توقف واردات گاز از ترکمنستان، گزینه روی میز ایران

 در تازه ترین دور از این تلاش ها، امسال نیز زمزمه هایی درباره درخواستهای غیرمنطقی ترکمن ها از ایران همزمان با آغاز زمستان مطرح شد که البته با سفر هیاتی از ایران به این کشور، این زمزمه ها پس از مذاکرات دوجانبه و بیان مواضع محکم ایران، تاحدودی رنگ باخت.

شنیده ها حاکی از ادعای ترکمنستان برای پرداخت 2 میلیارد دلار از سوی ایران بابت ما به التفاوت افزایش قیمت گاز وارداتی از این کشور حکایت می کرد، اما این درحالی است که قراردادهای خرید و فروش گاز قراردادهای بلندمدتی هستند که موارد اختلاف طرفین در آن صرفا از طریق مراجعه به داور مرضی الطرفین امکانپذیر است و این روشی معمول نیست که هم زمان با اوج نیاز کشور خریدار، فروشنده به نوعی اقدام به مطرح کردن شرایط غیرمنطقی و غیر قانونی کند.

البته، موضوع ادعای ترکمن ها بی ارتباط با افزایش چند برابری قیمت گاز وارداتی در دولت قبل نیست، موضوعی که فاقد مبنای قراردادی است و طرف ترکمن اگر هم ادعایی دارد باید مانند هر قرارداد بلندمدت دیگری در حوزه انرگی این موضوع را در دادگاه داوری پیگیری کند نه اینکه با گروکشی و در فصل زمستان تلاش کند تا حرف زور بزند. رویکردی که تاحدود زیادی مناقشات گازی روسیه با اوکراین در دهه گذشته را به یاد می آورد. در آن زمان اوکراین ترانزیت کننده انحصاری گاز روسیه به اروپا بود که وابستگی شدیدی به واردات گاز روسیه داشت و معمولا هرسال هم زمان با اوج سرما و درآستانه سال نو میلادی، مناقشات گازی دوکشور به اوج خود می رسید و حتی گاه کار به قطع گاز اوکراینی ها و طبعا اروپایی ها توسط روس ها می کشید تا در نهایت با درخواستشان موافقت شود. اتفاقاتی که باعث شد اروپایی ها تمام توانشان را برای تنوع بخشی به منابع تامین انرژی به کار بگیرند و حتی برنامه های جدی برای واردات گاز از ایران در سر بپرورانند که البته در آن زمان با اعمال تحریم ها علیه ایران پروژه شان ناتمام ماند.

البته نکته اینجاست که جایگاه ترکمنستان در بازار گاز کاملا با توان روس ها فاصله دارد و از  آن سو ایران نیز که خود دارنده بزرگترین ذخایر گازی جهان است، به راحتی می تواند دربرابر تهدیدها، از موضع قدرت برخورد کند. خاصه انکه در سال های اخیر در دولت یازدهم چندین فاز مهم پارس جنوبی به بهره برداری رسیده و حالا دیگر آنچه واردات گاز از ترکمنستان را همچنان توجیه پذیر می کند، نه کمبود گاز، بلکه فاصله زیاد منابع تولید تا مقاصد مصرف آن است و در صورتی که ترکمن ها بخواهند به بازی خود ادامه دهند، ادامه واردات از این کشور می تواند به راحتی با تغییر جهت گاز تولیدی در جنوب جایگزین شود. این درحالی است که برخی نمایندگان مجلس و کارشناسان نیز با توجه به توان گازی کشور معتقدند که وزارت نفت باید به سرعت خرید گاز از این کشور را متوقف کند.

شاید به همین دلیل است که وزارت نفت برخی رفتارهای طرف ترکمن را برخلاف چارچوب قرارداد و بر خلاف روح معاضدت، حسن همجواری و همکاری دو کشور دانسته و عملا تصریح کرده است که در صورت عمل نکردن آنها به تعهداتشان آن را مصداق پیمان شکنی و موجب فسخ دائم قرارداد تجارت گاز با این کشور خواهد دانست. شنیده ها حاکی از آن است که تمام تمهیدات لازم برای تامین سوخت زمستانی به ویژه در استانهای شمالی صورت گرفته و این اطمینان وجود دارد که با همکاری مردم مشکلی برای تامین سوخت زمستانی وجود نخواهد داشت.

در چنین شرایطی به نظر نمیرسد خود ترکمن ها نیز وقتی شرایط تامین گاز ایران را به درستی ارزیابی کنند و موضع محکم کشورمان در مقابل تهدیدها  را در تحلیل های خود بگنجانند، حاضر باشند که مشتری مهم و مطلوبی مثل ایران را به راحتی از دست دهند؛ خاصه آنکه درحال حاضر مشتریان عمده دیگری در انتظار گاز این کشور نیستند و حتی درصورت اجرایی شدن قراردادهای آتی این کشور، ایران همچنان یک مشتری مهم و استراتژیک برای آن ها خواهد بود که از دست دادنش چندان منطقی به نظر نمی رسد.