دانستنی‌هایی درباره ‌ سیب‌زمینی

به گزارش بولتن نیوز، سیب زمینی یک گیاه یک ساله است که ما از غده های موجود در ریشه آن استفاده می کنیم. زادگاه اولیه آن در آمریکای جنوبی بوده و اولین بار توسط میرزا ملکُم خان به ایران آورده شده است، برای همین در ابتدا به آن " آلو ملکُم " می گفتند و اکنون هم در بعضی شهرهای ایران سیب زمینی را بنام آلو می شناسند.

 

سیب زمینی غنی از بتاکاروتن  ( پیش ساز ویتامین A  ) است که وقتی پخته می شود به آسانی جذب می شود.

ساقه و برگ های سیب زمینی حاوی سمی بنام سولانین است، بنابراین نباید آن را مصرف کرد، ولی جوشانده رقیق شده همین برگ ها را به عنوان ماده خواب آور  و آرامش دهنده اعصاب استفاده می کنند.

مهم ترین ماده اصلی موجود در سیب زمینی نشاسته است که معمولاً 9 تا 25 درصد آن را تشکیل می دهد، از این رو برای تامین انرژی ماده مفیدی است که نسبت به غلات کمتر تحت تاثیر آفات قرار می گیرد و پرورش آن آسان تر است. امروزه روسیه و آلمان بزرگ ترین تولید کنندگان سیب زمینی هستند.

سیب زمینی تقویت کننده قلب  ، محکم کننده لثه ، مسکن درد و زخم معده  است.

بهترین شکل مصرف آن تنوری است با کالری اندک و فواید بیشتر، بعد آب‌پز و بعد‌تر و بد‌تر هم سرخ کرده یا‌‌ همان خلالی با کالری بسیار زیاد و فواید کمتر. در خرید آن دقت کنید که سفت، با پوستی صاف و به رنگ زرد طلایی یا خاکی باشد، مرطوب نباشد، جوانه و زوائد و ضایعات نداشته باشد‌.

 

سیب زمینی  در بین سبزیجات حاوی ویتامین C  بالایی است و هر 100 گرم سیب زمینی 20 تا 25 میلی گرم ویتامین C دارد و برای تامین ویتامین C مورد نیاز برای جلوگیری از خونریزی لثه مفید است، ولی نکته بسیار مهم این است که در اثر ماندن در انبار و پخت نامناسب مقدار زیادی از ویتامین C آن به هدر می رود. برای اینکه سیب زمینی ویتامین C کمتری را از دست بدهد ، سعی کنید آن را در مقدارهای کم خریداری و نگهداری کنید و آن را با پوست بپزید . برای پخت ، اول آب را در ظرف جوش بیاورید. بعد سیب زمینی ها را در آن بیاندازید و پس از پخت آنها را از آب خارج کنید و نگذارید در آب گرم بمانند. سیب زمینی علاوه بر ویتامینC حاوی مواد مفید دیگری مثل پتاسیم ، فسفر  ، آهن  و منیزیم  است.

سیب‌زمینی علاوه بر ویتامین ث حاوی املاح مفید دیگری مثل پتاسیم، فسفر، آهن و منیزیم است. سیب‌زمینی تقویت‌کننده قلب، محکم‌کننده لثه، مسکن درد و زخم معده است. بسیاری از مردم اگرچه فراوان سیب‌زمینی مصرف می‌کنند، اما آشنایی اندکی با آن دارند‌؛ آن‌قدر که در باور‌هایشان سیب‌زمینی را بی‌بخار و بی‌خاصیت می‌دانند! یا وقتی با سیب‌زمینی‌هایی به رنگ قهوه‌ای، قرمز، بنفش و سفید مواجه می‌شوند، متعجب می‌شوند و می‌پرسند: «سیب‌زمینی است!؟» بنابراین خوب است بدانید: 

بیش از ۹۰ نوع سیب‌زمینی با طعم، اندازه، رنگ و استفاده‌های متفاوت در جهان وجود دارد. منبع عظیمی از نشاسته، پتاسیم، ویتامین ث و کلسیم است. درصدهایی از ویتامین B۶، مس، منگنز و بسیاری مواد و عناصر مفید دیگر هم دارد. بخش اعظم پروتئین، ویتامین ث و به‌ویژه فیبر آن در پوست و بخش نزدیک پوست ذخیره شده است. به همین سبب بهتر است همراه با پوست پخته و مصرف شود. به جای جدا کردن پوست، آن را با برس زیر آب بشویید. اگر این شیوه را دوست ندارید و سیب‌زمینی را پوست می‌گیرید، لایه‌ای بسیار نازک از آن را جدا کنید. 

