد: تراریختگی یاخته های "میلوئید” گویچه های سفید خون است که فرآیند تکثیر و خونسازی و ایمنی طبیعی بدن را مختل می ‌کند. این نوع سرطان دارای چندین زیرگونه و میانگین سن ابتلا به آن ۶۴ سال است. این نوع لوسمی در مقایسه با لوسمی لنفوسیتی حاد کمتر در کودکان دیده می شود اما کودکان مبتلا به سندرم دان (Down Syndrome) در سه سال ابتدایی زندگی استعداد بیشتری برای ابتلا به آن دارند. 

۳- لوسمی لنفوئیدی مزمن: شایع ترین نوع لوسمی بزرگسالان است. طیف رشد و پیشرفت این نوع لوسمی بسیار کند و آهسته است و اغلب در افراد سالمند تظاهر می کند. میانگین سن بروز لوسمی لنفوئیدی مزمن ۶۰ سال است و ابتلا به آن در سنین پایین تر از ۳۰ سال بسیار غیر طبیعی و در کودکان بسیار نادر است. این نوع لوسمی در مردان بالای ۵۰ سال شایع تر است و اغلب به طور تصادفی و هنگام معاینات و آزمایش معمولی خون که افراد برای تشخیص بیماری های دیگر انجام می دهند، تشخیص داده می ‌شود.

۴- لوسمی میلوئیدی مزمن: این نوع لوسمی یک بیماری اکتسابی ناشی از یک نوع ناهنجاری در کروموزوم ۲۲ یاخته ‌های مغز استخوان است. لوسمی میلوئیدی مزمن در مردان بین سنین ۴۰ تا ۶۰ سال شایع تر است و افرادی که تحت تشعشعات یونیزه و یا تماس با بنزین و مشتقات آن قرار داشته اند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به آن هستند. 

انواع اصلی لوکمی عبارتند از: 

▪ لوکمی مغزاستخوانی حاد (AML): 

این متداولترین نوع لوکمی است. در بزرگسالان و کودکان اتفاق می افتد. این نوع لوکمی همچنین لوکمی غیرلنفوسیتی نیز خوانده می شود. 

▪ لوکمی لنفوسیتی حاد (ALL): 

این متداولترین نوع لوکمی میان کودکان است که تقریباً ۸۰ درصد لوکمی های کودکان از این نوع می باشد. 

▪ لوکمی مغزاستخوانی مزمن (CML): 

این نوع لوکمی معمولاً در بزرگسالان ایجاد می شود. این لوکمی با ناهنجاری کروموزوم همراه است که کروموزوم فیلادلفیا نامیده می شود که ژنی ناهنجار و غیرطبیعی ایجاد می کند که BCR-ABL نام دارد. این ژن پروتئینی غیر طبیعی می سازد که تیروسین کیناسه (tyrosine kinase) نامیده می شود و پزشکان و محققان عقیده دارند باعث رشد سلول های لوکمی می شود. فرد مبتلا به این نوع لوکمی ماه ها یا سال ها هیچ علامت یا نشانه ای از بیماری مشاهده نمی کند اما بعدها وارد مرحله ای می شود که سلول های لوکمی سریعتر رشد می کنند. 

▪ لوکمی لنفوسیتی مزمن (CLL): 

این نوع لوکمی نوع متداول لوکمی بزرگسالان است که با آن فرد ممکن است سالها بدن هیچگونه درمان خوب زندگی کند. این لوکمی در نژاد یهودیان روسیه یا اروپای شرقی بیشتر دیده می شود. می توان گفت که این نوع لوکمی هیچگاه در کودکان ایجاد نمی شود. 

سایر اختلالات مغزاستخوانی مزمن: این گروه بیماری ها نیز مانند لوکمی مغزاستخوانی مزمن، با تولید سلول های مغزاستخوان خیلی کم یا خیلی زیاد، لوکمی مزمن ایجاد می کند. اختلالات مغزاستخوانی مزمن عبارتند از: سندرم دیسپلازی مغزاستخوان، اختلالات مربوط به تکثیر بافت مغزاستخوان. این مشکلات می توند منجر به لوکمی مغزاستخوانی حاد شود. 

