فیلم‌های کم‌هزینه می‌سازیم/ تولید سینمایی با تمرکز بر اقتباس ادبی
در بخش نخست از گفتگو با محمد حمزه زاده، قائم مقام حوزه هنری و مدیرعامل سازمان توسعه سینمایی سوره وی بر افزایش تولید فیلم‌هایی با ماموریت اصلی این نهاد در حمایت از هنر ارزشی و انقلابی تاکید کرد و گفت رویکرد حوزه هنری و نقش آن در اکران باعث شده تولیدکنندگان در سینما هم به سمت آثار بامحتواتری بروند. حمزه زاده در این بخش همچنین از برنامه حوزه هنری برای تولید فیلم‌های کمدی پاک خبر داد.
بخش دوم این گفتگو به معرفی مهمترین برنامه‌های کاری سازمان توسعه سینمایی سوره در سال جدید اختصاص یافته است. حمزه زاده در این بخش یکی از مهمترین برنامه‌ها را اقتباس سینمایی از تولیدات ادبی و تاریخ شفاهی حوزه هنری خواند که از سوی انتشارات سوره مهر منتشر شده‌اند. وی همچنین از توجه جدی سازمان متبوع خود به سرمایه‌گذاری بر تولید و اکران فیلم مستند در سال جدید خبر داد و اعلام کرد که همه مستندسازانی که قصد تولید آثاری فاخر و همسو با آرمان‌های انقلاب دارند، می‌توانند روی کمک حوزه هنری در بخش‌های تولید و اکران حساب کنند.
با ما در بخش دوم و پایانی این گفتگو همراه می شوید:
*برنامه کاری تعیین شده برای سازمان توسعه سینمایی سوره در سال جدید شامل چه محورهایی است؟
- فعالیت‌های حوزه هنری در سال ۹۵ شامل چهار محور می‌شود که هرکدام در جای خود مهم هستند. یکی از مهمترین این محورها تولید متن مطابق با معیارهای فکری و معرفتی حوزه هنری است. در این راستا نیز اولویت را به اقتباس از آثار ادبی و تاریخ شفاهی تولید شده در حوزه هنری داده‌ایم.
هم‌اکنون نیز تعدادی فیلمنامه اقتباسی از آثار ادبی و تاریخی حوزه آماده ساخت داریم که از میان آنها می‌توانم به «حرمان هور»، «پایی که جا ماند»، «مهیمان صخره‌ها» و «شنام» اشاره کنم. همچنین طرح فیلمنامه «نورالدین پسر ایران» نیز آماده شده و روند نگارش آن به زودی آغاز می‌شود. ضمن اینکه فیلمنامه سریال «دا» که هم‌اکنون سازمان صدا و سیما مشغول کار روی آن است، ما تولید کرده‌ایم.
*روند سفارش و تولید این فیلمنامه‌ها چگونه بوده است؟
- روند تولید فیلمنامه‌ها در سازمان تازه تاسیسی به نام «مرکز تولید متن» انجام می‌شود. این مرکز با حضور تنی چند از تهیه کنندگان، فیلمنامه‌نویس و فعالان عرصه ادبیات داستانی تشکیل شده و جلسات هفتگی دارد. البته کارشناسان این مرکز فیلمنامه‌هایی را که از بیرون برای ساخت به ما ارائه می‌شود نیز بررسی می‌کنند، اما مهمترین هدف آنها اقتباس سینمایی از متون تولیدی در حوزه هنری است. در این میان ممکن است برخی فیلمنامه‌های تولید شده در خود حوزه تولید نشده و برای ساخت به نهادهای سینمایی دیگر فروخته شوند.
*تاکنون فیلمی در دستور کار سازمان قرار گرفته که فیلمنامه‌اش خارج از «مرکز تولید متن» نوشته شده باشد؟
- در دوره مدیریت آقای محسن مومنی شریف، فیلمنامه همه فیلم‌های ساخته شده محصول حوزه هنری بوده‌اند. در این میان فیلم‌هایی نیز بوده‌اند که ایده اولیه آنها از بیرون ارائه شده‌اند، اما تمام مراحل نگارش فیلمنامه و ساخت فیلم زیر نظر حوزه هنری اتفاق افتاده است. البته گاهی فیلمنامه‌هایی نیز برای ساخت از بیرون به ما پیشنهاد شده و ما آنها را بررسی کرده‌ایم. اگر فیلمنامه‌ای مطابق با سیاست‌های و خط مشی حوزه هنری به دست ما برسد، روی ساخت آن فکر خواهیم کرد.
