امام صادق (ع) مظهر جهاد فرهنگی و علمی در عصر کوردلی

گروه مذهبی - در آستانه سال‌روز شهادت حضرت امام صادق(ع) و در زمانه‌ای که نفاق و جهل و نادانی جامعه اسلامی را به بدترین حالت خود کشانده است، بازخوانی حرکت بزرگی علمی امام جعفر صادق (ع) در این مسیر پر دست‌انداز چراغ راهی نورانی برای ما خواهد بود.

به گزارش بولتن نیوز، سال‌های جابه‌جایی قدرت میان دو خاندان اموی و عباسی، بهترین فرصت ممکن برای بهره‌برداری از فضای مشوش حکومتی و عدم تمرکز و تثبیت لازم در جایگاه خلافت جامعه اسلامی بود تا بتوان حرکتی بزرگ را در سیر رو به صعود مسلمانان شکل داد. صادق آل محمد(ع) با زمان‌شناسی‌ای که از معصومی چون ایشان برمی‌آید دست به کاری زد که ثمرات آن به تمام عالم پراکنده شد. به وجود آوردن نظام آموزشی و سیستمی منحصر‌به‌فرد که در آن چهار هزار شاگرد با سطوح متفاوت مشغول تحصیل در علوم مختلف باشند خود به تنهایی کاری چشم‌گیر است.

ایشان به دلیل قرار‌گرفتن در زمانه‌ای مناسب جهت انتشار مباحث دینی و معرفتی و بازنشر قرائت صحیح اسلام، بیش از سایر ائمه معصومین(ع) توانستند در این عرصه موفق باشند. البته باید به این نکته اشاره کرد که تمامی ائمه معصومین(ع) در جای یکدیگر قرار می‌گرفتند، عینا همان رفتار نفر دیگر را انجام می‌دادند و تفاوت تنها در زمانه و مکان زندگی این خاندان می‌باشد. همین تلاش در جهت آموزش و توسعه صحیح اسلام باعث شده است که فقه شیعه را، «فقه جعفری» بنامند و آیین تشیع را، «مذهب جعفری» نام‌گذاری کنند.

امام صادق(ع) تنها به علوم دینی همانند فقه، حکمت، معرفت، حدیث و ازین دست مسلط نبودند و با دست‌رسی به منبع علم لا‌یتناهی حضرت حق، در علومی همچون طب، شیمی یا کیمیا، ستاره‌شناسی و سایر علوم طبیعی نیز شاگردان فراوانی هم‌چون «جابر ابن حیان» را به جامعه اسلامی تقدیم نمودند. جایگاه علمی ایشان به حدی بالاست که علمای اهل سنت نیز قادر به انکار آن نیستند و زبان به تأیید و تحسین ایشان گشودند. از آن جمله می‌توان به «محمد شهرستانی»، «ابوزهره»، «میر علی هندی» و «جاحظ» اشاره کرد.

اگر بخواهیم بر شخصیت علمی امام صادق(ع) تأمل کنیم، باید به موارد متعددی که این حرکت عظیم علمی را شکل داد اشاره کنیم. مهم‌ترین مسأله که در نتیجه کار ایشان درخشش زیادی دارد حرکت ایشان مطابق با مقتضای زمانه است. به علت جا‌به‌جایی قدرت میان دو خاندان اموی و عباسی و ایجاد فضای باز برای یک حرکت مناسب، امام صادق(ع) بهترین روش را انتخاب کردند. در زمانه‌ای که به دلیل فضای مناسبی که اسلام برای تمامی افراد حاضر در ممالک اسلامی با هر قومیت و آیین و مذهبی به وجود آورده بود و گروه‌ها و مذاهب و فرقه‌های مختلف راه و روش خود را تبلیغ می‌کردند، ایشان با ورود به مباحث علمی و تربیت شاگردانی همچون «زراره»، «ابوبصیر لیث مرادی»، «محمد بن مسلم» و «برید بن معاویه عجلی» با همه توان و با سلاح قلم و کتاب به مصاف همه این افکار و جریان‌ها که در آن‌ زمان گستردگی یافته بودند رفتند و با توانایی شگفت‌انگیز خود در تمامی مباحث و مناظرات با تکیه بر علم الهی خود تمامی این افراد را به شکست و زبان به تحسین گشودن از ایشان واداشتند.

ایشان خود نیز در ایجاد این فضا نقش مهمی داشتند. امام(ع) خود به همه افراد اجازه می‌دادند که خود را در محضر ایشان معرفی کنند و زمینه‌های فکری و اعتقادی خود را شرح دهند تا در فضایی مناسب و کاملا علمی پاسخ این افراد را بدهند. در این فضا حتی ملحدان و صائبین و اهل کتاب نیز آزادانه افکار و عقاید خود را ابراز می‌کردند. دیگر کار ارزشمند ایشان توصیه به مکتوب کردن علوم مختلف بود تا گنجینه‌ای بزرگ برای تمامی زمان‌ها و علوم متفاوت باقی بماند و امکان گسترش این مباحث و پیشرفت برای علی‌الخصوص جامعه اسلامی در نقاط مختلف میسر شود.

اما یکی از ارزشمندترین کار‌های ایشان بازگویی چهره صحیح اسلام بود. در زمانی که به دلیل وجود خاندان اموی و عباسی و رفتارهای خلاف اسلام خلفا و هم‌چنین به وجود آمدن گروه‌های التقاطی که گاها از سوی دستگاه حکومتی حمایت می‌شدند نیاز بود تا اسلام حقیقی به مردم شناسانده شود تا مردم در این دوران پر التهاب دچار کج‌روی نشوند.

ایشان با تأکید بر پرورش عقل با همه وجود تلاش کردند تا جامعه‌ اسلامی‌ای که اسلام حقیقی در آن گسترش یافته است را شکل دهند و در این راه مشکلات بسیاری را بر خود پذیرفتند تا وظیفه الهی خود را به بهترین و کامل‌ترین شکل ممکن به انجام رسانند. اتفاقا همین وجهه علمی و معرفتی قدرتمند بود که عباسیان را آشفته کرد و حضور ایشان را تاب نیاوردند و دست به شهادت امام صادق(ع) زدند تا به خیال خود نور هدایت را خاموش کنند بی‌خبر از آن که انوار تفکر ایشان در زمان جاری است و تا ابد پایدار خواهد ماند.