مجید قاسم کردی:
مساجد نیازمند به تغییر کارکرد و محتوا هستند
بیست و یکم اوت هر سال که مصادف با ۳۱ مرداد است، روز جهانی مساجد نامگذاری شده است. در سال ۱۳۴۸ در چنین روزی مسجدالاقصی که قبله اول مسلمین جهان است توسط صهیونیست ها به آتش کشیده شد.در ایران از سی و یک مرداد تا ...
گروه فرهنگ و هنر: مصطفی زبرجد: بیست و یکم اوت هر سال که مصادف با 31 مرداد است، روز جهانی مساجد نامگذاری شده است. در سال 1348 در چنین روزی مسجدالاقصی که قبله اول مسلمین جهان است توسط صهیونیست ها به آتش کشیده شد.در ایران از سی و یک مرداد تا 9 شهریور هفته مساجد نامگذاری شده است. به همین مناسبت به سراغ مجید قاسم کردی کارشناس ارشد حقوق خصوصی، فعال فرهنگی و اجتماعی و مشاور فرهنگی و حقوقی رفته و گفتگویی با او ترتیب داده ایم:
در ابتدای گفت گو به تعریف مسجد بپردازید و اینکه مساجد چه جایگاه و نقشی در اسلام دارد؟
مكانهاى ويژه‌اى را خداوند براى عبادت معيّن كرده كه وقتى مردم متوجه آن مكانها مى‌شوند خود به خود به ياد خداوند و وظيفه عبادى‌شان مى‌افتند، به طور كلى مساجد از چنين نقشى برخوردارند. واژه مسجد، به‌معنای سجده‌گاه، در لغت از ریشه «سجد» مأخوذ است، و در اصطلاح به مکانی گفته می‌شود که در ملکیت کسی نباشد و تنها برای الله باشد و به نماز و عبادت مسلمانان اختصاص داده شود.
آنچه از بررسی نقش مسجد در صدر اسلام بدست می آید، جامعیت مسجد در همه زمینه های عبادی سیاسی، فرهنگی، آموزشی، نظامی، قضایی و... بوده است؛ در اسلام، مسجد اولین پایگاه علم و ایمان و تهذیب و تعلیم و حرکت‌های فرهنگی و اصلاحی بوده، و این سنگرها را خداوند، به عنوان خانه‌های زمینی خویش تعیین فرموده است.
مساجد در شهر ها و محلات از چه نقشی برخوردار است و در حال حاضر شما نقش آن را چگونه می بینید؟
در شهر اسلامی، پیوندی ناگسستنی بین زندگی مادی و معنوی وجود دارد، مسجد در میان اندامهاي درون شهري هر شهر همیشه جاي ویژه ي خود را داشته است. با حفظ جایگاه اجتماعی خود و اعتماد مردم به آنها می‌توانند بیشترین اثرگذاری را در تحولات فرهنگی جامعه داشته باشند. اما در حال حاضر به دلیل دگردیسی فرهنگی و تغییر ذائقه مردم و همچنین بی‌توجهی به برخی از ابعاد، با مشکلات متعددی مواجه هستند. مساجد مانند گذشته در مدیریت برنامه ها، فعالیت ها و وضعیت فرهنگی، اجتماعی، اخلاقی و آموزشی محلات نقشی محوری ندارند. حال مساجد دربین مردم حال خوبی نیست کمبود فکر و برنامه نو موجب دوری جوانان از مساجد شده است که باید همه تلاش کنیم تا مساجد به آن جایگاه اصلی خود برسند.
به عنوان شخصی فعال در عرصه فرهنگ، اجتماع و یک پژوهشگر جایگاه مساجد را در ادامه راه چگونه میبیند؟
بعد از پیروزی در دفاع مقدس دشمن دیگر نتوانسته به صورت نظامی با ایران اسلامی وارد جنگ شود و امروز به دنبال روش های دیگری مانند تهاجم فرهنگی و فعالیت در فضای سایبری و رسانه ای است.مهم‌ترین فعالیت‌های مسجد مبارزه با تهاجم فرهنگی و آگاه کردن مسلمانان از تهاجم فرهنگی است. دشمن با استفاده از ابزارهای نوین تبلیغاتی با فراکنی و ایجاد شبه در دین راه را بر مساجد سخت کرده است و مساجد مسیری هموار ندارند مساجد باید با برنامه ریزی در فضای مجازی و استفاده از شیوه ها و ابزار های مدرن در تبلیغ و مبارزه با تهاجمات فرهنگی گام بردارند .