سایر انواع غیر متداولتر لوکمی شامل لوکمی یاخته های مژک دار و لوکمی مونوسیت مغز استخوان حاد می شود.

● عوامل نامشخص 

پزشکان علت دقیق لوکمی را نمی دانند. به نظر می رسد که این بیماری از ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ایجاد می شود. 

▪ لوکمی حاد: 

این لوکمی با تعداد خیلی کمی گلوبول سفید خون شروع می شود که توالی DNA آنها از بین رفته است. این سلول ها نارس باقی می مانند اما توانایی تکثیر خود را حفظ می کنند. از آنجا که این سلول ها بالغ نمی شوند و بعد مثل سلول های عادی می میرند، روی هم انباشته شده و در عملکردهای اعضای حیاتی بدن دخالت می کنند. درنتیجه، تولید سلول های سالم را نیز مختل می کنند. 

▪ لوکمی مزمن: 

این نوع لوکمی حاوی سلول های خون بالغ بیشتری است. این سلولها کندتر جمع و تکثیر می شوند، درنتیجه پیشرفت این بیماری کندتر است اما هنوز هم می تواند منجر به فوت بیمار شود. متخصصین از علت شروع این پروسه اطلاعی ندارند. 

در آخر، کمبود گلوبول های سفید نرمال منجر به بیماری، آنمی (کم خونی) و خونریزی مفرط می شود. تعداد زیاد گلوبول های سفید غیرطبیعی می تواند در عملکرد مغزاستخوان اخلال ایجاد کرده و سایر اعضای بدن را نیز دچار اشکال کند. معمولاً در اثر خونریزی یا بیماری های زیاد و مکرر مرگ اتفاق می افتد. 

دستگاه لنفاوی بدن شما بخشی از سیستم ایمنی بدنتان است که شما را در برابر بیماری ها محافظت می کند. این سیستم شامل طحال، غذه تیموس، غدد لنفاوی و مغز استخوان می باشد. در افراد مبتلا به لوکمی، مغزاستخوان تعداد بسیار زیادی سلول خونی غیرعادی تولید می کند. این سلول های خونی درست عمل نمی کنند و درنتیجه در تولید سلول های سالم نیز اخلال ایجاد می کنند. 

روند تشخیص

بیماری می‌تواند با شتاب یا به کندی پیشرفت کند. نزدیک ۲۵ درصد گونه‌های لوکمی در جریان یک معاینه بالینی معمولی و پیش از اینکه نشانه‌ها بیماری ظاهر شوند تشخیص داده می‌شوند. پزشکان معمولاً لوکمی مزمن را با آزمایش خون ساده قبل از شروع علائم تشخیص می‌دهند.

روند تشخیص می‌تواند دربرگیرنده موارد زیر باشد:

• آزمایش جسمی: شناسایی نشانه‌های فیزیکی و جسمی لوکمی مثل رنگپریدگی ناشی از کم خونی، و ورم غده‌های لنفاوی، کبد یا طحال

• آزمایش خون: شمارش تعداد گلوبول‌های سفید یا پلاکت‌های خون

• آزمایش سیتوژنتیک: این آزمایش تغییرات ایجاد شده در کروموزوم‌ها، ازجمله وجود کروموزوم فیلادلفیا را بررسی می‌کند.

• آزمایش نمونه مغزاستخوان

برای تایید تشخیص لوکمی و تعیین نوع و میزان پیشرفت آن در بدن، نیاز به آزمایش‌های بیشتر است.   علائم هشدار دهنده سرطان خون (لوسمی):

احساس ناخوشی عمومی 

تظاهر لکه‌های دانه اناری زیرجلدی پوست (petechiae)

