اجرایی که به صحنه نرسید

گروه تئاتر : جعفر والی صبح 27 آذرماه در حالی درگذشت که آخرین نمایشی که با اشتیاق زیاد در تدارک اجرای آن بود، به دلیل درگذشت این هنرمند به صحنه نرسید. این هنرمند که از 65 سال قبل کار تئاتر را آغاز کرده بود، در سال‌های گذشته چند باری به دلیل مشکل قلبی راهی بیمارستان شد و هر بار پس از دوره‌ای بستری شدن بازمی‌گشت و کار خود را از سر می‌گرفت اما آذرماه امسال شرایط جسمی‌اش رو به وخامت رفت و با اضافه شدن مشکل ریوی و چند روز بستری شدن در سی‌سی‌یو و ممنوع الملاقات بودن سرانجام از دنیا رفت.

به گزارش بولتن نیوز، جعفر والی در یکی دو سال گذشته در مراسم مختلفی تجلیل شده بود که آخرین آن‌ها شهریور امسال در مراسم انجمن منتقدان و نویسندگان خانه تئاتر بود؛ جایی که او در کلیپی که برای بزرگداشتش آماده شده بود، «بزرگترین اشتباه زندگی‌ خود را بازی در مجموعه «معمای شاه» عنوان کرد، چرا که آن را جعل تاریخ می‌دانست.» او که از برپاکنندگان گروه تئاتر ملی بوده از نخستین کارگردان‌هایی بود که با نویسندگان نامدار ایرانی کار کرده و حتی آن‌ها را به نوعی مطرح کرده است، وی اولین بار نمایش «گاو» غلامحسین ساعدی را در تئاتر به صحنه برد که پس از آن داریوش مهرجویی نسخه سینمایی آن را ساخت. والی طبق گفته خودش، در تمام سال‌هایی که فعالیت می‌کرد و نمایشی را به صحنه می‌برد همیشه به این فکر می‌کرده که با نمایشی که می‌خواهد به صحنه ببرد، می‌خواهد چه بگوید؟ چون معتقد بود: «نمایش باید مخاطب را  یک نیشگون بگیرد، نمی‌شود که تماشاگر همان طور که به سالن می‌آید، همان طور هم از سالن بیرون برود، این توهین به تماشاگر است.» البته او در این سال‌های اخیر خیلی از شرایط تئاتر راضی نبود و آن را چیزی نمی‌دانست که در گذشته پیش‌بینی می‌کرد. والی حدود یک سال قبل در مراسم بزرگداشتی که در تالار «سنگلج» برایش برگزار شده بود، در پاسخ به اینکه آیا وضعیت تئاتر امروز ایران به آنچه او و هم‌قطارانش سال‌ها قبل پیش‌بینی می‌کردند، رسیده است؟ گفته بود: «به هیچ عنوان نرسیده است، چون یکی از مشکلات ما این است که وقتی چیزی را برمی‌داریم، چیز درستی جای آن نمی‌گذاریم. امروز یک مسئول تئاتری گرفتار خیلی از مسائل گذشته است که سربار شده و امکانات، همدلی و صمیمیتی می‌خواهد که هیچ کدام را در عالم تئاتر نداریم.»‌ او همچنین گفته بود:«ما با بلیت چهار تومانی و شش تومانی کار را شروع کردیم، اما خودم به تماشای تئاتری رفتم که تئاتر نبود بلکه یک آواز تئاتری احمقانه بود و جایی نشستم که می‌گفتند 75 هزار تومان پول آن است.» این هنرمند که همکاری دیرینه‌ای با علی نصیریان داشت در همان مراسم بزرگداشت، با انتقاد از برخی نمایش‌هایی که روی صحنه می‌روند و نیز دخالت بعضی افراد غیرمتخصص گفته بود: «در آخرین جلسه‌ای که با علی نصیریان صحبت کردم، گفت دیگر تئاتر کار نمی‌کند چون برای تئاتر او را به دادگاه بردند. یادم می‌آید تئاتر «هداگابلر» توقیف شد، چون نماینده مجلس ما ادعا می‌کرد که ایبسن (نویسنده این نمایشنامه) نماینده موساد است. آیا این‌ آدم‌ها می‌خواهند برای زندگی ما تعیین تکلیف کنند؟ آن هم در شرایطی که همیشه هویت هر تاریخی با هویت فرهنگی آن سنجیده می‌شود.» والی که تاکید می‌کرد دلش برای یک تئاتر خوب تنگ شده است، می‌گفت:‌« من شب‌ها خواب تئاتر می‌بینم و همیشه دچار کابوس تئاتر هستم.« او چند هفته قبل که در بیمارستان بستری بود، با اشاره به نمایشی که می‌خواست به زودی در تئاتر شهر با بازی هرمز هدایت و ایرج راد اجرا کند، پس از تعریف خاطراتی از تئاتر کار کردن خود و اینکه قبل از خانه ساختن یک محل تمرین برای خود ساخته بود، گفت، «آنقدر گشتم تا یک پیس دو نفره پیدا کنم که بتوانم آن را به صحنه ببرم» اما حالا نمایشنامه «در گوش سالمم زمزمه کن» که قرار بود اولین اجرایش در جشنواره تئاتر فجر باشد در حسرت کارگردانش بدون اینکه به صحنه برود احتمالا فعلا بایگانی می‌شود.

