سفر نوروزی به پیشنهاد مرد طبیعت ایران - قسمت اول

دو ماه مانده به نوروز سال 94، با زنده یاد محمدعلی اینانلو نشستیم تا برنامه یک سفر 14 روزه به کویر مرکزی ایران را بنویسیم. این اتفاق هم افتاد. البته به کمک همکاران استاد اینانلو در موسسه طبیعت، این برنامه سفر اما به دلایلی هیچ گاه منتشر نشد. استاد اینانلو در صبح روز 12 دی ماه سال 94، به دلیل ایست قلبی دار فانی را وداع گفت. از او یادگارهای بسیاری به جا مانده است. برنامه سفری که می خوانید؛ یکی از یادگارهای منتشر نشده از اوست. روحش شاد.


سفر یعنی تغییر و آن سفری جذاب تر است که تفاوت های بیشتری با زندگی روزمره ما داشته باشد و ما در ایران از این نعمت برخورداریم که در هر گوشه این سرزمین هیجان و لذتی به یادماندنی را تجربه کنیم از تاریخ و یادمان های آن، فرهنگ و مراسم و رفتارهای اقوام مختلف و طبیعت با شگفتی های بی بدیل و همجواری این شگفتی ها که در جهان بی نظیر است، تنها در ایران ممکن است که با سفری چهار روزه فصل های مختلف را تجربه کنیم. اگرچه توصیه برای سفر، همواره جمعی سفر کردن با یک راهنمای باتجربه و خبره است و نوروز، روزی نو برای تجاربی نو. از تهران شروع می کنیم و قصد این سفر، مسیری در حاشیه دشت مرکزی کویر است.

در آغاز سفر یادتان باشد

* وسیله نقلیه مورد استفاده در سفر حتما قبلا سرویس کامل شود و از مسائل فنی اتومبیل مطمئن شوید.

* حتی الامکان طوری سفر را برنامه ریزی کنید که دو اتومبیل یعنی دو خانواده با هم سفر کنید.

* همراه خود بخش هایی از لوازم یدکی را می توانید همراه داشته باشید (مثل تسمه که شخصا می توانید از عهده تعویض آن برآیید.)

* از ضروری ترین وسایلی که همراه خواهیم داشت، اطلس راه های ایران است.

* امکانات طول راه را متناسب با همراهان خود تا حدودی همره داشته باشید. (آب، مواد غذایی فاسد نشدنی مثل تنقلات)، گاهی در بعضی از جاده ها به دلیل تراکم اتومبیل ممکن است ساعتی در راه بمانید.

* یک بسته به عنوان کیف بقا همراه داشته باشید که شامل اقلام ذیل است:

باند، نوار چسب، قرص مسکن، تهوع و اسهال، داروهای خاص همراهان، وسایلی که بتوان با آن آتش افروخت مثل فندک یا کبریت ضد آب، ابزار علامت دادن مثل آینه، سوت، ذره بین، وسایل دوخت و دوز، نخ و سوزن، چاقو (ترجیحا چند کاره)، ناخنگیر، صابون یا هر وسیله شوینده دیگر، دانه های چرب (مثل بادام، گردو، فندق، پسته)، خوراکی های شیرین مثل خرما، نان خشک، بیسکوییت، چند حبه قند یا آب نبات، چراغ قوه همراه با باتری اضافه، دفترچه یادداشت کوچک و مداد، چند کیسه فریزر، اسپری زخم، سوختگی و گزش حشرات.

* تعدادی کیسه زباله، داخل ماشین و اضافه زباله را به سطل های مکانیزه و جمع آوری زباله در شهر بسپارید.

* اگر افراد مسن یا کودک همراه دارید، دارو یا سرگرمی های آنان را با خود بردارید. در مورد کودکان و نوجوانان بهترین راه این است که نقشه راه و پیدا کردن نقاط دیدنی را به آنها بسپارید.