لخته یا منعقد نشدن خون در پی ایجاد زخم یا بریدگی

ضعف و خستگی مفرط

عفونتهای مکرر و عود آنها

دردهای استخوان و مفاصل

تنگی نفس در اثر فعالیت

تب و لرز و نشانه های شبه سرماخوردگی

رنگ‌ پریدگی پیشرونده

تورم و بزرگی حجم غده های لنفادی، طحال و کبد

احساس سیری و بی‌اشتهائی

کم خونی

خواب‌آلودگی

خونریزی مکرر بینی

تورم و خونریزی لثه ‌ها

ضعف و لاغری ممتد علاوه بر نشانه های فوق ممکن است عوارضی در بیمار ظاهر شود که به اجتماع یاخته ها و سرایت سرطان به اندامهای دیگر بدن مربوط باشد. در چنین مواردی بیمار از سردرد، حالت تهوع و استفراغ، کاهش سطح هوشیاری، تشنج، دید مضاعف، فلج اعصاب مغز، عدم‌‏ حفظ تعادل، تورم در ناحیه گردن و صورت شکایت می کند. 

● چه موقع به دنبال مشاوره پزشکی باشیم؟ 

خستگی مداوم، کاهش وزن، کبود شدن راحت بدن، خونریزی، ورم غدد لنفاوی، و تب می تواند نشانه های ممکن ابتلا به لوکمی باشد. اگر چنین علائم و نشانه هایی را تجربه می کنید، حتماً به پزشک مراجعه کرده و دلیل آن را جویا شوید.

 

● آزمایش و تشخیص 

پزشکان معمولاً لوکمی مزمن را با آزمایش خون ساده قبل از شروع علائم تشخیص می دهند. در این ورت یا زمانیکه شما و کودکتان علائم و نشانه های لوکمی را در خود مشاهده می کنید، آزمایشات زیر ممکن است درمورد شما انجام گیرد: با توجه به وضیعت عمومی سلامت فرد، بررسی های تشخیص لوسمی ممکن است شامل: 

۱- آزمایش خون: در شرایط طبیعی گویچه ‌های سفید بالغ در خون محیطی (peripheral) یافت می‌شوند ولی زمانی که گویچه‌های سفید نارس که باید در مغز استخوان باشند به مقدار زیادی وارد خون محیطی می ‌شوند عمدتا می تواند نشانه سرطان‌های خون (لوسمی) باشد. آزمایش خون و ‏ شمارش‌‏‎ و بررسی یاخته های شناور خون اولین گام‎ جهت ‎تشخیص‌‎ لوسمی‌ است.‏‎ با نگاه کردن به نمونه خون شما، پزشک می تواند تعیین کند که آیا تعداد گلوبول های سفید یا پلاکت های خون غیرطبیعی است یا خیر—که می تواند نشانه لوکمی باشد.

۲- نمونه برداری یا بیوپسی (biopsy) مغز استخوان: بررسی میکروسکوپی از نمونه بافت سرطان بسیار مهم است زیرا مطمئن ترین روش برای تشخیص لوسمی و نوع آن به حساب می آید. نمونه برداری از مایع مغز نخاع و نمونه برداری از غدد لنفاوی نیز از روش های تشخیصی سرطان خون است.

۳- سازگاری بافتی (Tissue matching) : یاخته ها دارای انواع پروتئین های مختلف بر روی سطح خود هستند که از این پروتئین ها در آزمایش های ویژه خون برای تشخیص سازگاری بافتی استفاده می شود. موفقیت در پیوند مغز استخوان به تشابه و سازگاری مغز استخوان فرد دهنده با مغز استخوان فرد گیرنده بستگی دارد که از طریق این آزمایش سنجیده می شود.

۴- بررسی کروموزومی (cytogenic analysis): از دیگر اقدامات تشخیص ژنتیکی در افتراق انواع لوسمی است. 

۵- عکسبرداری از قفسه سینه با تابش اشعه X – تشخیص طیف پراکندگی یاخته های مهاجم و غده های لنفاوی متورم در ناحیه قفسه سینه است.

۶- سی تی اسکن (Computerised tomography scan)- در این روش دستگاه سی تی اسکن با گرفتن تعدادی عکس توسط اشعه ایکس، تصویری سه بعدی از بدن را نشان می دهد و از این طریق پراکندگی سرطان به بخش های دیگر بدن مشخص می شود.

