عبرتهای کودتای نظامی ترکیه

گروه بین الملل: علی رغم اینکه کودتای نظامی در ترکیه موفقیت آمیز نبود و همه نفس راحتی کشیدند، اما خطرها همچنان باقی است و پس زمینه های آن هنوز ناشناخته است. با آشکار شدن ابعاد پنهان این کودتای ناموفق، روزهای آینده آبستن اتفاقات ناگهانی است. اینکه چه کسی در پشت این کودتا قرار داردو ازآن حمایت می کند و چه کسی از موفقیت آمیزبودن آن ذی نفع خواهد بود و چگونه از موفق نبودن کودتا بهره برداری مفید خواهد کردسوالاتی است که در روزهای آینده مشخص خواهد شد.



به گزارش بولتن نیوز به نقل از العربیه الجدید، بازداشت های گسترده ای که در ارتش ، قضات و پلیس ترکیه صورت گرفت دو مساله مهم را آشکار کرد:نخست حجم خطر خیره کننده و تعجب برانگیز برای کشوری که اعتقادداردماجراهای کودتاها در ترکیه با ورود این کشور به باشگاه کشورهای دموکرات با ثبات قطع شده و پایان پذیرفته است و دوم ناتوانی مقامات ترکیه از پیش بینی این کودتا قبل از وقوع آن علی رغم وجود اقدامات شبه کودتا ازسوی تعداد زیادی از اشخاص در یالاترین سطح هرم دولتی و در بیشتر دستگاهها و بخش های حساس داخل دولت.

ازهم اکنون موضع گیری ها در باره کودتا آغاز شده و در میان آنها موضع گیری های مسئوولان و سازمان های حقوقی بین المللی است که نسبت به رعایت حقوق کودتاگران درپاکسازی ای که مقامات ترکیه برای رهایی از هسته های کودتاگران داخل دولت به آن دست می زنند هشدار داده تا ازاقدامات مشکوک توطئه آمیز و مدیریت آن درشب از سوی دولت در پاکسازی ارتش ،قضات و پلیس ممانعت به عمل آورند و شاید این واکنس مخالفان و سازمانها سبب گردد تا در بخش های دیگر نیز اثر گذار بوده و دولت به انتقام گسترده در این بخش ها دست نزند.

همه در انتظار آنند تا ابعاد ، پس زمینه ها و نتایج کودتا به شکل کامل روشن گردد .این درحالی است که کودتای نطامی ترکیه به ما درس ها و عبرتهایی می آموزدکه می توان آنها را از طولانی ترین شبی که ترکها سپری نمودندنتیجه گیری کرد. این عبرتها عبارتند از:

نخست اینکه، ثبات نتیجه ای حتمی و قابل اعتماد نیست و هیچ ضمانتی هم برای امنیت آن وجود ندارد. در سیاست گفته می شود که موسسات ونهادهای تامین کننده امنیت قادر نیستند تا حجم خطرها و میزان آن را برای جلوگیری از تهدیدات مشخص نمایند. کودتای ناموفق نظامی درترکیه این نکته را آشکار کرد که دموکراسی در حفاظت از امنیت و جلوگیر ازانحراف در مسیر کشورهمچنان ناتوان است. همچنین ،توسعه اقتصادی در هر سطخی هم که باشد،سوپاپ امنیتی قابل اعتماد علیه همه تلاش هایی که ثبات کشورها را تهدید می کند نیست.

دوم، سرمایه گذار ی بر روی مردم از بهترین ،موثر ترین و پر فایده ترین نوع سرمایه گذاری برای کشورهاو نهادهای دمواکراتیک می باشد و در ترکیه نیز حمایت مردم این کشور بودکه کودتا ی نظامی را ساقط و آن را ناکام گذاشت . این حمایت به صورت دستور العملی از سوی دولت نیست بلکه یک ضرورت تاریخی است که مردم تجربیاشتان ، حمایتهایشان و ارزش های مشترکی که همه از آن حمایت نموده و به طور مساوی از نتایج و ثمره آن بهره برداری می کنند رادر خلال این ضرورت تاریخی یاد می گیرند.



سوم، حمایت جدید ازانقلاب بزرگ و آرامی که هم اکنون وسایل ارتباط جمعی جدید و مخصوصا شبکه های اجتماعی همگام با مردم از آن سخن به میان می آورند. این رسانه ها توانایی های زیادی در تاثیر گذاری سریع بر شکل بخشی به آگاهی های مردمی در زمان های حساس و تعیین کننده و برخورد با انواع سلاح های مرگبار داشته و قادرند تا شکست های مفتضحی را به قوی ترین سازمان های نظامی و نیرومند ترین ارتش هاواردنمایند.
از میان تناقضاتی که تلاش برای کودتا با خود به همراه داشت آن است که وسایل ارتباطی نوین و شبکه های اجتماعی ای که در سالهای اخیر بیشترین ضرر را ازسیاست های سرکوبگرانه مقامات ترکیه متحمل شدند توانستند دولت اردوغان را از کودتای محقق و قطعی نجات دهند.