چه عواملی را باعث موفقیت مساجد می دانید؟
راهکار های زیادی هستند که وجود آنها زنجیره وار و مستمر در موفقیت مساجد می تواند اثر گذار باشد. راهبردهایی که مرتبط به عوامل اجرایی و مدیریتی و تصمیم گیرنده مساجد، متولیان، هئیت امنای و امام جماعت می باشد مساجد یکی از مهم‌ترین عرصه‌ها و صحنه‌های انواع ارتباطات اجتماعی و فرهنگی بودند. علاوه بر حساسیت به نقش عبادی آن باید نقش اجتماعی و نقش خدماتی مسجد را پرنگ تر کنند تا مستقیم با مردم ارتباط برقرار کنند. به اثرات و نقش علمی،آموزشی مساجد که باعث حضور جوانان و نوجوانان خواهد بود بیشتر اهمیت بدهند. با ورود به عرصه های ورزشی و فرهنگی بستر مناسبی برای حضور همه اقشار با تفکرات خاص باز کنند. آنوقت شاهد موفقیت مسجد در وظائف و ماموریتی که ذاتا به عهده اوست خواهیم بود.
با عنایت به اینکه در حوزه قانون و قضا هم فعالیت مستمروموثردارید، بفرمایید که آیا مساجد در کاهش جرایم و آسیب های اجتماعی می توانند نقشی ایفا کنند؟
با نگاهی به آموزه های دینی می بینیم که آنچه امروزه از آن به عنوان پیشگیری از جرم یاد می شود در تار و پود پیام های آسمانی و رهنمودهای انبیا و اولیا الهی بوده است. افرادی که در مسجد حضور می یابند،ودر مراسمات دینی و کلاسهای احکام و نمازهای جمعه وجماعت شرکت می کنند با اثرپذیری از آموزشهای مسجد به شکلی تربیت می شوند که میزان جرم در آنان کاهش یابد یا به اصطلاح به حداقل برسد .بی‌شک اگر کارکرد اجتماعی مسجد ارتقا پیدا کند و محل اجتماع اهالی یک محله در مسجد محل باشد و فعالیت‌های فرهنگی با نظر روحانی مسجد انجام شود شاهد کاهش چشمگیر آسیب‌های اجتماعی و تحکیم بنیان‌های خانواده خواهیم بود. که در پی تحکیم بنیان خانواده، به طریق اولی جامعه نیز از سلامت اجتماعی بالاتری برخوردار خواهد شد.
هیئت امنا همواره به عنوان ستون های پیشبرد امور و نقش مساجد در جامعه به شمار می روند. هیئت امنا باید دارای چه ویژگی های باشند و نقش آنها را چطور می بینید؟
هیئت امنا با اخلاق و منش اسلامی خود نقش موثری را در راستای جذب اقشار مختلف جامعه به ویژه جوانان و نوجوانان به مساجد ایفاء می‌کنند.هیئت‌امنای باید جوان، خادم مشتاق به خدمت باشد هیئت امنای مبتکر، فعال، باتجربه و مخلص می‌تواند با فعّال‌سازی برنامه‌های مسجد در جذب اقشار مختلف، نقش بسیار مهمی را ایفا کند. اعضای هیئت امنا باید پرهیزکار، باتجربه و باسواد باشند تا بتوانند روند اجرای برنامه‌های مسجد را مدیریت و نظارت کنند و با اراده خالص و انگیزه الهی و ابتکار عمل، مسجد را به یک مرکز دعوت، اصلاح وتربیت و آموزش احکام دین تبدیل کنند. به نظافت مسجد، ارائه خدمات به نمازگزاران، رفاه امام جماعت و خادم مسجد اهمیت بدهند. جوانان متعهد، با تجربه، مخلص و مبتکر را تفقّد و شناسایی کنند و در کانون‌ها و بخش‌های مختلف از آنها کار بگیرند. برای جذب مردم به مسجد با علما و دعوت‌گران مشورت کنند و امام جماعت مسجد را در جریان برنامه‌های خود قرار دهند.