ایرج راد ابراز امیدواری کرد که نمایش نیمه‌تمام جعفر والی که قرار بود در جشنواره تئاتر فجر به صحنه برود با نگاه این هنرمند فقید برای اجرا آماده شود و در عین حال اظهار تاسف کرد که با در گذشت این هنرمند، بخشی از تاریخ تئاتر ایران ناگفته مانده است. این بازیگر که از مدتی قبل به عنوان یکی از بازیگران «در گوش سالمم زمزمه کن» به کارگردانی جعفر والی به همراه هرمز هدایت مشغول تمرین بود در پی درگذشت والی، بیان کرد: آقای والی نمایش «در گوش سالمم زمزمه کن» را با اقتباس از یک نمایشنامه خارجی و به شکل ایرانی در آورده بود. ما حدود ۲۵ جلسه برای اجرا این نمایش تمرین کردیم که متاسفانه در زمان آلودگی شدید هوای تهران که چند وقت قبل ایجاد شد، حال آقای والی خیلی مناسب نبود و با توجه به مشکل تنفسی در بیمارستان «رجایی» بستری شد. در آن‌جا مشکل قلبی و ریه آقای والی پیگیری می‌شد اما متاسفانه با وجود زحمات درخور پرسنل بیمارستان آن‌طور که مطلوب و مورد نظر ما بود از طرف تیم پزشکی رسیدگی صورت نگرفت و بعد با آمدن دخترشان از خارج از کشور در حالی که تمرین‌های ما متوقف شده بود، آقای والی از بیمارستان ترخیص شدند. زمانی که به منزل ایشان رفتم به دلیل داروهایی که مصرف می‌کردند، خیلی سرحال نبودند و بدنشان هم ضعیف شده بود و با توجه به ادامه مشکلات بیماری از طرف خانواده به بیمارستان «تهران کلینیک» رفتند و متاسفانه پس از چند روز بستری بودن در بخش سی‌سی‌یو  و در شرایطی که هیچ‌کدام نمی‌توانستیم ایشان را ببینم، از دنیا رفتند. در این مدتی که برای نمایش تمرین می‌کردیم تمام نگاه و تحلیل‌های آقای والی به لحاظ شخصیت‌پردازی و طراحی صحنه و فضاسازی کاملا مشخص بود، با این حال هنوز تصمیم گرفته نشده است که کار را ادامه دهیم یا خیر اما امیدوارم براساس همان تحلیل و نگاه ایشان این اتفاق بی‌افتد. او افزود: برای طراحی صحنه نمایش با آقای خسرو خورشیدی صحبت‌هایی شده بود که البته ایشان به سفر رفتند و اطلاع دارم با افراد دیگری هم صحبت‌هایی مطرح شده بود. ایرج راد در بخش دیگری از سخنانش گفت: جعفر والی قبلا دو بار نمایشنامه «در گوش سالمم زمزمه کن» را به صحنه برده بود که در هر دو خودش به عنوان یکی از دو پیرمرد نمایش بازی می‌کرد و بازیگران دیگر هم یک بار عزت‌الله انتظامی و بار دیگر جمشید مشایخی بودند اما در این اجرای جدید قصد داشت، تغییراتی را نسبت به گذشته داشته باشد. مدیرعامل پیشین خانه تئاتر همچنین درباره اینکه با درگذشت جعفر والی بخشی از تاریخ تئاتر ایران ناگفته مانده است، گفت: متاسفانه در این‌باره برنامه‌ ویژه‌ای داشتیم و هماهنگی هم با ایشان صورت گرفته بود که انجام آن محقق نشد. من از مدت‌ها قبل با چند پیشکسوت گفت‌وگوهای تصویری داشته‌ام که در خانه تئاتر محفوظ هستند و قصد داشتم با آقای والی هم گفت‌وگو کنم که ایشان خیلی از این کار استقبال کردند و قرار این بود که پس از جلو رفتن تمرین‌های نمایش اخیر، در حین کار این اتفاق بیفتد اما هیچ وقت فکر نمی‌کردم در چنین وضعیتی قرار بگیریم تا امکان صحبت و ضبط تصویر فراهم نشود.

مراسم تشییع این هنرمند صبح دوشنبه 29 آذرماه ساعت 9 از مقابل تالار وحدت به سمت بهشت زهرا (س) برگزار می‌شود.