*دیگر برنامه‌های کاری سازمان توسعه سینمایی سوره چه مواردی است؟
- معرفی سینماگران جوان انقلابی یکی دیگر از اولویت‌های کاری این سازمان است. طبیعی است که در هر سال تعدادی چهره‌های جدید به دنیای فیلمسازی ایران وارد می‌شوند که در این میان حوزه هنری به عنوان یکی از مهمترین نهادها در زمینه هنر انقلاب، وظیفه خود می‌داند که هر سال فیلمسازان جوان مومن و همسو با دیدگاه‌های انقلاب را معرفی و از آثار آنها حمایت کند. بر این اساس باشگاه فیلم سوره با رصد جشنواره‌های فیلم کوتاه و مستند، از برگزیدگانی که توانایی‌های خود را به اثبات رسانده‌اند، دعوت می‌کند تا مراحل ساخت نخستین فیلم بلند داستانی‌شان را در حوزه هنری طی کنند. در سال جدید نیز دو پروژه فیلمساز اولی به همراه تعدادی تولیدات باشگاهی در فرمت‌های کوتاه، نیمه بلند و... داریم.
همچنین تولید فیلم‌های کم‌خرج و کم‌بودجه یکی دیگر از محورهای کاری سازمان توسعه سینمایی سوره در سال جدید است. به طور کل در بخش باشگاه فیلم سوره ما پروژه‌های با هزینه‌های بالا نخواهیم داشت و سعی داریم با حمایت از تولیدات کم‌هزینه، فرهنگ ساخت این فیلم‌ها را در صنعت سینمای ایران جای بیندازیم. در حوزه فیلم‌های کوتاه و یا مستند ما چندان قائل به بازگشت سرمایه نیستیم، اما در فیلم بلند داستانی به این مساله قائلیم که فیلم باید بتواند سرمایه خود را بازگرداند.
هرچند که یکی از رویکردهای ما در سال ۹۵ ساخت فیلم‌های کم‌هزینه است، اما مشارکت در ساخت برخی آثار پرهزینه و فخیم با دیگر نهادهای سرمایه گذار یا سینمایی از دیگر برنامه‌های کاری ماست. به هر حال بازار سینمایی ایران در هر سال به تعدادی فیلم تاریخی یا آثاری در حوزه معرفی هویت ایرانی نیاز دارد که البته ساخت آنها مستلزم هزینه‌های بسیار است. به عبارتی برخی از فیلمنامه‌هایی که در مرکز تولید متن به تصویب رسیده، اما خود حوزه سرمایه ساخت آنها را ندارد در مشارکت با سازمان‌هایی که توانایی سرمایه‌گذاری دارند به مرحله تولید خواهند رسید.
محور دیگر کاری ما در سال جدید حمایت در بخش توزیع و نمایش فیلم‌ها است. حوزه هنری در فیلم‌هایی که به دیدگاه‌هایش نزدیک باشند، نه به عنوان سرمایه گذار در تولید محتوا، در مرحله پس از تولید و به عنوان پخش و اکران کننده همکاری می‌کند. معمولا در آخرین نقطه تولید و برای اتمام پروژه‌ها، حوزه هنری پرداخت‌هایی به فیلم‌ها دارد و همچنین حق پخش در سینماها و در ادامه پخش DVD آنها را نیز خریداری می‌کند.
*اشاره کردید که فیلم باید بتواند سرمایه خود را بازگرداند. بازارِ فیلم‌های کوتاه و تجربی تولیدی در باشگاه فیلم سوره را چگونه تامین خواهید کرد؟
- بازار اصلی این تولیدات، تلویزیون است. ما تعامل خوبی با سازمان صدا و سیما داریم و بسیاری از این فیلم‌ها را برای پخش داده‌ایم و در ادامه نیز حق پخش تعدادی دیگر از آثار را واگذار خواهیم کرد. در آینده‌ای نزدیک نیز VOD و سایت‌های قوی ارائه محتوای ویدیویی در بستر وب، از سوی حوزه هنری راه‌اندازی شده و این محصولات در آنجا به مشتریان عرضه خواهند شد. البته در حال حاضر بازاری در این زمینه داریم و با بازارهای فعال دیگر نیز در تعامل هستیم.
*سازمان توسعه سینمایی سوره در سال‌های اخیر فیلم‌های مستند مهمی را تولید کرده، در مقابل اما در سال ۱۳۹۴ تولید این سازمان در حوزه فیلم بلند داستانی صفر بوده است. آیا دلیل نساختن فیلم بلند داستانی به تولید مستندها باز می‌گردد؟
- حوزه هنری در طول دوران فعالیت خود در هر سال به طور میانگین یک تا سه فیلم تولید و اکران کرده است. در سال‌هایی نیز به دلایلی هیچ فیلمی تولید نکرده است. در سال گذشته نیز ما تولید سینمایی داستانی نداشتیم، چراکه مشغول کار روی فیلمنامه‌ها بودیم تا بتوانیم امسال فیلم‌های با کیفیت و قدرتمندی را هم از نظر تکنیک‌های ساخت و هم از نظر محتوا تولید کنیم.