* قبلا حتما در مورد بازدیدهای مختلف و آنچه در طول جاده ها پیش رو خواهیم داشت مطالعه کنید و در طول سفر برای همراهان خود همانند یک راهنما توضیح دهید یا حتی قبل از سفر می توانیم توضیحات و دیدنی های هر قسمت از سفر را به عهده یکی از همراهان بگذارید و از آنها بخواهید قبل از شروع سفر در خصوص آن مطالعه و در طول راه ارائه دهند.

* در بین راه برای غذا خوردن حتما به قهوه خانه یا رستوران میان راهی بروید که تجربه بهداشتی بودن یا سلامت مواد غذایی آنها را خود تجربه کرده یا توصیه ای در مورد آن شنیده باشید.

* با خستگی مداوم رانندگی نکنید، برای آسایش خود و همراهان هر 2 ساعت، دقایقی ماشین را کناری بزنید و کمی راه بروید، هوایی تازه کنید و دوباره به مسیر ادامه دهید چون سفر تنها رسیدن به یک مقصد نیست، طول راه نیز بخش عمده و قابل توجه سفر است.

* به دلیل ناپایداری هوای بهار، لباس مناسب و کافی همراه داشته باشید.

روز اول

سفر از اتوبان قم آغاز می شود

در این مسیر می توانید سری بزنید به مقبره امام راحل، کمی جلوتر دست راست جاده بعد از طی 35 کیلومتر برج مراقبت فرودگاه امام خمینی را می بینید. کم کم در کنار جاده گیاهان کویری مثل گز و تاغ نمایان می شود. در بین راه مجموعه های استراحتی بسیار مدرنی ساخته شده که می توانید استراحتی در آنها داشته باشید. در 25 کیلومتری شهر قم دست چپ دریاچه نمک حوض سلطان یا دریاچه شاهی قرار دارد. این دریاچه نمکزار وسیعی است که در فصل های پرباران به صورت باتلاقی و در فصول گرم، نمکزار وسیعی است با چند ضلعی های زیبایی که نمک ها بر اثر تابش خورشید می آفرینند.

در مدخل شهر قم دست چپ بهشت معصومه واقع است. در شرق آن تالابی به همین نام یعنی تالاب بهشت معصومه قرار دارد که می توان آن را به عنوان یکی از سایت های مهم پرنده نگری به حساب آورد. از اتوبان قم خارج می شوید، حیف است که برای زیارت به بارگاه نورانی حضرت فاطمه معصومه (س) سری نزنید. در این مرقد مقدس علاوه بر لحظات روحانی، می توانیدشاهد معماری بی بدیل آن از حدود قرن پنجم هجری (سلجوقی، صفوی و قاجار) نیز باشید. فاتحه ای بخوانید بر مقبره بانوی سرآمد شعر معاصر پروین اعتصامی و از موزه آستان و کتابخانه آیت الله مرعشی دیدن کنید. در ایوان طلای حرم مطهر می توانید در ساعت 7:30 صبح و بعدازظهر مراسم لاله گردانی که تغییر کشیک خادمان حرم است را ببینید.

بازار مسقف قم نیز به عنوان یک بنای صفویه دیدنی است، که خرد معماری، شما را از گرمای تابستان و سرمای زمستان مصون می دارد. علاوه بر خرید سوهان قم، سفال هایی با شکل های مختلف و لعاب فیروزه ای پررنگ نیز که «چشم زخم» خوانده می شود نیز سوغات خوب و ارزانی است برای همه آنان که دوست شان دارید و می خواهید نظر نخورند.

