موسسات پس‌انداز و تسهیلات مسکن منطقه‌ای با چه هدفی راه‌اندازی می‌شوند؟+اینفوگرافیک

هفته گذشته شورای پول و اعتبار با هدف کمک به تامین مالی بخش مسکن از طریق جذب پس‌اندازهای خرد و اعطای تسهیلات مسکن «دستورالعمل اجرایی تاسیس، فعالیت و نظارت بر موسسات پس‌انداز و تسهیلات مسکن» را در 18 ماده و 4 تبصره، تصویب کرد. با استفاده از این روش امکان تامین مالی ارزان‌قیمت دو حوزه ساخت و خرید آپارتمان با روشی متفاوت از مدل سنتی وام‌دهی، در همه شهرهای کشور فراهم می‌شود.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از شماره 193 هفته‌نامه تجارت‌فردا،  این موسسات با نظام بانکی در حوزه تامین مالی مسکن به واسطه عدم تعهد زمانی به سپرده‌گذاران موسسه از بابت پرداخت تسهیلات خرید متفاوت هستند. در حال حاضر صندوق پس‌انداز مسکن یکم، در ازای یک سال سپرده‌گذاری، معادل دو برابر مبلغ سپرده، به متقاضی وام خرید پرداخت می‌کند که همین تعیین مدت انتظار و همچنین تعیین میزان تسهیلات، باعث می‌شود این صندوق دچار تعهد مالی به سپرده‌گذاران باشد و در نتیجه برای تحقق تعهد خود، منابع مورد نیاز را از قبل پیش‌بینی کند اما در موسسات پس‌انداز منطقه‌ای، اگر‌چه هدف، اعطای تسهیلات ساخت و خرید به سپرده‌گذاران است اما تعهد زمانی برای پرداخت، وجود ندارد و در نتیجه، ریسک مالی این موسسات در مقایسه با بانک‌ها و صندوق پس‌انداز، ناچیز است.

معرفی موسسات پس‌انداز و وام (S&L)

در اوایل قرن نوزدهم، بانک‌های تجاری بر روی پرداخت وام‌های کوتاه‌مدت به بخش تجارت تمرکز داشتند و کمتر به اعطای وام خرید خانه می‌پرداختند. تا اینکه کنگره ایالات متحده در سال 1816 با تصویب قانون ایجاد موسسات پس‌انداز و وام، رویای دیرینه آمریکایی‌ها را برای مالکیت خانه ممکن ساخت. هدف این نهاد تجمیع وجوه سپرده‌گذاران و استفاده از این وجوه برای پرداخت وام‌های بلندمدت رهنی بود. این نهادها به جای قبول سپرده‌های جاری، به ارائه حساب‌های پس‌انداز پرداخته و به این سپرده‌ها بهره‌ای با نرخ اندکی بالاتر از بهره بانک‌های تجاری پرداخت می‌کردند. روند رو به رشد این موسسات تا آنجا ادامه یافت که تا سال 1920، بیش از 12 هزار موسسه پس‌انداز و وام به فعالیت می‌پرداخت که حدود 85 درصد از دارایی‌های آنها به وام‌های رهنی اختصاص داده شده بود و عملاً این موسسات به تنها ارائه‌کننده بزرگ وام رهنی تبدیل شده بودند. اگرچه کنگره در 1913 برای سامان‌دهی بانک‌های تجاری نظام فدرال رزرو را ایجاد کرده بود، اما چنین نظامی برای این موسسات وجود نداشت و هر ایالت برای خود موسسات خاص خود را ایجاد کرده بود. پس از رکود بزرگ در دهه 1930 بسیاری از این موسسات تا آستانه ورشکستگی پیش رفتند تا اینکه دولت با ایجاد شرکت بیمه پس‌انداز و وام به حمایت از آنها پرداخت. همچنین برای کمک به این موسسات به آنها اجازه داده شد که بتوانند وظایف بیشتری را که غالباً برای بانک‌های تجاری تعریف شده است، انجام دهند.

آیا بانک رهنی دوباره احیا می‌شود؟

در ایران نیز موسسات پس‌انداز و تسهیلات مسکن منطقه‌ای مجاز به انجام برخی عملیات بانکی و اعتباری همچون انتشار و فروش اوراق بهادار اسلامی، ارائه خدمات نقل و انتقال وجوه ریالی به سپرده‌گذاران موسسه و صدور کارت برداشت برای سپرده‌گذاران موسسه خواهند بود. البته این موسسات در ایران سابقه قبلی هم داشته‌اند. موسسات پس‌انداز و تسهیلات مسکن پیش از انقلاب در قالب بانک‌های محلی مسکن (بانک رهنی) وجود داشته‌اند. دهه 40 و 50 اوج گرایش شرکت‌های ساختمانی بزرگ به سرمایه‌گذاری و استفاده از منابع موسسات پس‌انداز منطقه‌ای بود که سبب شد تا هشت برابر سرمایه اولیه موسسات، تسهیلات ساخت پرداخت شود و ابرپروژه‌هایی همچون شهرک اکباتان و سپس شهرک آپادانا در تهران و تعدادی شهرک مسکونی در اطراف یکی دو شهر بزرگ کشور احداث شود. اما در اوایل دهه 60 با توقف کار بانک رهنی، این موسسات نیز منحل شد. اینک دوباره با همگرایی مجدد بازار مالی و مسکن، انتظار برای شکوفایی بیشتر صنعت املاک و مستغلات فزونی گرفته است.