ستون و بدنه بعدی مسجد امام جماعت است. امام جماعت به عنوان معتمد مردم و فردی که در قلوب مردم نقش بسزایی ایفا می کند در موثر بودن نقش مساجد و تاثیر آن در جامعه کنونی تا چه میزان می تواند موثر باشد؟
اخلاق، کردار، رفتار و منش اجتماعی امام جماعت یک مسجد، تأثیری فوق‌العاده در جذب نمازگزاران و قشر جوان دارد؛امام جماعت، تنها وظیفه پیشنمازی را در مسجد بر عهده ندارد بلکه باید بر اساس متون اسلامی، وظیفه امامت و رهبری جامعه را در سطحی جزئی‌تر دارد ما در مساجد پیشنماز نمیخواهیم بلکه نیازمند به امام جماعت هستیم. استقامت هر مسجدی و اهل هر مسجد به عهده امام مسجد است. گوینده ها باید مستقیم باشند تا بتوانند مستقیم كنند. ائمه جماعات باید مستقیم باشند تا بتوانند مستقیم كنند. توان جذب جوانان به مساجد ازجمله قابلیت‌هایی است که یک امام جماعت، باید دارا باشد ضرورت دارد که متولیان در تعیین و نصب امام جماعت مخصوصاً در مساجد خاص و پرجمعیت دقت و حساسیت داشته باشند.
ارزیابی شما درباره نقش مسجد در شکل گیری انقلاب و حکومت مقدس جمهوری اسلامی چیست؟
با بررسی نقش مسجد در مبارزه علیه كفر و الحاد، این نكته بدست می آید كه چشمه زلال مبارزه و نهضت علیه باطل در طول تاریخ از مسجد جوشیده است با بررسی تحولات سالهای سرنگونی رژیم شاهنشاهی و پیروزی انقلاب اسلامی،می بینیم که مردم و روحانیت با محوریت مساجد به مبارزه ادامه می دادند و آن زمان که خیلی انقلاب را در جنگ های چریکی و درارتفاعات شمال یا در جنگل ها و ارتفاعات جنوب می دیدند انقلاب از جایی دیگر آغاز شد و آن مسجد بود. آنچه در تاريخ مسجد در سراسر ايران و در طول مبارزات و فعاليتهاي انقلابي بدست مي‌آيد، مساجد تنها جايگاهي بوده است كه در جوّي آكنده از وحدت و اخوت و معنويت، نيروهاي مبارز و مؤمن و شجاع را در خود جاي داده و از اين طريق در جهت بيداري و آگاهي‌بخشي به توده‌هاي بسيج و گروههاي مختلف مردمي، رسالت خويش را عينيت بخشيده است.
پیشنهادات شما به عنوان جوانی فعال در عرصه های فرهنگی و اجتماعی به پیشرفت مساجد تاثیر آن در میان جوانان و در مقطع کنونی چیست؟
از دو منظر مساجد باید دچار توجه و مطالعه و چه بسا تغییر گردد: منظر فیزیکی و مادی ازجمله تغییر هویت مکانی مساجد و توجه به موقعیت فیزیکی مکان مسجد، نحوه ساخت و معماری آن ومنظر دوم نگاه محتوایی و معنوی و مدیریتی به مساجد می باشد متولیان امر باید ورود به کارکردهای متنوع مساجد، نگرش جدید به مسجد تغییر محتوایی را ایجاد کنند و از همه ی کارکرد های که مسجد از صدر اسلام داشته است، استفاده کنند. و با ورود به فعالیت های ورزشی و هنری، علمی و آموزشی خدماتی و عام المنفعه مأمن فعالیت‌های انسانی گردد تا شاهد رفت و آمد مستمر و یکپارچه همه اقشار جامعه به آن باشیم.