عبرت چهارم این کودتا در پایان بخشیدن به همه کودتاهای نظامی سنتی است که در آینده احتمال وقوع آن وجود دارد وهچنین پایان دادن به حالتهای مختلف حضور شهروندان غیر مسلحی است که در مقابل تانکهابا یکدیگرمتحد شده وبدون سرو صدابا آنها در خیابانهای استانبول دست و پنجه نرم کردند به گونه ای که این اقدام شهروندان هر نظامی ترک را در این موقعیت قرار می دهد که تا قبل از اینکه به فکرماجرایی جویی شبیه به این ماجرا بیفتد بیش از یک بار نسبت به این مساله(کودتا) وعواقب آن فکر کند.

عبرت پنجم و شاید یکی از مهمترین عبرتهای کودتای ترکیه،بازگشت اعتماد به مردمی است که مغلوب کودتا شده بودند.مردم ترکیه ثابت کردندکه اراده شان قادراست تا یکی از قوی ترین ارتش های جهان را شکست دهندوبا تانکها و بمباران های هواپیماها ی آنان به مبارزه برخیزند. واین اعتمادسازی زمانی است که موج جزرومدی تشکیک در توانایی های مردم و ارداه آنان در تغییرنظام ها به دست خودشان غالب بود.

درمقابل همه این عبرتهایی که فقط ازمردم ترکیه آموختیم ترسهایی نیز وجود دارد. و امکان دارد که این ترس ها به کابوسهایی برای مردم ترکیه تبدیل شوند و دشمنان مردم از آن به نفع خودشان برای به چالش کشیدن حمایتهای آنها وتشکیک در بلوغ و رشد فکری مردم در این مرحله و تلاش برای تحمیل توصیه های شان بهره برداری نمایند. برخی از این ترس های ذکر شده هم اکنون در این کشوربه امری واقعی تبدیل شده که عبوراز آن و یا سکوت درباره آن امکانپذیر نیست و این مساله درواکنش خشونت آمیزی که برخی ازشهروندان ترک در قبال سربازان شرکت کننده در کودتا داشتند بیشتر مشخص است اما مادقیقا نمی دانیم که شرکت سرباران در کودتا با میل آنان و علم به انجا م کودتا بوده است یا نه. عکس های تحقیر آمیزمنتشر شده توسط شبکه های اجتماعی از اقدامات شهروندان ترک علیه سربازان و نظامیان ارتش که لباس نظامی برتن داشتند کرامت و حیثیت یکی از مهمترین موسساتی ونهادهایی که توسط مردم این کشور بنا شده بود را خدشه دارکرد.




قابل ذکر است که مقامات ترکیه در ماه آوریل گذشته مانع فعالیت تعدای از شبکه های اجتماعی گشتند تا نتوانند عکس های دادستان این کشوررا که در ان زمان کشته شده بود با این استدلال که انتشار عکس ها اهانت به مقتول و نهاد قضایی ترکیه است منتشر کنند. اما بیشترین ترس از آینده ترکیه در دومساله هست: نخست ، شکل گیری یک نهاد امنیتی نیرومندبه عنوان بازیگراصلی در فضای سیاسی –امنیتی ترکیه و مخصوصا بعد از اینکه توانست بر کودتا پیروز شده و مسوولیت بازداشت و تحقیق از افراد درگیررا برعهده دارد. هم اکنون در این کشور درباره "دولت پلیسی "که اردوغان توانست آن را پاکسازی کرده و در طی سالیان دوران ریاست جمهوریش دوباره آن را از نوبسازد سخن گفته می شود و تهدیدی که این دولت دارد شکل گیری "دولت اطلاعاتی" در داخل ترکیه است و این عبارت(دولت اطلاعاتی) با خود معنای بازگشت نظام استبداد شرقی رابه همره دارد که همه نتایج وپیامدهای نامطلوب آن را برای کشورمی دانند.

اما ترس دوم که به طور جدی بزرگترین ترس نیز می باشد واکنش رهبران ترکیه به تلاش برای کودتا و چگونگی تعامل با چنین اتفاقاتی در آینده است . مقامات ترکیه تا زمان نوشتن این مقاله به بازداشت های گسترده ای در ارتش و پلیس و قضات دست زده و همه نوع تعابیری که بیان کننده چگونگی تعاملشان با کودتای ناموفق می باشد را به کار بردند از جمله این تعابیر"عملیات پاکسازی " ،وصف کردن کودتا به اینکه "هدیه ای آسمانی "برای تصفیه نهاد نظامی از خائنین و کودتا گرانمی باشد. سیاست انتقام گیری و سرکوبگری که نیروهای دولتی در ترکیه در پیش گرفته و نهادهای بین المللی هم نسبت به آن هشدار دادند هیچ خدمتی جز به کودتا گران نخواهد کرد و حتما ضد بازسازی " الگوی ترکیه ای" می باشد که تا کنون این الگو به عقب انداخته شده بود.
من (نگارنده مقاله)دو سال قبل نوشته بودم که تجربه اردوغانی به علت خطاهای فردی وی در ادامه مسیرش همه نیروهایش را خسته می کند و امروز این فرصت تاریخی در اختیار وی برای خود انتقادی قرار گرفته تا تجربه ترکیه دموکراتیک که باید هم اکنون در این سطح مطلوب باشد به حساب تجربه اردوغانی گذاشته شود.

نویسنده : علي أنوزلا
برگردان:حبیب ساسانی