۷- پرتونگاری با استفاده از تشدید میدان مغناطیسی (MRI Scan) – این آزمایش مشابه سی تی اسکن است با این تفاوت که به جای تابش اشعه X از مغناطیس جهت عکسبرداری از اعضای بدن استفاده می شود. در این آزمایش بیمار به مدت ۳۰ دقیقه به طور ساکن درون اتاقک این دستگاه می ماند و تصاویر مقطعی از بدن او تهیه می شود.

۸- سونوگرافی (Ultrasound) در این شیوه از امواج صوتی جهت بررسی ساختار اندامها استفاده می شود.

۹- معاینات بالینی: بررسی وضعیت غدد لنفاوی، طحال، کبد و دیگر اعضای بدن است. 

▪ نمونه مغزاستخوان: 

اگر پزشک شما احتمال دهد که مبتلا به لوکمی هستید، ممکن است شما را نزد متخصص سرطان (متخصص تومورشناسی) یا پزشک متخصص خون شناسی بفرستد. این متخصصین می توانند بااستفاده از سوزن نمونه مغزاستخون شما را بیرون بکشند. 

برای تایید تشخیص لوکمی و تعیین نوع و میزان پیشرفت آن در بدن، نیاز به آزمایشات بیشتر است. برخی ازانواع لوکمی به مراحل مختلف طبقه بندی می شوند که شدت بیماری را نشان می دهد. سطح بندی بیمای به پزشک برای تعیین برنامه درمانی کمک می کند. 

در آسپیراسیون (مکیدن توسط هوا) مغزاستخوان، پزشک و پرستار مقدار کمی از مایع مغز استخوان را توسط سوزن باریکی که به سرنگ متصل است، برای آزمایش ساکشن می کنند. 

معمولاً این نمونه از نقطه ای در پشت استخوان لکن خاصره گرفته میشود. با فرو بردن سوزن به استخوانتان احساس فشار خواهید کرد. این عملیات کمی دردآور و ناراحت کننده است به همین علت معمولاً هم به بزرگسالان و هم به کودکان داروی بی حس کننده زده می شود. بیوپسی مغز استخوان نیز معمولاً در همان زمان انجام می گیرد. این عمیات نیز تکه کوچکی از بافت استخوان و مغز استخوان متصل به آن را بیرون می کشد.

● درمان 

در سالهای اخیر، با به کارگیری داروهای ضد سرطان موثرتر، طول عمر بیماران مبتلا به لوکمی افزایش پیدا کرده است. این داروها موجب فروکش‌ کردن نشانه‌های بیماری می‌گردند به طوریکه نشانه‌ها در جریان درمان بیماری بدتر نمی‌شود و حتی بیماران تا اندازه‌ای درمان می‌شوند. درمان لوسمی بستگی به نوع لوسمی، وضعیت بیماری در شروع درمان، سن، سلامت عمومی و چگونگی واکنش بیمار به نوع درمان دارد که گاهی منجر به سلامت کامل این بیماران می‌شود . از مهمترین عوامل در بهبود بیماری برخوردار بودن بیمار از روحیه بالا جهت مقابله با این بیماری است .

برخلاف سایر انواع سرطان ها، لوکمی یک تومر جامد نیست که پزشک بتواند با عمل جراحی آن را خارج کند. منبع این مشکل درواقع مغز استخوان است. اما نمی توان مغز استخوان را بیرون آورد چون سه نوع اصلی سلول را تولید می کند گلوبول های سفید، گلوبول های قرمز و پلاکت های خون. 

درمان لوکمی بسیار پیچیده است و به عوامل مختلفی از قبیل سن، سلامت عمومی بدن، نوع لوکمی و میزان پراکندگی آن در بدن بستگی دارد. 

شیوه درمان این بیماری می‌تواند شامل موارد زیر نیز باشد:

• شیمی درمانی

• پرتو درمانی

• پیوند مغز استخوان و پیوند سلول‌های بنیادی که در این روش مغز استخوان فرد بیمار با مغز استخوان سالم جایگزین می‌شود تا بیمار بتواند مقادیر بالای داروهای شیمی درمانی و یا پرتودرمانی را دریافت کند. 