سخن اخر؟
بنظر اینجانب مساجد باید مرکز مطالبات مردم باشند و باید با برنامه‌ریزی برای رفع موانع و ایجاد همگرایی و هم‌افزایی ظرفیت دستگاه‌های متولی مساجد شاهد استفاده بهینه از ظرفیت مساجد و رسیدن به جایگاه اصلی آن در جامعه اسلامی باشیم فراموش نکنیم که آنچه بیش از هرچه به آن نیازمندیم تزریق فکر و استفاده از امکانات و ابزارهای نو برای جذب اقشار و گروه های مختلف مردم به مسجداست.
منبع: هنردستان
در ابتدای گفت گو به تعریف مسجد بپردازید و اینکه مساجد چه جایگاه و نقشی در اسلام دارد؟
مكانهاى ويژه‌اى را خداوند براى عبادت معيّن كرده كه وقتى مردم متوجه آن مكانها مى‌شوند خود به خود به ياد خداوند و وظيفه عبادى‌شان مى‌افتند، به طور كلى مساجد از چنين نقشى برخوردارند. واژه مسجد، به‌معنای سجده‌گاه، در لغت از ریشه «سجد» مأخوذ است، و در اصطلاح به مکانی گفته می‌شود که در ملکیت کسی نباشد و تنها برای الله باشد و به نماز و عبادت مسلمانان اختصاص داده شود.
آنچه از بررسی نقش مسجد در صدر اسلام بدست می آید، جامعیت مسجد در همه زمینه های عبادی سیاسی، فرهنگی، آموزشی، نظامی، قضایی و... بوده است؛ در اسلام، مسجد اولین پایگاه علم و ایمان و تهذیب و تعلیم و حرکت‌های فرهنگی و اصلاحی بوده، و این سنگرها را خداوند، به عنوان خانه‌های زمینی خویش تعیین فرموده است.
مساجد در شهر ها و محلات از چه نقشی برخوردار است و در حال حاضر شما نقش آن را چگونه می بینید؟
در شهر اسلامی، پیوندی ناگسستنی بین زندگی مادی و معنوی وجود دارد، مسجد در میان اندامهاي درون شهري هر شهر همیشه جاي ویژه ي خود را داشته است. با حفظ جایگاه اجتماعی خود و اعتماد مردم به آنها می‌توانند بیشترین اثرگذاری را در تحولات فرهنگی جامعه داشته باشند. اما در حال حاضر به دلیل دگردیسی فرهنگی و تغییر ذائقه مردم و همچنین بی‌توجهی به برخی از ابعاد، با مشکلات متعددی مواجه هستند. مساجد مانند گذشته در مدیریت برنامه ها، فعالیت ها و وضعیت فرهنگی، اجتماعی، اخلاقی و آموزشی محلات نقشی محوری ندارند. حال مساجد دربین مردم حال خوبی نیست کمبود فکر و برنامه نو موجب دوری جوانان از مساجد شده است که باید همه تلاش کنیم تا مساجد به آن جایگاه اصلی خود برسند.
به عنوان شخصی فعال در عرصه فرهنگ، اجتماع و یک پژوهشگر جایگاه مساجد را در ادامه راه چگونه میبیند؟
بعد از پیروزی در دفاع مقدس دشمن دیگر نتوانسته به صورت نظامی با ایران اسلامی وارد جنگ شود و امروز به دنبال روش های دیگری مانند تهاجم فرهنگی و فعالیت در فضای سایبری و رسانه ای است.مهم‌ترین فعالیت‌های مسجد مبارزه با تهاجم فرهنگی و آگاه کردن مسلمانان از تهاجم فرهنگی است. دشمن با استفاده از ابزارهای نوین تبلیغاتی با فراکنی و ایجاد شبه در دین راه را بر مساجد سخت کرده است و مساجد مسیری هموار ندارند مساجد باید با برنامه ریزی در فضای مجازی و استفاده از شیوه ها و ابزار های مدرن در تبلیغ و مبارزه با تهاجمات فرهنگی گام بردارند .
