سایه روشن اداره کتاب وزارت ارشاد با هیات بررسان در سایه

به گزارش بولتن نیوز، روز گذشته کیهان از «هیئت نامحسوس بررسی کتاب و ناشرانی که از تروریسم و فساد حمایت می‌کنند!» خبری را منتشر کرد همان موضوعی که مدتی پیش از بخشی از آن پرده برداشته بود. (اینجا بخوانید)

در بخشی از خبر کیهان که به نقل از عضو هیئت بررسی کتاب‌ها در حوزه ادبیات داستانی که ظاهرا نخواست نامش فاش شود، آمده است: «در وزارت ارشاد علاوه بر شورای بررسی و نظارت کتاب، یک شورای نامحسوس هم وجود دارد. این شورا، حضور رسمی و قانونی ندارد. اعضای این شورای نامحسوس اغلب از بررس‌ها و ناظران کتاب دولت به اصطلاح اصلاحات تشکیل شده است. آن‌ها گاهی رأی بررس‌های رسمی و قانونی اداره کتاب را وتو می‌کنند. یعنی برخی از کتاب‌ها، علیرغم اینکه از سوی هیئت بررسی رسمی اداره کتاب، غیر مجاز تشخیص داده می‌شوند، اما از سوی شورای نامحسوس و در سایه، مجوز انتشار می‌گیرند!»(اینجا بخوانید)

پیش از این نیز سید عباس صالحی معاون فرهنگی وزیر ارشاد گفته بود: «وقتی اشکالات و انتقاداتی به کتاب های مجوزدار صورت می‌گیرد، طبیعی است که ما هم به اسناد پیشین مراجعه می‌کنیم، که ببینیم بررس‌ها چطور کتاب‌ها را بررسی کرده‌اند، و احیانا خود ما بخواهیم دفاعی از کتاب داشته باشیم با یک آگاهی تکمیلی و کامل‌تری باشد...خود سیستم در مقابل این انتقادها یک بازخوانی دارد، بازخوانی به معنای این نیست که برای لغو مجوز ما این کار را انجام می دهیم، طبیعی است وقتی به اثری اشکال وارد می شود، مجموعه ذی ربط باید دفاعی داشته باشد و اگر بخواهد دفاع کند باید اثر را بررسی مجدد کند که اثر قابل دفاع هست یا خیر.» 

با این حال معاون فرهنگی وزیر ارشاد درباره کتاب‌هایی که علی‌رغم نظر بررسان مجوز نشر می‌گیرند سکوت کرده و با زیرکی خاصی از آن می‌گذرد.

در پی انتشار این گفت‌وگو در کیهان، فارس در بررسی‌های خود درباره این شورای نامحسوس به نتایج جالبی رسید. این شورای نامحسوس در قالب سه کمیته فعالیت می‌کنند. این کمیته ها برای آنچه بهبود فرآیند بررسی کتاب در اداره کتاب شناخته می شود تشکیل شده اند.

در هر کدام از این کمیته‌ها که یکی برای بررسی کتاب (کمیته اول)، یکی برای استحکام روند بررسی (کمیته دوم) و یکی برای تجدید نظر (کمیته سوم) تشکیل شده است، حداقل 3 نفر از کارشناسان حوزه کتاب عضویت دارند. اسامی اعضای این کمیته‌های سه گانه نزد خبرگزاری فارس محفوظ است. البته باید دانست تصمیم به تشکیل کمیته‌های یادشده پس از معرفی اعضای هیئت‌های نظارت بر کتاب (در دو حوزه کودک و نوجوان و بزرگسال) از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی اتخاذ شده است.

البته ساز و کار فعالیت این کمیته‌های سه‌گانه در دفتر کتاب اینگونه است که کتاب‌های غیرمجاز و کتاب‌هایی که موارد اصلاحی زیادی دارند، به این کمیته‌های سه‌گانه ارجاع خواهند شد تا یک بار دیگر در یک گروه کارشناسی دیگر بررسی شوند. هر چند با این کار ممکن است تاخیری در روند بررسی کتاب‌ها ایجاد شود اما تاکید بیشتر برای تطبیق کارشناسی‌ها با قانون بهتر از سرعت در انجام امور مربوطه و ابلاغ مواردی غیرمنطبق با قانون به ناشر است.

این گزارش می‌افزاید: فرایند فعالیت این کمیته‌ها نیز اینگونه خواهد بود که پس از بررسی ابتدایی کتاب در کمیته نخست، کار کمیته دوم آغاز می‌شود که در واقع همان بررسی کتاب‌های غیرمجاز و آثاری است که دارای موارد مشکوک زیادی است و چنانچه این کمیته نیز کتاب را با همان شرایط تشخیص داد، آن وقت نتیجه به ناشر ابلاغ می‌شود. در مرحله بعد و در صورت اعتراض ناشر به رای کمیته دوم، کمیته سوم یا همان تجدید نظر، رای نهایی خود را در خصوص کتاب بررسی شده در دو کمیته قبلی، اعلام خواهد کرد که این حکم، مبنای اقدام پایانی یا همان صدور مجوز و یا اعلام غیرقابل چاپ بودن آن، در دفتر کتاب خواهد بود.

صراحتا اینگونه است که چنانچه رای کمیته اول و دوم در تضاد با یکدیگر برای ارائه مجوز به کتابی باشد در کمیته سوم موضوع بررسی می‌شود تا کتابی مجاز یا غیر مجاز دانسته شود. البته در موارد معدودی هم بوده که عدم تشخیص در سه کمیته موضوع را به هیات نظارت کشانده است.

ظاهرا این هیات در سایه که از آن تحت عنوان «کمیته» یاد می‌شود حق وتو حکم‌های هیات بررسی رسمی و قانونی را نیز دارد.

گزارش فارس می‌افزاید؛ در این شرایط برخی کتاب‌ برای مجوز به ارشاد فرستاده می‌شود که یا مستقیما نظام جمهوری اسلامی را هدف قرار داده‌اند، یا برای تخریب دفاع مقدس، دین و بر هم زدن روابط خانوادگی و اجتماعی هدفمند خلق شده‌اند.

حجم آثاری از این دست آنقدر زیاد است که به راحتی مسئله نفوذ در بعد فرهنگی آشکار است. باید منتظر ماند و دید اداره کتاب وزارت ارشاد با این حجم آثار با فعالت کمیته‌های مذکور چگونه عمل خواهد کرد.