مجموعه تاریخی فرهنگی شاه قلی خان را در بازدیدهای خود از یاد نبرید؛ بنایی تاریخی که به یک مجموعه پذیرایی شامل قهوه خانه، شربت خانه و رستوران تبدیل شده است و می توانید ناهار را در این بنای تاریخی میل کنید. اگر قصد شب مانی در قم را داشتید نیز، علاوه بر هتل و مهمانخانه های فراوان این شهر از امکانات آماده ستاد سفرهای نوروزی استفاده کنید یا اینکه از مدیر آب انبار شاه قلی خان برای اقامت در کاروانسرای پاسنگان که بیرون شهر قم قرار دارد و به منظور بهره برداری بازسازی شده استفاده کنید.

روز دوم

کاشان، مرنجاب

دوباره به اتوبان قم بازمی گردیم. کماکان به طرف جنوب می رویم. دست راست کم کم ارتفاعاتی که ادامه کرکس است پیدا می شود، جوان بودن این کوه ها از کنگره های عمیق بال های آن هویدا است. به کاشان نزدیک می شوید. در ضلع شمال غرب کاشان اول به دیدن باغ فین می رویم، یکی از باغ های زیبای کشورمان که در سال های گذشته با مجموعه ای ز باغ های دیگر ایرانی به ثبت میراث جهانی رسیده. بهشتی کوچک با جوی های فراوان و پر آب که از برکت چشمه سلیمانیه، این زیبایی ها به نوای دلنشین آب به جان می نشیند. اشتهار دیگر این باغ به دلیل وقوع قتل امیرکبیر در حمام آن است.

ساختمان باغ در زمان صفویه روی بنایی از آل بویه قرار گرفته و در زمان زندیه و قاجار نیز بخش هایی به آن اضافه شده است. حتما از موزه باغ فین هم دیدن کنید.

برای اقامت شبانه به شش هفت یکلومتری شمال شرق کاشان، آران و بیدگل می رویم. در بخشی از مجموعه خانه های قدیمی آن خانه ای به عنوان اقامتگاه آماده شده است به نام خانه بنی طبا که اقامتی به یادماندنی را برایتان رقم خواهد زد؛ خانه با معماری مناطق کویری با حیاط دو طبقه ای که طبقه پایین آن گودال باغچه یا چال باغچه نام دارد. زوجی جوان با همراهی و همکاری سازمان میراث فرهنگی و شهرداری آران و بیدگل این مجموعه را اداره می کنند.

سفر به مناطق کویر مرنجاب و دریاچه نمک می تواند بسیار دیدنی باشد. بر سر راه می توان اول به زیارت مقبره هلال ابن علی فرزند حضرت علی (ع) رفت و اگر از خیابان دست چپ مقبره به طرف شمال برویم پس از طی حدود 8 کیلومتر جاده آسفالته تمام می شود و به سه راهی برمی خورم. راه میانی یا مستقیم را که از این پس خاکی است باید طی کنیم. در ابتدای جاده ای خاکی تابلو مرنجاب را می بینید. پس از بازگشت از کاروانسرا از جاده شرقی به طرف دریاچه نمک می رویم.

 از ابتدای دریاچه چند ضلعی های حاصل از تبخیر آب دریاچه پیداست. اگر 20 کیلومتر به جلو برویم، معدن نمک و طریقه استحصال نمک را می توانیم ببینیم و همچنین جزیره سرگردان میان دریاچه را که مردم بومی اعتقاد دارند حرکت می کند، حال آنکه این تصویر به دلیل میزان بارندگی در شرق یا غرب جزیره است.

دوباره به آران و بیدگل برمی گردیم و پس از اقامت شبانه در خانه بنی طبا و یا هر مکان دیگری که برای مسافران نوروزی در نظر گرفته شده است، روز سوم را آغاز می کنیم.

روز سوم

نوش آباد

پس از طی 5-4 کیلومتر به نوش آباد می رویم، و در زیر این شهر به شهر دیگری در زیر زمین وارد می شویم و عجایبی را از راهنمایان این مجموعه می شنویم. ورودی شهر زیرزمینی اویی از آب انبار نوش آباد است. مخزن آب انبار هم دیدنی است.