چه عواملی را باعث موفقیت مساجد می دانید؟
راهکار های زیادی هستند که وجود آنها زنجیره وار و مستمر در موفقیت مساجد می تواند اثر گذار باشد. راهبردهایی که مرتبط به عوامل اجرایی و مدیریتی و تصمیم گیرنده مساجد، متولیان، هئیت امنای و امام جماعت می باشد مساجد یکی از مهم‌ترین عرصه‌ها و صحنه‌های انواع ارتباطات اجتماعی و فرهنگی بودند. علاوه بر حساسیت به نقش عبادی آن باید نقش اجتماعی و نقش خدماتی مسجد را پرنگ تر کنند تا مستقیم با مردم ارتباط برقرار کنند. به اثرات و نقش علمی،آموزشی مساجد که باعث حضور جوانان و نوجوانان خواهد بود بیشتر اهمیت بدهند. با ورود به عرصه های ورزشی و فرهنگی بستر مناسبی برای حضور همه اقشار با تفکرات خاص باز کنند. آنوقت شاهد موفقیت مسجد در وظائف و ماموریتی که ذاتا به عهده اوست خواهیم بود.
با عنایت به اینکه در حوزه قانون و قضا هم فعالیت مستمروموثردارید، بفرمایید که آیا مساجد در کاهش جرایم و آسیب های اجتماعی می توانند نقشی ایفا کنند؟
با نگاهی به آموزه های دینی می بینیم که آنچه امروزه از آن به عنوان پیشگیری از جرم یاد می شود در تار و پود پیام های آسمانی و رهنمودهای انبیا و اولیا الهی بوده است. افرادی که در مسجد حضور می یابند،ودر مراسمات دینی و کلاسهای احکام و نمازهای جمعه وجماعت شرکت می کنند با اثرپذیری از آموزشهای مسجد به شکلی تربیت می شوند که میزان جرم در آنان کاهش یابد یا به اصطلاح به حداقل برسد .بی‌شک اگر کارکرد اجتماعی مسجد ارتقا پیدا کند و محل اجتماع اهالی یک محله در مسجد محل باشد و فعالیت‌های فرهنگی با نظر روحانی مسجد انجام شود شاهد کاهش چشمگیر آسیب‌های اجتماعی و تحکیم بنیان‌های خانواده خواهیم بود. که در پی تحکیم بنیان خانواده، به طریق اولی جامعه نیز از سلامت اجتماعی بالاتری برخوردار خواهد شد.
هیئت امنا همواره به عنوان ستون های پیشبرد امور و نقش مساجد در جامعه به شمار می روند. هیئت امنا باید دارای چه ویژگی های باشند و نقش آنها را چطور می بینید؟
هیئت امنا با اخلاق و منش اسلامی خود نقش موثری را در راستای جذب اقشار مختلف جامعه به ویژه جوانان و نوجوانان به مساجد ایفاء می‌کنند.هیئت‌امنای باید جوان، خادم مشتاق به خدمت باشد هیئت امنای مبتکر، فعال، باتجربه و مخلص می‌تواند با فعّال‌سازی برنامه‌های مسجد در جذب اقشار مختلف، نقش بسیار مهمی را ایفا کند. اعضای هیئت امنا باید پرهیزکار، باتجربه و باسواد باشند تا بتوانند روند اجرای برنامه‌های مسجد را مدیریت و نظارت کنند و با اراده خالص و انگیزه الهی و ابتکار عمل، مسجد را به یک مرکز دعوت، اصلاح وتربیت و آموزش احکام دین تبدیل کنند. به نظافت مسجد، ارائه خدمات به نمازگزاران، رفاه امام جماعت و خادم مسجد اهمیت بدهند. جوانان متعهد، با تجربه، مخلص و مبتکر را تفقّد و شناسایی کنند و در کانون‌ها و بخش‌های مختلف از آنها کار بگیرند. برای جذب مردم به مسجد با علما و دعوت‌گران مشورت کنند و امام جماعت مسجد را در جریان برنامه‌های خود قرار دهند.