درمان هایی که برای مقابله با لوکمی انجام می گیرد عبارتند از: 

▪ شیمی درمانی: 

شیمی درمانی متداولترین نوع درمان برای لوکمی است. در این روش درمانی از عوامل شیمیایی برای کشتن سلول های لوکمی استفاده می شود. برحسب نوع لوکمی که فرد به آن مبتلاست، ممکن است یک دارو یا ترکیبی از داروهای مختلف برای درمان مورد استفاده قرار گیرد. این داروها ممکن است به شکل قرص، یا از طریق تزریق مستقیم به بدن تجویز شود. 

▪ درمان بیولوژیکی: 

در این روش درمانی که ایمن درمانی نیز نامیده می شود، موادی مورد استفاده قرار می گیرد که واکنش سیستم ایمنی بدن را نسیت به سرطان تقویت می کند. 

▪ بازدارنده های کیناز: 

برای اکثر بیماران مبتلا به لوکمی مغزاستخوانی مزمن، داروی imatinib mesylate (Gleevec) اولین روش درمانی است. این دارو نوعی داروی سرطان است که بازدارنده کیناز نامیده می شود. این دارو به طور ویژه برای بازداشتن پروتئین BCR-ABL شاخته شده است و نشان داده است که تاثیرات خوبی در درمان مراحل اولیه لوکمی مغزاستخوانی مزمن دارد. 

▪ سایر روش های دارو درمانی: 

تری اکسید آرسنیک و اسید رتینوئیک آل ترنس (ATRA) داروهایی ضد سرطان هستند که پزشکان ممکن است به تنهایی یا به همراه شیمی درمانی برای درمان یک نوع خاص از لوکمی مغزاستخوانی حاد که لوکمی پرومی لوسیتیک نامیده می شود، از آن استفاده کنند. 

▪ اشعه درمانی: 

در اشعه درمانی از اشعه ایکس یا سایر اشعه های با انرژی بالا برای از بین بردن سلول های لوکمی و متوقف ساختن رشد آنها استفاده می شود. اشعه درمانی ممکن است در یک ناحیه خاص از بدن که سلول های لوکمی در آن جمع شده اند، یا مستقیماً بر کل بدن، مورد استفاده قرار گیرد. 

▪ پیوند مغزاستخوان: 

در این عملیات مغز استخوان بیمار با یک مغزاستخوان سالم جایگزین می شود. در این روش درمانی، مقدار بالایی شیمی درمانی یا اشعه درمانی روی فرد انجام یم شود که مغز استخوان سازنده لوکمی را از بین می برد. سپس این مغزاستخوان با مغزاستخوانی که از یک دهنده همساز گرفته می شود، جایگزین خواهد شد. در برخی موارد، می تواند از مغز استخوان خود فرد نیز برای پیوند استفاده کرد. 

▪ پیوند سلول بنیادین: 

پیوند سلول بنیادین شبیه به پیوند مغز استخوان است با این تفاوت که سلول ها از سلول های بنیادین که در جریان خون گردش می کنند گرفته می شود. سلول های مورد استفاده برای پیوند می توانند سلول عای سالم خود فرد بوده یا از دهنده همساز گرفته شوند. پزشکان از این روش درمانی بیشتر از پیوند مغزاستخوان استفاده می کنند چون نیاز به زمان ریکاوری و احتمال عفونت کمتری است. 

▪ آزمایشات بالینی: 

برخی از افراد مبتلا به لوکمی ترجیح می دهند تحت آزمایشات بالینی قرار گیرند تا روش های درمانی آزمایشی یا ترکیبی از درمان های موجود را امتحان کنند. 

مراقبت های حمایتی (درمان حمایتی): مهم نیست که چه نوع روش سرطان درمانی را انتخاب می کنید، برای کنترل درد و عوارض جانبی آن هم نیاز به دارو و درمان دارید. 

