قاچاق فیلم؛ بلای جان سینمای ایران

گروه سینما و تلویزیون: در سالهای اخیر روند توزیع قاچاق فیلمهای ایرانی دچار وقفه شده بود.. کمیته صیانت از حقوق فیلمهای ایرانی کار خود را درست انجام می داد و شاهد نسخه قاچاق فیلمهای مطرح در زمان اکرانشان نبودیم. سال 95 سال طلایی اکران دهه اخیر سینمای ایران بود. فیلمها یکی پس از دیگری به فروش های بالای میلیاردی دست پیدا کردند. 

به گزارش بولتن نیوز، در ماههای اخیر کم کم سر و کله نسخه های غیر قانونی و قاچاق پیدا شد. نسخه های قاچاق فیلمهایی مثل «ماهی و گربه» و «بارکد» وارد پیاده روها شدند و اخیرا هم که نسخه غیر قانونی « فروشنده» برای دانلود گذاشته شده و وارد چرخه قاچاق شده است. در گزارش پیش رو نگاهی به تاریخ قاچاق فیلمهای سینمای ایران شده و علاوه بر آن عوامل به وجود آمدن این بازار و راه برون رفت از این معضل بزرگ نیز بیان شده است. 

پیش از آنکه قاچاق فیلمهای سینمایی در بهار سال ۱۳۸۶ به بحرانی جدی برای سینمای ایران تبدیل شود و همزمان با اکران آثار، نسخه‌های آن در کنار خیابانها به فروش برسد، قیمت فیلمهایی که به صورت قانونی در شبکه نمایش خانگی ارائه میشد، حدود ۳۰۰۰ تومان بود که در آن مقطع از سوی برخی این رقم بالایی تلقی می‌شد. این رقم در زمانی بود که بلیت سالن‌های سینما بین ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ تومان به فروش می‌رفت. در مقطع اوجگیری قاچاق فیلم‌ها، یکی از دلایل گرایش افراد به خریداری فیلم‌های قاچاق، قیمت پایین‌تر آنها نسبت به نسخه‌های قانونی بود. سی‌دی‌های هزار تومانی کنار خیابان بیش از فیلم‌های قانونی که فقط در مرکز پخش‌های مشخص به فروش می‌رسیدند، مورد استقبال قرار می‌گرفت و این روز به روز بازار قاچاق را قدرتمندتر از قبل می‌کرد و همه اینها موجب افزایش نگرانی میان سینماگران بود.تا اینکه کاهش قیمت فیلم‌هایی که به صورت رسمی در شبکه نمایش خانگی ارائه می‌شدند، به عنوان یکی از راهکارها اجرایی شد و قیمت سی‌دی‌های قانونی به ۱۵۰۰ تومان رسید. 

این اقدام در کنار مقابله جدی پلیس و ستاد مبارزه با قاچاق فیلم توانست به صورت جدی این معضل را از سینمای ایران دور کند و وضعیت بهبود پیدا کند، اما مشکل از جای دیگری سر باز کرد.نخستین موارد از قاچاق فیلمهای جدید ایرانی با توزیع غیرقانونی کپی وی‌اچ‌اس فیلمهای «شب‌های زاینده‌رود» و «نوبت عاشقی» (۱۳۶۹)، آدم برفی (داود میرباقری، ۱۳۷۲) و زیر درختان زیتون (عباس کیارستمی، ۱۳۷۲) آغاز شد که یا اجازه پخش در سینماها را نیافته بودند یا اگر هم اکران شده بودند، شایعه سانسور شدنشان چنان قوی بود که بازار غیررسمی گسترده‌ای برای دیدن «نسخه اصلی بدون سانسور» آنها به وجود آورده بود.بعدها فیلمهای طعم گیلاس (۱۳۷۶)، مصایب شیرین (۱۳۷۷)، شوکران (۱۳۷۷)، دایره (۱۳۷۸)، شور عشق (۱۳۷۹)، طلای سرخ (۱۳۸۱)، مارمولک (۱۳۸۲)، میهمان مامان (۱۳۸۲) و کما (۱۳۸۲) هم دچار چنین سرنوشتی شدند.در این‌میان توزیع غیرقانونی « مارمولک» در نوع خود بی‌نظیر بود. این فیلم که نوروز ۱۳۸۳ در تهران مخاطبان بسیاری را به سالن‌های سینما کشانده بود پس از فقط بیست روز و با فروش ۷۰۰ میلیون تومان، بطور ناخواسته و تقریباً به اجبار، به علت حساسیت‌های به وجود آمده، از پرده‌ها پایین آمد. این توقیف خودخواسته فضا را برای عرضه‌کنندگان سی‌دی‌های فیلم در پیاده‌روها آماده ساخت. مارمولک ابتدا در قالب نسخه‌ای برگرفته شده از پرده سینما که به وضوح صدای خنده تماشاگران در سالن را به همراه داشت توزیع شد و حتی با این کیفیت صدای نامطلوب هم به سرعت در بازار غیررسمی به فروش رفت. 