بهترین شکل مصرف آن تنوری است با کالری اندک و فواید بیشتر، بعد آب‌پز و بعد‌تر و بد‌تر هم سرخ کرده یا‌‌ همان خلالی با کالری بسیار زیاد و فواید کمتر. در خرید آن دقت کنید که سفت، با پوستی صاف و به رنگ زرد طلایی یا خاکی باشد، مرطوب نباشد، جوانه و زوائد و ضایعات نداشته باشد‌؛ و مهم‌تر از همه قسمت‌های سبز رنگ (که سمی است) در هیچ جای آن دیده نشود. جوانه یا قسمت‌های سبز، سمی به نام آلکالوئید تولید می‌کند که سبب فشار خون، تنگی‌نفس، سردرد و اسهال شده، اگر زیاد مصرف شود نقیض بی‌بخاری خود را با ایجاد مسمومیت نشان می‌دهد! در آشپزخانه مدام آن‌ها را بررسی کنید تا اگر جوانه‌زده یا سبز‌شده است، این قسمت‌ها را جدا کنید. 

سیب‌زمینی‌های نرم و چروک نخرید، زیرا مانده و بخش زیادی از فیبر و مواد مغذی خود را از دست داده است. دقت کنید فروشنده آن‌ها را نشسته باشد. برای نگهداری فقط خاک آن را بگیرید. تا نزدیک‌ترین زمان پخت هم آن را نشویید، چون لایه محافظش را از دست می‌دهد و زود‌تر خراب و فاسد می‌شود. بهتر است در خاک رس نگهداری شود، اما اگر به گلدان و خاک دسترسی ندارید، در جای خشک، خنک و به‌خصوص تاریک، نگاه‌شان دارید. نور و به ویژه نور آفتاب باعث خرابی زود‌تر و نیز تولید سم در آن می‌شود. 

هیچ‌گاه آن را در یخچال یا فریزر نگذارید، زیرا نشاسته سیب‌زمینی به قند تبدیل شده و این امر باعث شیرین و قهوه‌ای رنگ‌شدن سیب‌زمینی هنگام پختن و سرخ‌شدن می‌شود. از نگهداری سیب‌زمینی و پیاز در کنار هم (به خصوص اگر خودتان فروشنده سیب‌زمینی و پیاز هستید) خودداری کنید‌؛ زیرا این کار به تولید گازی منجر می‌شود که خرابی و فساد زود‌تر هر دو محصول را در پی دارد. 

سیب‌زمینی، ادرارآور است و مفید برای کلیه و مثانه. آنزیم‌هایی برای التیام زخم معده دارد. پوره پخته آن برای تسکین ورم‌های خارجی و پوره خام آن برای سوزش و سوختگی‌های جزئی التیام‌بخش است. پوره خام آن اگر به صورت استریل روی پلک گذاشته شود، ورم را می‌خواباند. سیب‌زمینی بهترین دارو برای آن‌هایی است که بدنشان اسیدی است. این‌گونه اشخاص باید سیب‌زمینی را با پوست و با بخار بپزند و بخورند. سیب‌زمینی سرخ شده برعکس سیب‌زمینی بخار‌پزشده در بدن اسید تولید می‌کند. 

کسانی که زیاد سیب‌زمینی می‌خورند با افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع دو روبه‌رویند. سیب‌زمینی به دلیل آنکه دارای شاخص گلیسمیک بالایی است سطح قند خون را به سرعت بالا برده که با گذشت زمان، این افزایش قند خون به سلول‌های انسولین‌ساز لوزالمعده آسیب می‌رساند و فرد را مستعد ابتلا به دیابت می‌کند. 

سیب‌زمینی داروی خوبی برای از بین‌بردن تورم است، برای این منظور آن را ورقه کنید و در سوپ بیندازید و هنگامی که نیم پز شد میل کنید. سیب‌زمینی سبز و نارس حاوی سمی به نام سولانین می‌باشد. مزه تلخ سیب‌زمینی به معنای افزایش سطح این سم در آن است. پختن و آب‌پزکردن تأثیری در نابودی این سم ندارد و از علائم مسمومیت به سولانین، سردرد، سرگیجه، تهوع، استفراغ، تب، زردی، کاهش حرارت بدن، فلج، اسهال و دل‌پیچه است. 

برگ و گل سیب‌زمینی به علت داشتن سولانین مخدر و آرام‌بخش است ولی به علت سمی‌بودن نباید مورد مصرف داخلی قرار گیرد. نور خورشید و یا نور لامپ‌های فلورسنت و معمولی می‌تواند سبب سبز‌شدن رنگ لایه‌های سطحی و‌گاه عمقی سیب‌زمینی شود. این تغییر رنگ پایدار است و با قرار‌دادن سیب‌زمینی در تاریکی برطرف نمی‌شود.

سیب زمینی حاوی مقدار زیادی ویتامین B6  است. یک فنجان سیب زمینی پخته 21 درصد B6 مورد نیاز روزانه شما را تامین می کند. می دانید که بسیاری از آنزیم های بدن خصوصاً آنهایی که در تبدیلات پروتئینی درگیر هستند به B6 محتاج هستند، در نتیجه برای تولید سلول های جدید احتیاج به B6 داریم . B6 برای ورزشکاران  بسیار حیاتی است و به آمادگی و بازسازی بدنشان کمک می کند . پس بهتر است حتماً در رژیمشان از آن استفاده کنند. B6 در جلوگیری از سرطان نیز مفید است. پس بهتر است بزرگسالان و افراد مسن حداقل هفته ای یک بار سیب زمینی را جایگزین دیگر مواد نشاسته ای کنند.

