دست اندازی به غار تاریخی "اسپهبد خورشید"

پس از اقدام‌های برخی سدسازان و راه‌سازان در منطقه غار تاریخی اسپهبد خورشید که تاکنون به تخریب آثار ارزشمند تاریخی منجر شده است، معدن‌کاران نیز به آنها پیوستند تا طلسم 1300 ساله استواری این اثر بشکند.

دست‌اندرکاران برخی معادن در مازندران در ماه‌های گذشته به حریم اثر تاریخی منحصر به فرد غار «دژ اسپهبد خورشید» تجاوز و دست‌اندازی کردند.

در سال گذشته برخی طرح‌های عمرانی راه‌سازی و سدسازی، پیش از مطالعات فرهنگی – تاریخی از سوی میراث فرهنگی اجرایی شد ئ خساراتی به میراث فرهنگی کشور وارد کرد. پروژه بررسی و مستندسازی باستان شناسی"غار- دژ اسپهبد خورشید " پرداختن به اهمیت تاریخی و باستانی راه ترانزیتی سوادکوه به تهران، با قدمت نزدیک به 2000 سال و استحکام دفاعی و راهبانی ارزشمند در این مسیر با مجوز رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری آغاز شده است.

براساس بند ج ماده 114 قانون برنامه 5 ساله چهارم، تمامی وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و موسسات دولتی موظف هستند قبل از اجرای طرح‌های عمرانی گسترده و در مرحله امکان‌سنجی و مکان‌یابی نسبت به انجام مطالعات فرهنگی - تاریخی میراث فرهنگی، اقدام و در طراحی و مکان‌یابی طرح‌های یادشده نتایج مطالعات را رعایت کنند.

سامان توفیق، سرپرست گروه باستان‌شناسی "غارتاریخی اسپهبد" واقع در سوادکوه مازندران در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه مازندران، اظهار کرد: در هنگام حضور در محل، شاهد ادامه تجاوز و دست‌اندازی به اثر منحصر به فرد غار "اسپهبد خورشید"، نادیده گرفتن حریم و عرضه آن، نابودی حریم منظر و حریم اصلی و پایین دست اثر بودیم. دلیل این امر، برداشت خاک باستانی و تاسیسات وابسته به آن از سوی معدن دانه طلا و معدن فلوئورین است.

این باستان‌شناس خاطرنشان کرد: شاهد انفجارهای پیاپی و ایجاد تونل‌های متعدد به سمت پیکره و بالای اثر هستیم، این در حالی است که در جلسات مختلف سرپرست طرح با مدیران استانی مرتبط، لزوم توقف عملیات، تمدید نکردن مجوز و جا به جایی معادن و پاکسازی منطقه، مطرح و توافق‌ صورت گرفت اما تا امروز با وجود پیگیری‌ها هیچ اقدامی صورت نگرفته است.

توفیق بیان کرد: "تنگه کولا" که در پای غار دژ اسپهبد خورشید در 10 کیلومتری پل سفید سر راه باستانی ری - تبرستان قرار دارد براساس شواهد تاریخی، تنگه راهبردی و استراتژیک بوده و نقش مهمی در تاریخ ایران و استان داشته است. در این تنگه سه اثر ثبتی باستانی بسیار مهم و منحصر به فرد همچون دژ باجگیران( قلعه دیوسفید)، غار دژ کیلی و غار دژ کیجا کرچال قرار دارد و از سازه‌های وابسته به غار دژ اسپهبد خورشید است.

وی افزود: با وجود پیگیری‌ها و نامه‌نگاری‌های انجام شده در گذشته در محدوده حریم درجه یک این آثار، شرکت معدنی پروچشمه اقدام به برداشت سنگ کرده است و این در حالی بود که هر سه اثر به فاصله کمتر از یک کیلومتر از هم و در ارتفاعات کوه " سرخل" دوبرار، در مقابل روستای سیمت و دوآب قرار دارند. این برداشت، آسیب جبران‌ناپذیری به عرصه آثار و حریم آنها، وارد و منظر آثار را مخدوش کرده است و در صورت تداوم امکان ثبت جهانی "بندکولا" و آثار آن از بین می‌رود.

توفیق با بیان اینکه ماشین‌آلات معدنی همچنان مشغول برداشت و خالی‌کردن خاک زیر پای این آثار هستند، گفت: در صورت ادامه داشتن این فرآیند، رانش، ریزش کوه و همچنین پیامدهای جبران‌ناپذیری به همراه دارد.

میراث فرهنگی معدن‌کاری را مزاحم نمی‌داند!

سیدهادی حسینی، نماینده سوادکوه، سوادکوه شمالی، جویبار، سیمرغ و قائم شهر در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایسنا با اشاره به اینکه اسپهبد خورشید از غارهای طبیعی دنیا است و محل سکونت اسپهبدان ایرانی در سوادکوه است، اظهار کرد: در جلساتی که با رئیس سازمان میراث فرهنگی برگزار شد از وی دعوت کردیم و با بازدیدی که از آنجا داشت قول داد امکاناتی گذاشته شود تا شدت تخریب کاهش یابد.

وی خاطرنشان کرد: این آثار نیاز به بازسازی ندارند اما باید اقداماتی انجام شود تا تخریبی در آن صورت نگیرد و از آنها حفاظت شود. اجازه اکتشاف معادن در نزدیکی غار قلعه اسپهبد خورشید، در عمق زیاد بود که طی نامه‌ای به وزارت صنعت و معدن و فلزات، از مسئولان معدن درخواست شد تا در هنگام فعالیت معدنی مشکلی برای این اثر تاریخی ایجاد نشود.

حسینی با اشاره به اینکه کارخانه شن و ماسه فاصله زیادی با این غار دارد، اظهار کرد: در شرکت شن و ماسه ۷۰ تا ۸۰ نفر فعالیت دارند. آنها نیز باید مسائل زیست‌محیطی را رعایت کنند اما تاکنون سازمان میراث فرهنگی عنوانی مبنی بر ایجاد مزاحمت شرکت شن و ماسه در روبه‌روی اسپهبد خورشید مطرح نکرده است. در صورتی که میراث فرهنگی در خصوص مشکلات غار قلعه اسپهبد خورشید اعتراضی کند برای رفع آن مشکل پیگیری می‌کنیم.

به گزارش ایسنا، بنای " غار تاریخی اسپهبد خورشید " واقع در سوادکوه مازندران در تاریخ سال 81 به شماره 7839 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و حریم و عرصه آن در سال 1384 تعیین شد.