گفته می‌شود در چند روز پایانی نمایش عمومی فیلم که شایعه توقیفش به‌تدریج قوت می‌گرفت، سی‌دی‌های بی‌کیفیت مارمولک حتی در پیاده‌روهای مقابل سینماهای نمایش‌دهنده نیز به فروش می‌رسید ولی پس از توقیف فیلم سروکله سی‌دی و دی‌وی‌دی با کیفیت هم پیدا شد که از روی نسخه اصلی کپی شده بودند.جنجال‌ها و اتفاقات ناگوار هر روز ابعاد وسیع‌تری به خود می‌گرفت. 

به حدی که فیلم‌های سینمایی حتی قبل از حضور بر پرده سینما در بساط دستفروشان فروخته می‌شدند و این اتفاق قدرت عجیب مافیای قاچاق را نشان می داد. در نوروز سال ۸۶ و با قاچاق نسخه سینمایی فیلم «اخراجی‌ها» اتفاقها طور دیگری رقم خورد. سینمای ایران نوروز این سال را با نمایش موفق اخراجی‌ها آغاز کرد که تنها در سه روز نخست نمایش نزدیک به ۶۵ میلیون تومان فروخت و در ادامه اکران، رقم یک میلیارد تومان را هم پشت سر گذاشت و اگر عرضه نسخه قاچاق این فیلم اتفاق نمی‌افتاد چه بسا رکوردی بالاتر هم ثبت میشد. اما پخش شایعاتی در زمینه سانسور بخشهایی از فیلم، همزمان با نمایش عمومی آن، مشتریان نسخه غیرمجاز آن را بیشتر کرد. در واقع اخراجی‌ها فیلمی بود که دو اتفاق مهم سینمایی سال ۸۶ را رقم زد. فیلم علاوه بر شکستن رکوردهای فروش، به دلیل پخش گسترده نسخه غیرقانونی‌اش هم در صدر خبرهای آن زمان قرار گرفت.عرضه گسترده و غیرقانونی نسخه‌های نسبتا با کیفیت فیلم‌های موفق در حال نمایش همچون آتش‌بس، میهمان، پارک‌ وی و نقاب در سال ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ در تاریخ سینمای ایران بی‌سابقه بود. توزیع نقاب (کاظم راست گفتار) به حدی غیرمنتظره بود که دست‌اندرکاران فیلم در واکنش به توزیع سی‌دی‌های آن با پخش حلوا و خرما، مراسم ختم نمادینی برای فیلم خود و سینمای ایران برگزار کردند.حال و پس از گذشت ۹ سال از اقدامات خوب ستاد مبارزه با قاچاق محصولات فرهنگی به نظر می‌رسد یکی از مولفه‌های اصلی موفقیت چنین طرح‌هایی یعنی حفظ و تداوم طرح به خوبی قبل اجرایی نشده است و زمزمه‌های قاچاق فیلم‌ها باز هم بلای جان سینمای ایران شده است؛ سینمایی که در باقی حوزه‌ها حال چندان مساعدی ندارد و بعید نیست با این اتفاقات به روزهای پایانی عمر خود نزدیک شود. اخیرا مدیر عامل «تصویر گستر پاسارگاد» توزیع نسخه قاچاق «فروشنده» را عامل از بین رفتن حیات شبکه خانگی می داند. 

مدیر عامل «تصویر گستر پاسارگاد»: توزیع نسخه قاچاق «فروشنده» باعث مرگ شبکه خانگی می شود