*برای اکران فیلم‌های مستند تولیدی‌تان چه برنامه‌ای دارید؟
- برنامه‌‌هایی را تدارک دیده‌ایم، اما به هر حال مهمترین محل نمایش فیلم مستند، تلویزیون است. حوزه هنری با سازمان صدا و سیما تعامل خوبی دارد و در این راستا هر سال تولیداتش را برای پخش به این سازمان فروخته است، اما پیش از واگذاری پخش به تلویزیون، این فیلم‌ها از سوی حوزه هنری در سینماها نیز نمایش داده می‌شوند. پس از راه‌اندازی گروه سینمایی «هنر و تجربه» ما تعدادی از تولیدات مستندمان را از این طریق اکران کردیم. همچنین اکران هدفمند این آثار را در دانشگاه‌ها و جشنواره‌های مختلف سینمایی و در سینماتک‌ها در دست انجام داریم. با این اوصاف نباید فراموش کرد که با توجه به بضاعت فعلی سینمایی کشور، نباید توقع داشت که فیلم مستند مانند فیلم بلند داستانی اکران شود.
مرکز مستند سازمان توسعه سینمایی در مدت نسبتا کوتاه فعالیتش در بین فیلمسازان مستند معروف به این شده که آثارش را رها نمی‌کند و در پی هر چه بهتر دیده شدن آنهاست. آثار مرکز مستند سوره در سال گذشته اکثر جوایز معتبر جشنواره‌های سینمایی را از آن خود کرده است. مرکز مستند سوره به عنوان یکی از معدود نهادهای متولی مستند، هم فیلم تولید می‌کند، هم آثار با ارزش و مرتبط با اهداف مرکز را از تولیدکنندگان می‌خرد. البته غلبه با آثار تولیدی و سفارشی است. مگر چند مرکز حمایت از تولید و ساخت فیلم مستند داریم؟ سازمان صدا و سیما که عمدتا نمایش دهنده است، نه می‌تواند در تولید فیلم‌ها سرمایه‌گذاری کرده و نه می‌تواند آنها را به قیمت تمام شده‌اش خریداری کند.
به‌هرحال باید نهادی به عنوان مرجع تولیدکنندگان فیلم مستند مشخص شود که یا سفارش تولید دهد و در مواقع مقتضی و در مراحل مختلف تولید از فیلم‌ها حمایت کرده یا کار تمام شده را به قیمت مناسب خریداری کند و تمام این کارها در مرکز مستند حوزه هنری انجام شده و می‌شود. به عنوان مثال فیلم‌هایی بوده که پروسه تولیدشان در مراحل آخر ساخت با مشکلات مالی مواجه شده و حوزه هنری تمام هزینه‌های اتمام پروژه را تامین کرده است. همچنین فیلم‌هایی نیز بوده که حوزه پس از اتمام ساخت آنها را خریداری کرده است.
*با توجه به حجم بسیار فیلم‌های مستندی که اکنون در مالکیت سازمان توسعه سینمایی سوره است، آیا باز هم حمایت از فیلم مستند را در دستور کار دارید؟
- این نهاد در پروسه حمایت از فیلم مستند قصد رقابت با هیچ سازمانی را ندارد و ما کماکان حمایت خود را ادامه خواهیم داد بنابراین همه مستندسازان مروج اهداف و افکار انقلاب می‌توانند روی حمایت حوزه هنری حساب کنند.
حمایت از تولید آثار مستندسازان مروج اهداف انقلاب اسلامی ایران همیشه یکی از اولویت‌های کاری حوزه هنری بوده است. هم‌اکنون نیز اعلام می‌کنم که هر مستندسازی که فیلمی تولید کرده یا در حال ساخت است و البته فیلمش در راستای افکار انقلاب اسلامی است می‌تواند به مرکز مستند حوزه هنری به عنوان یک حامی جدی فکر کند و مطمئن باشد که این مرکز نسبت به تولیدکنندگان متعهد و انقلابی بی‌اعتنا نیست.
*حوزه هنری در این سال‌ها در زمینه تولید انیمیشن کم‌کار شده، آیا در سال جدید برای بهبود تولید این آثار نیز برنامه‌ای دارید؟
- حوزه هنری یکی از مهمترین نهادهای تولید انیمیشن در کشور است. مرکز انیمیشن حوزه، در سه سال گذشته به نسبت سایر نهادهای تولیدکننده آثار بیشتری را ساخته است، اما چون این تولیدات لزوما برای پخش در سینماها و یا تلویزیون‌های داخلی نیست، اخبار آنها نیز یا کمتر منتشر شده و یا بازتاب چندانی در داخل کشور نداشته است.
بسیاری از انیمیشن‌های تولیدی توسط این سازمان اصولا برای بازار هدف کشورهای مسلمان ساخته شده‌اند. سازمان همچنین تاکنون آثار زیادی را به سفارش نهادهای فرهنگی اکثر کشورهای مسلمان تولید کرده و در این زمینه شرایط اقتصادی موفقی داشته است.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