 از دیگر دیدنی های این خطه، قلعه و مسجد جامع و مسجد حضرت علی (ع) است. بعد از نوش آباد به کاشان می رویم و از مجموعه بازار مسقف کاشان از دوران صفوی دیدن می کنیم؛ خانه های بروجردی، طباطبایی، عامری ها و دیگر خانه های قدیمی، تپه چند هزار ساله سیلک که تمدنی باستانی را در دل خود جای داده است.

روز چهارم

ابیانه، کوه کرکس

از کاشان به طرف جنوب حرکت می کنیم و نه از اتوبان، بلکه از جاده قدیم 65 کیلومتر به سمت جنوب کاشان، یکی از دیدنی ترین روستاهای ایران در سمت راست جاده تابلوی ابیانه را می بینید و در جاده ای کوهستانی قریب به 40 کیلومتر به غرب می روید. در سمت چپ جاده دامنه کوه کرکس،در سمت چپ رودخانه، درختان سر به فلک کشیده بید، حاشیه رودخانه و روستاهای زیبا، در انتهای این جاده در مرتفع ترین بخش جاده روستایی با خاک سرخ آرمیده در شیب کوهستان با خانه هایی چند طبقه به دلیل کوهستانی بودن این منطقه، دما تفاوت فاحشی با شهرهای اطراف از جمله کاشان دارد و در زمان صفویه به عنوان ییلاق از آن استفاده می شده.

لباس سنتی زنان و مردانی که در ده تردد می کنند، با رنگ های زیبا جلوه ای خاص دارد. مسجد جامع با سقف چوبی، روی هر بخش آن نقاشی های زیبا جلوه گر است، در 700 ساله و منبر چوبی زیبا، آتشکده، آب انبار، ساباط های مختلف در مسیر و بالاخره امامزاده در انتهای روستا و قلعه ای که در حاشیه روستاست. چشمه ای با دبی بالای آب که به آن آبشار نیز می گویند.

سوغات این روستا، میوه های خشک و لواشک است. هتل و رستوران روستا نیز پذیرای شما می تواند باشد. از اول جاده اصلی پس از خروج از ابیانه در حدود 45-40 کیلومتر به طرف جنوب حرکت کنید به اردستان می رسید. شب را در اردستان اقامت کنید مثلا در مهمانسرای جهانگردی و ...

روز پنجم

اردستان

می گویند بنیانگذار اردستان، سام پدر رستم دستان بوده است و اردشیر اول آتشکده ای در این شهر بنا کرده. آتکشده، «مهراردشیر» نام دارد. مسجد جامع اردستان بسیار دیدنی است. تنها قنات دو طبقه جهان نیز در اردستان در حاشیه یکی از خیابان های شهر وجود دارد. از دیگر دیدنی های اردستان خانه هشت بهشت است. در مهمانسرای جهانگردی می توان ناهار را صرف کرد و پس از ساعتی استراحت به سمت نائین به راه افتاد.

دوباره پس از طی حدود 100 کیلومتر به نائین می رسیم. با وجود اینکه این شهر از نظر جغرافیایی در استان اصفهان قرار دارد، قرابت این شهر از نظر گویش و رفتار به مردم یزد بسیار نزدیکتر است.

روز ششم

نائین

شب را در نائین اقامت کنید. در مهمانسرای جهانگردی نائین علاوه بر رستوران و اقامتگاه مناسب، معماری بسیار زیبای اتاق ها دیدنی است. مسجد جامع نائین با تک منار و ستون های متفاوت و منبر قدیمی و زیرزمین آن که بنا به قولی این مسجد روی یک مهرابه مهری بنا شده است و نورگیری های زیرزمین و قناتی که از سردابه آن می گذرد.

 خانه قدیمی پیرنیا که تبدیل به موزه شده است. نارین قلعه باستانی که تنها از دور می توان آن را نظاره کرد. بازار، آب انبار و عباباقی های نائین از دیدنی های برجسته این خطه است.