 از روز سه شنبه نسخه قاچاق فیلم سینمایی فروشنده به همراه لینک دانلود غیر قانونی در سایتهای اینترنتی منتشر شد. به گزارش سینما پرس نسخه منتشر شده دارای کد بوده و بر روی آن عبارت «بازبینی وزارت ارشاد ۹۵/٣/٩» درج شده است.علی اسدزاده مدیر عامل شرکت تصویر گستر پاسارگاد به عنوان صاحب امتیاز پخش خانگی فیلم فروشنده در ایران درباره این اتفاق می‌گوید: آنچه که منتشر شده قطعا از مجاری وزارت ارشاد خارج شده است. وی ادامه داد: حدود یک ماه پیش متوجه شدیم نسخه ای که جهت بازبینی وزارت ارشاد برای صدور پروانه سینمایی ارائه شده بود، در یکی از شهرستان‌ها منتشر شده است.اسدزاده ادامه داد: به دنبال این اتفاق با توجه به ضربه ای که انتشار قاچاق این فیلم به توزیع نمایش خانگی در ایران و همچنین بروز مشکلات حقوقی برای نمایش بین المللی فروشنده بوجود خواهد آورد ،کارگردان فیلم که بیرون از کشور بودند تلفنی موضوع را با حجت الله ایوبی در میان گذاشته و اقای ایوبی اعلام می‌کند که قطعا پیگیری می‌کنند و بدنبال آن ایشان ستاد صیانت را مسوول پیگیری این مسئله می‌کنند.مدیر عامل تصویر گستر پاسارگاد با اشاره به اینکه هم اکنون نسخه قاچاق بصورت گسترده منتشر شده است، افزود: هرچه به سازمان سینمایی و وزارت ارشاد نامه نوشتم و پیگیری کردم هیچ جوابی نشنیدم و نتیجه‌ای حاصل نشد.وی ادامه داد: نتیجه پیگیرهای محلی ما از شهرستان این بود که نسخه‌ای از فیلم را فردی ناشناس که غیر محلی بوده است، به یک ویدئو کلوپ به قیمت ۱۰۰ هزار تومان فروخته است.اسدزاده ادامه داد: در نسخه‌ای که هم اکنون بصورت قاچاق عرضه شده است، حتی تصحیح رنگ، موسیقی و کارهای فنی هم صورت نگرفته است. علاوه بر فیلم فروشنده فیلمهای «ابد و یک روز» و «یک دزدی عاشقانه» هم به صورت نسخه وزارت ارشاد جهت پروانه نمایش سینمایی قاچاق شده است.

وی در پایان افزود: تا مشخص شدن این موضوع مهم که کل شبکه نمایش خانگی را به خطر انداخته است، فیلم فروشنده را توزیع نخواهد کرد.این موضوع به زودی باعث از بین رفتن حیات شبکه نمایش خانگی می‌شود و دیگر خرید فیلم ایرانی به هیچ عنوان ارزش سرمایه گذاری را ندارد. از طرفی باعث بی اعتمادی پخش کنندگان خارجی که قصد خرید فیلم های ایرانی را دارند، خواهد شد. فیلم فروشنده هنوز در بسیاری از کشورها به روی پرده نرفته است و قرار است اکران آن در امریکا از اسفند ماه اغاز شود.

عوامل متعددی باعث به وجود آمدن این شبکه غیر قانونی شده است. از مهمترین عوامل به وجود آمدن بازار قاچاق فیلمهای سینمای ایران می توان به این موارد اشاره کرد:1-عدم وجود داشتن قانون کپی رایت ، 2-قیمت بالای بلیت های سینما،3- کم بودن سالنهای استاندارد سینمایی در سطح کشور، 4-عدم وجود قانونی مدون برای حفظ حقوق آثار هنری و 5- عدم وجود قوانین مشخص برای نظارت و ممیزی فیلمهای بحث برانگیز.متاسفانه در تمام این سالها به هیچ کدام از این موارد توجه کافی نشده است. اگر هم اقدامی صورت گرفته موقتی و زودگذر بوده است. 

تا زمانی که حقوق کپی رایت وارد کشور ما نشود، شاهد این معضلات هستیم. عرضه گسترده «فروشنده» آخرین هشدار برای متولیان سینماست. باید راه حل هایی برای برون رفت از این مشکل بیندیشند. آنها می توانند تا زمان ورود قانون کپی رایت با همکاری نیروی انتظامی قوانینی شفاف برای خاطیان و مجازاتشان تعریف کنند. از طرف دیگر سینمای ما احتیاج دارد که یک بار برای همیشه در مقابل فشارهای نهادهای دیگر بایستد و از موجودیت خود دفاع کند. وزارت ارشاد باید برای مجوزهایی که صادر می کند، احترام قائل باشد و تا آخرین لحظه بر حفظ حقوق هنرمندان تاکید کند. 

در عرصه سالن سازی در سالهای اخیر حرکت های خوبی در تهران انجام شد. اما هنوز خیلی از شهرستانهای ما صاحب یک سینمای استاندارد نیستند. سینما به علت اینکه هنری صنعتی است احتیاج به حمایت دارد. اگر این مشکلات حل شوند، بی گمان شاهد این اتفاقهای تلخ نخواهیم بود.

منبع: ابتکار