● مهارت های سازگاری 

تشخیص لوکمی می تواند بسیار ناراحت کننده باشد—به ویژه برای برای خانواده یک نوزاد تازه به دنیا آمده. یادتان باشد بیمارتان هرچقدر هم سخت و جدی باشد، تنها نیستید. راهی که در پیش رویتان است ممکن است آسان نباشد، اما این روش ها و منابع می تواند آن را برایتان ساده تر کند. 

بدانید که منتظر چه باید باشید: اگر پزشکان تشخیص داده اند که شما یا فرزندتان مبتلا به لوکمی هستید، همه چیز را درمورد نوع بیماری، مرحله، روش درمانی و عوارض جانبی آن، پیدا کنید. هرچه بیشتر درمورد بیمارتان بدانید، برای درمان خود فعالتر خواهید شد. علاوه بر صحبت کردن با پزشک خود، به دنبال منابع اطلاعاتی مطمئن دیگر مثل موسسات موجود برای افراد سرطانی هم باشید. 

تصمیم گیرنده باشید: بااینکه ممکن است احساس خستگی یا ناامیدی کنید، اما اجازه ندهید دیگران، از جمله خانواده یا پزشکتان، برای شما تصمیم گیری کنند. 

در درمان خود نقش فعال داشته باشید. 

▪ یک سیستم حمایتی محکم بسازید: 

داشتن یک سیستم حمایتی قوی و رفتار و گرایش مثبت می تواند به شما برای کنار آمدن با مسائل، مشکلات، دردها، و اضطراب و استرس هایی که برایتان پیش می آید کمک کند. برای این منظور می توانید با افرادیکه وضعیتی مشابه با خودتان را دارند ارتباط برقرار کنید و از مشاوره های آنها استفاده کنید. 

اهداف معقول داشته باشید: داشتن هدف به شما کمک می کند حس کنترل و هدفمندی داشته باشید. اما اهدافی را انتخاب نکنید که نتوانید به آنها دست یابید. مثلاً شاید نتوانید ۴۰ ساعت در هفته کار کنید اما می توانید حداقل پاره وقت به کارتان ادامه دهید. درواقع، خیلی از افراد مبتلا به لوکمی درمی یابند که ادامه کارشان بسیار برایشان مفید است. 

▪ برای خودتان وقت بگذارید: 

خوب غذا خوردن و داشتن استراحت کافی به شما کمک می کند خستگی و استرس کمتری را تجربه کنید. 

▪ فعال بمانید: 

ابتلا به سرطان به این معنا نیست که باید دست از کارهایی که سابقاً از انجام آن لذت می بردید بردارید. اگر به اندازه ای احساس سلامتی می کنید که کاری انجام دهید، چراکه نه، کارتان را بکنید. باید سعی کنید تا می توانید فعالیت داشته باشید.

تحقیقات آماری و بالینی روند بدخیمی بیماری لوسمی را به این عوامل ارتباط می دهند:

جنس- لوسمی در مردان بیشتر تظاهر می کند

سابقه قبلی ابتلا به برخی از بیماری های خونی و یا سابقه قبلی به سرطان

عوامل ژنتیکی و استعداد میزبان: عوامل ژنتیکی از جمله نقایصی در کروموزوم‌ها و انتقال ژن معیوب

تشعشع- افرادی که در معرض تابش اشعه های یونیزه و یا هسته ای و سرطانزا قرار گرفته اند

اعتیاد به دخانیات

آلاینده های موجود در هوای محیط زیست و محل کار- ( مواد یونیزه ، مواد صنعتی و شیمیایی سمی مانند بنزین ومشتقات آن)

نارسایی مکانیسم ایمنی طبیعی بدن

سن- در میان بزرگسالان، استعداد ابتلا به لوسمی با افزایش سن ارتباط مستقیم دارد. افراد بالای ۵۵ سال باید بیشتر مراقب علائم هشدار دهنده این بیماری باشند.

الگوهای غربالگری لوسمی

منبع: پزشكان بدون مرز/ تبيان /ميگنا /باشگاه خبرنگاران