 

غذای سالم

متخصصان تغذیه می‌گویند سیب‌زمینی به عنوان یک ماده غذایی سالم دوباره به منوی غذای رستوران‌ها و روی می‌زهای سرو غذا باز می‌گردد. دکتر دونالد‌ای پزکزولا، سردبیر نشریه فناوری تغذیه در مقاله جدیدی با آزمایش روش‌های نوین برای تولید محصولات جدید در بازار و نیز بررسی فواید سیب‌زمینی برای سلامتی انسان دریافته است که این ماده خوراکی نشاسته‌ای به عنوان یک خوردنی سالم با طعم‌ها و افزودنی‌های مختلف، دوباره به منوهای غذا بازمی‌گردد. سردبیر این نشریه تخصصی در مقاله خود آورده است: سیب‌زمینی خواص مفیدی دارد و در عین حال نیز در غذاهای بسیار متنوعی قابل استفاده است. سیب‌زمینی علاوه بر نشاسته که قسمت عمده آن را تشکیل می‌دهد، دارای آب فراوان و املاح معدنی، اسیدهای آلی، آنزیم‌ها و ویتامین‌های مختلف است. 

از این گیاه، نشاسته‌ای موسوم به «فکول» تهیه می‌کنند که نسبت به نشاسته گندم، شفاف‌تر و روان‌تر است. سیب‌زمینی با توجه به ترکیب غذایی که داراست، ماده غذایی مفید، سالم، نیروبخش و زودهضم بوده و مصرف مناسب آن برای مبتلایان به مرض قند نیز زیان بخش نیست. متخصصان تغذیه و بهداشت عمومی معتقدند که برای معالجه اسهال، ورم روده، زخم معده و التهاب دستگاه هاضمه می‌توان از آب سیب‌زمینی خام به طور طبیعی و یا همراه با آب کرفس استفاده کرد. براساس این گزارش، سیب‌زمینی در بین سبزیجات حاوی ویتامین ث بالایی است به طوری که هر ۱۰۰گرم سیب‌زمینی ۲۰ تا ۲۵ میلی‌گرم ویتامین ث دارد. بنابراین سیب‌زمینی برای تأمین ویتامین ث مورد نیاز به منظور جلوگیری از خونریزی لثه مفید است، ولی نکته بسیار مهم اینکه در اثر ماندن در انبار و پخت نامناسب مقدار زیادی از ویتامین ث آن به‌هدر می‌رود. سیب‌زمینی علاوه بر ویتامین ث حاوی املاح مفید دیگری مثل پتاسیم، فسفر، آهن و منیزیم است. سیب‌زمینی تقویت‌کننده قلب، محکم‌کننده لثه، مسکن درد و زخم معده است. همچنین به گفته کار‌شناسان تغذیه، سیب‌زمینی پخته شده یا کباب‌شده با پوست، بیشترین مقدار ویتامین‌ها را داراست.

 

پخت آن بصورت تنوری و کباب شده موجب حفظ خاصیت سیب زمینی می شود ، ولی تهیه آن بصورت سرخ کرده و چیپس که در کشور ما معمول است بدترین نوع پخت این ماده غذایی مفید است. خوردن این شکل سیب زمینی برای اطفال مضر است و برای بزرگسالان نیز به دلیل روغن زیاد مشکل زاست ، مگر با توری روغن آن کاملاً جدا شود.

سایر خواص سیب زمینی :

- سیب زمینی ادرار  را زیاد می کند، در نتیجه برای کلیه  و مثانه مفید است.

- سیب زمینی حاوی آنزیم هایی است که برای التیام زخم های معده بسیار مفید است و برای تسکین مواضع متورم خارجی ، پخته آن را گرم بر روی محل آسیب دیده می گذارند که موجب التیام خواهد شد.

- ضماد خام آن را روی محل سوختگی و پلک ورم کرده می گذارند ( البته باید کاملاً استریل باشد ) و بسیار تسکین دهنده است.

چند نکته خانه داری در مورد سیب زمینی :

- اگر خورشت یا آش شما کمی شور شد ، تکه های سیب زمینی را در آن بریزید تا نمک اضافی را به خود جذب کند.

- پوره خام آن با شیر ماسک  خوبی برای پوست شماست.

- اگر پوست سیب زمینی را در کتری جرم گرفته بجوشانید قشر آهکی را بر طرف می کند.

- برای بر طرف کردن سم سولانین آن، می توانید آن را در آب و سرکه بپزید و آب پخت را دور بریزید.

یک نکته مهم:

جوانه زدن سیب زمینی باعث افزایش سولانین شده و مصرف زیاد آن موجب مسمومیت می شود. پس جوانه ها و قسمتهای سبز زیر پوست را کاملاً جدا کنید.

بهترین روش نگهداری سیب زمینی در منزل :

آن را در حجم کم در جعبه های چوبی که از کف انبار یا محل نگهداری 40 سانتیمتر فاصله داشته باشد قرار دهید. دمای محل نگهداری بهتر است 4 درجه بالای صفر و نیز تاریک باشد که از جوانه زدن آن جلوگیری شود.

منبع: میگنا