ستون و بدنه بعدی مسجد امام جماعت است. امام جماعت به عنوان معتمد مردم و فردی که در قلوب مردم نقش بسزایی ایفا می کند در موثر بودن نقش مساجد و تاثیر آن در جامعه کنونی تا چه میزان می تواند موثر باشد؟
اخلاق، کردار، رفتار و منش اجتماعی امام جماعت یک مسجد، تأثیری فوق‌العاده در جذب نمازگزاران و قشر جوان دارد؛امام جماعت، تنها وظیفه پیشنمازی را در مسجد بر عهده ندارد بلکه باید بر اساس متون اسلامی، وظیفه امامت و رهبری جامعه را در سطحی جزئی‌تر دارد ما در مساجد پیشنماز نمیخواهیم بلکه نیازمند به امام جماعت هستیم. استقامت هر مسجدی و اهل هر مسجد به عهده امام مسجد است. گوینده ها باید مستقیم باشند تا بتوانند مستقیم كنند. ائمه جماعات باید مستقیم باشند تا بتوانند مستقیم كنند. توان جذب جوانان به مساجد ازجمله قابلیت‌هایی است که یک امام جماعت، باید دارا باشد ضرورت دارد که متولیان در تعیین و نصب امام جماعت مخصوصاً در مساجد خاص و پرجمعیت دقت و حساسیت داشته باشند.
ارزیابی شما درباره نقش مسجد در شکل گیری انقلاب و حکومت مقدس جمهوری اسلامی چیست؟
با بررسی نقش مسجد در مبارزه علیه كفر و الحاد، این نكته بدست می آید كه چشمه زلال مبارزه و نهضت علیه باطل در طول تاریخ از مسجد جوشیده است با بررسی تحولات سالهای سرنگونی رژیم شاهنشاهی و پیروزی انقلاب اسلامی،می بینیم که مردم و روحانیت با محوریت مساجد به مبارزه ادامه می دادند و آن زمان که خیلی انقلاب را در جنگ های چریکی و درارتفاعات شمال یا در جنگل ها و ارتفاعات جنوب می دیدند انقلاب از جایی دیگر آغاز شد و آن مسجد بود. آنچه در تاريخ مسجد در سراسر ايران و در طول مبارزات و فعاليتهاي انقلابي بدست مي‌آيد، مساجد تنها جايگاهي بوده است كه در جوّي آكنده از وحدت و اخوت و معنويت، نيروهاي مبارز و مؤمن و شجاع را در خود جاي داده و از اين طريق در جهت بيداري و آگاهي‌بخشي به توده‌هاي بسيج و گروههاي مختلف مردمي، رسالت خويش را عينيت بخشيده است.
پیشنهادات شما به عنوان جوانی فعال در عرصه های فرهنگی و اجتماعی به پیشرفت مساجد تاثیر آن در میان جوانان و در مقطع کنونی چیست؟
از دو منظر مساجد باید دچار توجه و مطالعه و چه بسا تغییر گردد: منظر فیزیکی و مادی ازجمله تغییر هویت مکانی مساجد و توجه به موقعیت فیزیکی مکان مسجد، نحوه ساخت و معماری آن ومنظر دوم نگاه محتوایی و معنوی و مدیریتی به مساجد می باشد متولیان امر باید ورود به کارکردهای متنوع مساجد، نگرش جدید به مسجد تغییر محتوایی را ایجاد کنند و از همه ی کارکرد های که مسجد از صدر اسلام داشته است، استفاده کنند. و با ورود به فعالیت های ورزشی و هنری، علمی و آموزشی خدماتی و عام المنفعه مأمن فعالیت‌های انسانی گردد تا شاهد رفت و آمد مستمر و یکپارچه همه اقشار جامعه به آن باشیم.
سخن اخر؟
بنظر اینجانب مساجد باید مرکز مطالبات مردم باشند و باید با برنامه‌ریزی برای رفع موانع و ایجاد همگرایی و هم‌افزایی ظرفیت دستگاه‌های متولی مساجد شاهد استفاده بهینه از ظرفیت مساجد و رسیدن به جایگاه اصلی آن در جامعه اسلامی باشیم فراموش نکنیم که آنچه بیش از هرچه به آن نیازمندیم تزریق فکر و استفاده از امکانات و ابزارهای نو برای جذب اقشار و گروه های مختلف مردم به مسجداست.
منبع: هنردستان
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
